Leica R9 Handleiding

Merk: Leica

Model: R9

Type: Handleiding

LEICA R9

Notice d’utilisation /

Gebruiksaanwijzing

Cette notice d'utilisation a été imprimée sur du

papier blanchi 100% sans chlore, dont le procédé

de fabrication complexe ne pollue pas les eaux et

protège ainsi notre environnement.

Deze gebruiksaanwijzing werd op 100% chloorvrij

gebleekt papier gedrukt onder toepassing van een

kostbaar productieproces dat het oppervlakte-

water ontziet en daarmee het natuurlijke milieu

spaart.

Nederlandse Gebruiksaanwijzing pagina

102 - 203

Pagina laadt ...

102

De CE-markering van onze producten geeft aan dat de basiseisen van de betreffende geldende

EU-richtlijnen in acht worden genomen.

Waarschuwing

Moderne elektronische elementen reageren gevoelig op elektrostatische ontlading.

Omdat mensen bijv. bij het lopen over synthetisch tapijt zonder moeite een lading van tienduizenden

Volt kunnen ontwikkelen, kan het, vooral als uw Leica op een gemakkelijk geleidende ondergrond ligt,

tot een ontlading komen. Wanneer het alleen om de camerabehuizing gaat, is deze ontlading voor de

elektronica geheel ongevaarlijk. De naar buiten gebrachte contacten als batterij- of achterwandcontac-

ten moeten echter, ondanks extra ingebouwde veiligheidsschakelingen, om veiligheidsredenen zo

mogelijk niet worden aangeraakt.

Gebruik voor het eventueel schoonmaken van de contacten niet het optiek-microvezeldoek (synthe-

tisch), maar een katoenen of linnen doek! Wanneer u van tevoren bewust een verwarmingsbuis of

waterleiding (gemakkelijk geleidend, met "aarde" verbonden materiaal) vastpakt, wordt uw eventuele

elektrostatische lading zeker afgevoerd.

Vermijd vervuiling en oxidatie ook door het in gesloten toestand droog bewaren van uw Leica!

103

Voorwoord

Geachte klant,

Leica dankt u voor de aanschaf van de LEICA R9

en feliciteert u met deze beslissing. U hebt met

deze unieke spiegelreflexcamera een uitstekende

keuze gemaakt.

Wij wensen u veel plezier en succes bij het foto-

graferen met uw nieuwe LEICA R9.

Met de vele automatische functies en handmati-

ge instelmogelijkheden kunt u onbezorgd foto-

graferen; ze bieden u tevens alle vrijheid voor

creatieve beeldvorming. Hoogwaardige precisie-

techniek en elektronica zorgen voor betrouw-

baarheid en lange levensduur.

De camera wordt uitgebreid met een goed afge-

stemd accessoireprogramma, zodat u uw foto-

grafische wensen door een optimale uitrusting

kunt realiseren.

De bediening van de LEICA R9 is praktisch ont-

worpen, logisch en overzichtelijk aangebracht.

Toch moet u eerst nauwkeurig deze handleiding

lezen om alle fotografische mogelijkheden van

uw nieuwe LEICA R9 optimaal te kunnen benut-

ten.

104

Inhoudsopgave

CE–verwijzing.................................................102

Voorwoord .....................................................103

Bevestigen van de draagriem .........................107

Benaming van de onderdelen.........................108

Indicaties in de zoeker....................................110

Indicaties van de achterwanddisplay ..............112

- Inschakelen van de displayverlichting...........113

Voeding / Plaatsen en vervangen van de

batterijen ........................................................114

- Automatische batterijcontrole ......................115

- Opmerkingen over batterijgebruik ................115

Instellen van het oculair..................................116

- Oculairafsluiting............................................117

- Vervangen van de oogschelp ........................117

Instellen van de scherpte met de

universeelring .................................................118

Keuzeknop belichtingsfuncties .......................119

Instelknop sluitertijden...................................119

Ontspanner ....................................................120

Keuzehendel voor methode belichtingsmeting ..121

Sneltransporthendel.......................................121

Film wisselen..................................................122

- Openen van de camera ................................122

- Film inleggen................................................122

- Film terugspoelen ........................................123

Instellen van de filmgevoeligheid ...................125

- Plaatsen en verwijderen van het objectief....127

- Gebruik van aanwezige objectieven en

accessoires ..................................................128

- Leica R-objectieven......................................128

- LEICAFLEX SL/SL2-objectieven zonder

R-stuurnokken..............................................129

- VISOFLEX-objectieven op de LEICA R9 ........129

Juist vasthouden van de camera ....................130

Inschakelen van de camera / Activeren

van de elektronica/ - van het belichtings-

meetsysteem..................................................131

Belichtingsmeting...........................................132

- Meerveldenmeting - ..............................133

- Aanpassen van belichtingsniveau aan de

meerveldenmeting .......................................134

- Centrumgerichte integraalmeting - ........136

- Selectieve meting - ................................137

- Meetwaardegeheugen..................................138

- Belichtingscorrecties....................................138

- Instellen en verwijderen van een

belichtingscorrectie .....................................139

105

- Voorbeeld van een correctie naar plus.........140

- Voorbeeld van een correctie naar min..........140

- Onder het meetbereik ..................................141

- Meting bij open diafragma............................141

- Meting bij werkdiafragma .............................141

- Werkdiagram van de belichtingsmeter....142/143

Belichtingsfuncties.........................................144

- Variabele programma-automaat –

.............144

- Karakteristiek en gebruik van de variabele

programma-automaat ..................................146

- Standaardinstelling ......................................147

- Wanneer een grotere scherptediepte en/

of een langere sluitertijd gewenst wordt ......147

- Wanneer een kortere sluitertijd en/of een

geringere scherptediepte gewenst wordt .....148

- Programmaverloop bij verschillende

instellingen van sluitertijden en met

verschillende objectieven.............................149

- Tijdautomaat –

..........................................150

- Diafragma-automaat –

...............................151

- Handmatige instelling van diafragma en

belichtingstijd -

.........................................153

Flitsen met de LEICA R9.................................154

- Algemeen gebruik van flitsapparaten ...........154

- Flitssynchronisatietijd ..................................154

- Keuze van het synchronisatietijdstip ............155

- Flitsen via het X-contact...............................157

- Flitsen via het aansluitcontact......................157

- Flitsen met SCA 3000/3002 standaard

flitsapparatuur en SCA adapters 3501/

3502 M3.......................................................158

- Indicaties voor controle en flitser gereed

(alleen met SCA 3501/3502 M3-adapters) .159

- Flits-belichtingscorrecties ............................160

- Instelling van flits-belichtingscorrecties op

de SCA 3501/3502 M3-adapter...................162

- Instelling van flits-belichtingscorrecties op

SCA-3002 standaard flitsapparatuur............163

- Instelling van flits-belichtingscorrecties op

de camera in de belichtingsfunctie

..........163

- Flitsregeling in de vier belichtingsfuncties

met een SCA 3501/3502 M3-adapter..........163

- Programma-automaat

en TTL-flitsfunctie...163

a) Volledige TTL-flits bij slechte lichtom-

standigheden...........................................164

b) Automatische flitsinvulling bij normale

lichtomstandigheden...............................165

c) Geen flits bij zeer grote helderheid..........165

106

- Handmatige flits-belichtingscorrecties in de

camera-belichtingsfunctie

.........................166

- Tijdautomaat

en TTL-flitsfunctie ................167

- Diafragma-automaat

en TTL-gestuurde,

variabele flitsinvulling...................................167

- Handmatige belichtingsregeling

en TTL-

gestuurde, variabele flitsinvulling.................168

- Flitsen met de computerautomaat van

flitsapparaten...............................................168

- Handmatig flitsen met constant flitsvermogen..169

- Samenvattend overzicht van het flitsen met

SCA3501/3502 M3-adapters...............170/171

- Lineaire flitsfunctie ......................................172

- Lineair flitsen met de functie

MM HHSSSS

van het

flitsapparaat .................................................174

- Lineair flitsen met de functie

TTTTLL HHSSSS

van het

flitsapparaat.................................................175

- Bepaling van de flitsbelichting......................176

- Flitsmeting voor de opname –

...................178

- Stroboscoop-flitsfunctie met SCA

3501/3502 M3-adapter ...............................180

- Waarschuwingen (foutmeldingen) bij foutieve

instellingen in de flitsfunctie ........................182

Zelfontspanner...............................................183

Spiegelvoorontspanning.................................184

Meervoudige belichting..................................186

Scherptediepteschuif en scherptediepte........187

Tips voor het onderhoud van uw LEICA R9 en

objectieven ....................................................188

Trefwoordenregister .......................................190

Accessoires voor de LEICA R9 .......................192

- Verwisselbare instelringen ...........................192

- Grote oogschelp...........................................193

- Correctielenzen............................................194

- Zoeker met hoek ..........................................194

- LEICA MOTOR-WINDER R8/R9 ....................195

- LEICA MOTOR-DRIVE R8/R9........................195

- Fototassen ...................................................196

- Opnamefilters ..............................................196

Technische gegevens......................................197

Leica Akademie..............................................202

Leica op internet............................................202

Leica Infodienst .............................................203

Leica klantenservice ......................................203

107

Bevestigen van de draagriem

➔

108

Benaming van de onderdelen

Vooraanzicht

1.1 Objectief-ontgrendelingsknop

1.2 Batterijvak

1.3 Scherptediepteschuif

1.4 Ogen voor draagriem

1.5 Zelfontspanner-lichtdiode

1.6 Keuzehendel spiegelvoorontspanner

1.7 Keuzehendel voor het synchronisatietijdstip

(op het 1e of 2e sluitergordijn)

1.8 Aansluitcontact flitser

Bovenaanzicht

1.9 Terugspoelslinger

1.10 Ontgrendelingsknop voor keuzeknop

belichtingsfuncties

1.11 Keuzeknop belichtingsfuncties

1.12 Diafragmaring

1.13 Vaste ring met scherptediepteschaal en

indexpunt voor wisseling van objectief

1.14 Afstandsinstelring

1.15 a. Keuzehendel voor methode belichtings-

meting met

b. Ontgrendelingsknop

1.16 Instelknop sluitertijden

1.17 Ontspanner

1.18 Schroefdraad voor draadontspanner

1.19 Meervoudige belichtingsknop

1.20 Terugspoel-ontgrendelingsknop

1.21 Sneltransporthendel

1.22 Beeldtelwerk

1.23 Midden- en stuurcontacten voor flitsfunctie

1.24 Flitsapparaatschoen

Achteraanzicht

1.25 Kijkvenster filmcassette

1.26 a. Instelhendel voor belichtingscorrectie

met

b. Ontgrendelingsschuif

1.27 Instelknop oculair

1.28 Oogschelpen

1.29 Zoekeropening

1.30 Ontgrendelingsschuif oogschelp

1.31 Afsluithendel oculair

1.32 Controlevenster filmtransport

1.33 Afdekklep over de achterwandknoppen

1.34 Achterwanddisplay

109

Aanzicht bij geopende afdekklep over de

achterwandknoppen

1.35 +/- Knoppenpaar voor instelling van de

filmgevoeligheid of kiezen soort instelling /

voor de instelling van een belichtingscor-

rectie voor niveau-aanpassing van de meer-

veldenmeting

1.36 2s/12s Knoppenpaar voor instelling van

zelfontspanner of voorlooptijd zelfontspan-

ner / voor inschakeling van de verlichting

achterwanddisplay

Onderaanzicht

1.37 Ontgrendelingsschuif voor batterijvakdeksel

1.38 Pasgaten voor geleidingsstiften van

motorische aandrijving

1.39 Koppeling voor motorisch filmtransport

1.40 Statiefschroefdraad

1.41 Pasgat tegen verdraaien

1.42 Koppeling voor motorisch terugspoelen film

1.43 Stuurcontacten voor motorische

aandrijving

Zijaanzicht links

1.44 Achterwand-ontgrendelingsschuif

1.45 Ontgrendelingsknop voor achterwand-

ontgrendelingsschuif

Aanzicht bij geopende achterwand

1.46 Filmcassettevak

1.47 DX-contactstrip

1.48 Filmgeleiding

1.49 Contactstrippen voor functieoverdracht

van achterwand

1.50 Filmtransportspoel

1.51 Aandrukas film

1.52 Rode markering voor begin van het film

1.53 Film vang- en opwikkelspoel

1.54 Aandrijfas voor indicatie filmtransport

110

Indicaties in de zoeker

2.1 Waarschuwingssymbool bij waarde onder

het meetbereik

2.2 Aanduiding voor

a. een belichtingscorrectie en/of

b. een van de DX-waarde afwijkende, hand-

matige gevoeligheidsinstelling

2.3 Symbool meetmethode

a. = meerveldenmeting

b. = integraalmeting

c. = selectieve meting

Verdwijnen na vasthouden drukpunt bij sel-

ectieve en integrale meting = meetwaarde-

geheugen

2.4 Flitssymbool

a. knipperen = flitsapparaat laadt op, flitser

niet gereed

b. oplichten = flitser gereed

2.5 Plus of min = aanduiding voor ingestelde

flits-belichtingscorrectie

2.6 Belichtingsfunctie

a. = handmatige instelling van sluitertijd

en diafragma

b. = tijdautomaat

c. = variabele programma-automaat

d. = diafragma-automaat

e. = flitsmeting

knipperen van of = niet ingestelde

kleinste diafragma van het objectief

2.7 Diafragma, handmatig ingestelde waarde bij

en , automatisch gestuurde waarde bij

en ; indicatie in halve stappen

2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 2.8 2.9 2.10

111

2.8 Lichtschaal voor de indicatie van

a. handmatige belichtingsregeling (kleine

aanduiding: telkens

EV-stap, grote

aanduiding: telkens 1 EV-stap)

b. instelling belichtingscorrectie bij de auto-

matische functies

c. instelling van de automatische belichtings-

serie (bracketing, alleen met Motor-Drive

R8/R9 mogelijk.)

d. belichtingsregeling bij flitsmeting

2.9 Sluiter-(=belichtings-)tijd

a. handmatig ingestelde waarde bij en

, automatisch gestuurde waarde bij

en ; indicatie in halve stappen, of

b. (high) of (low) voor over- of onder-

belichting bij de automatische functies en

door flitslicht,

c. =

-instelling voor langdurige

belichting,

d. = High Speed Synchronisation voor

lineaire flitsfunctie (wisselend met de

tijdswaarde)

e. bij niet uitvoerbare camera-instellingen

2.10 Beeldtelwerk voor

a. indicatie beeldnummer

b. knipperen van beide cijfers = meervoudi-

ge belichting

c. knipperen van de cijfers in de volgende

volgorde: links / rechts / beide = eerste

/ tweede / derde opname van een auto-

matische belichtingsserie (bracketing,

alleen met Motor-Drive R8/R9 mogelijk.)

d. knipperen van = film niet goed inge-

legd of geheel teruggespoeld (alleen bij

gebruik van Motor-Winder R8/R9 en

Motor-Drive R8/R9.)

Opmerking:

De zoeker-lcd is bij camera met voeding (zie hier-

voor "Inschakelen van de camera / Activeren van

de elektronica / - van het belichtingsmeetsys-

teem", zie pag. 131) in principe verlicht. De hel-

derheid van deze verlichting wordt voor optimale

leesbaarheid automatisch aan het omgevings-

licht aangepast. Zo wordt de herkenning van

gegevens bij veel omgevingslicht gegarandeerd

en overstraling bij weinig licht vermeden.

112

Indicaties van de achterwanddisplay

3.1 Aanduiding voor

a. ingestelde belichtingscorrectie

b. van de DX-waarde afwijkende, handmatige

gevoeligheidsinstelling

3.2 Aanduiding voor zelfontspanning

3.3 Filmgevoeligheidsinstelling

a. = handmatige gevoeligheidsinstelling

b. = automatische DX-aftasting

3.4 Batterij-indicatie

a. (en andere indicaties) = batterijcapa-

citeit voldoende

b. (en andere indicaties) = batterijen

moeten spoedig worden vervangen

c. ; geen andere indicaties = batterij

leeg, geen ontspanning

3.5 Flitssymbool

a. knipperen = flitsapparaat laadt op, flitser

niet gereed

b. oplichten = flitser gereed

3.6 Plus/min- en cijferindicatie voor

a. gecorrigeerde belichtingswaarde met voor-

teken

b. filmgevoeligheid

c. belichtingsregeling bij flitsmeting

d. afgelopen belichtingstijd bij

-instelling

e. of voor over- of onderbelichting

door flitslicht

f. voor uitgeschakelde zelfontspanner

(slechts tijdelijk na instelling)

g. zelfontspanner-resttijd

h. bij niet uitvoerbare camera-instellingen

3.1 3.2 3.3 3.4

3.5 3.6 3.7

113

3.7 Beeldtelwerk voor

a. indicatie beeldnummer

b. knipperen van beide cijfers = meervoudige

belichting

c. knipperen van de cijfers in de volgende

volgorde: links / rechts / beide = eerste /

tweede / derde opname van een automa-

tische belichtingsserie (bracketing, alleen

met Motor-Drive R8/R9 mogelijk.)

d. knipperen van = film niet goed inge-

legd of geheel teruggespoeld (alleen bij

gebruik van Motor-Winder R8/R9 en

Motor-Drive R8/R9.)

Inschakelen van de displayverlichting

De achterwanddisplay van de LEICA R9 kan voor

optimale leesbaarheid, zelfs in het donker, een

blauwe achtergrondverlichting hebben.

Voor het inschakelen van deze verlichting worden

bij gespannen camera en voedingsspanning (zie

hiervoor "De sneltransporthendel", pag. 121 en

"Inschakelen van de camera / Activeren van de

elektronica / - van het belichtingsmeetsysteem",

pag. 131) beide knoppen voor keuze van de zelf-

ontspanner-voorlooptijd (1.36) gelijktijdig kort

ingedrukt.

Daarna verschijnen in de display tijdelijk

(3.2) en (3.6 f) – ongeacht of al een zelfont-

spanner-voorlooptijd werd aangegeven of niet.

Als de zelfontspanner daarna gebruikt moet wor-

den, dient dus opnieuw de gewenste voorlooptijd

aangegeven te worden.

Bij het aanzetten van de camera door aantippen

van de ontspanner (1.17) wordt de verlichting

samen met de indicaties ingeschakeld en verdwijnt

met deze weer na afloop van de weergavetijd.

Voor het uitschakelen worden de beide knoppen

nogmaals kort ingedrukt. Het uitschakelen van

de camera door het draaien van de keuzeknop

belichtingsfuncties (1.11) in de OFF-stand

schakelt de verlichting vertraagd uit. Wanneer de

camera opnieuw wordt gebruikt, moet deze

in principe als voorheen beschreven worden

ingeschakeld.

114

Voeding / plaatsen en vervangen van de bat-

terijen

De LEICA R9 heeft 2 lithiumcellen van het type

"CR2" (Ø 15,6mm x 27mm) nodig die in een

afneembaar batterijvak (1.2) worden onderge-

bracht, dat gelijktijdig als handgreep dient. Voor

het verwijderen van het batterijvak wordt de ont-

grendelingsschuif (1.37) aan de onderzijde in pijl-

richting gedrukt. Daarna kan het batterijvak naar

beneden ervan worden afgehaald.

Belangrijk:

De keuzeknop belichtingsfuncties (1.11) moet

vooraf op OFF worden gezet.

Voor plaatsing wordt het batterijvak er aan de

onderkant opgeschoven. Het moet duidelijk in-

klikken.

Motor-Winder R8/R9 en Motor-Drive R8/R9 zijn

elk van een eigen batterijvak voorzien en worden

compleet hiermee op de camera geplaatst. Het

batterijvak van de camera moet vooraf worden

verwijderd.

Opmerking:

De batterijcapaciteit van verschillende fabrikan-

ten is zeer verschillend. Gegevens over het aan-

tal opnamen per batterijset zijn daarom niet rele-

vant.

1.37

115

Automatische batterijcontrole

De beschikbare batterijcapaciteit van de camera

wordt automatisch bewaakt en door het gedeel-

de batterijsymbool (3.4) op de achterwanddis-

play (1.34) weergegeven:

• Bij vol batterijsymbool ( ) lichten de nor-

male indicaties op: batterijen zijn in orde.

• Bij half batterijsymbool ( ) lichten de nor-

male indicaties op: nieuwe batterijen gereed

houden!

• Het halve batterijsymbool ( ) licht op, alle

andere indicaties niet: batterijen zijn leeg,

geen ontspanning mogelijk.

Opmerkingen over batterijgebruik

• Batterijen moeten koel en droog worden

bewaard.

• Er mogen geen nieuwe en gebruikte batterijen

samen worden gebruikt of batterijen van ver-

schillend fabrikaat of type worden gecom-

bineerd.

• Wanneer de camera langere tijd niet wordt

gebruikt, moeten de batterijen worden verwij-

derd.

• Lege batterijen niet met het normale afval

weggooien (ze bevatten vaak giftige, milieube-

lastende substanties), maar een speciale afval-

voorziening gebruiken.

116

Instellen van het oculair

Om de mogelijkheden van de LEICA R9 en het

grote vermogen van de Leica R-objectieven volle-

dig te kunnen benutten, moet het zoekerbeeld

optimaal scherp worden gezien. Het oculair

(1.29) kan daarom ca. ± 2 dioptrieën worden ver-

steld om precies op het eigen oog af te kunnen

stemmen. Hiertoe wordt het wieltje (1.27) links

naast het oculair

1. iets uitgetrokken om het te ontgrendelen en

2. tijdens de observatie van het zoekerbeeld

zolang gedraaid tot de begrenzing van het se-

lectieve meetveld scherp en contrastrijk wordt

gezien.

Opmerking:

Het is raadzaam de instelling zonder objectief uit

te voeren of het objectief op de kortste afstand

in te stellen en de camera op een gelijkmatig hel-

der motief (bijv. hemel) te richten.

3. Na de instelling wordt het wieltje weer inge-

schoven om de gekozen oculairinstelling te

vergrendelen.

Aan de hand van de markeringen kan een een-

maal gevonden instelling steeds worden gerepro-

duceerd. Als het bereik van de oculairverstelling

voor een optimale instelling niet voldoende is,

zijn extra correctielenzen (zie paragraaf "Correc-

tielenzen”, pag. 194) beschikbaar.

1.27

1.28 1.29

117

Oculairafsluiting

De silicium-fotodioden van de belichtingsmeter

van de LEICA R9 bevinden zich op een donkere

plaats. Daarom kan door het oculair vallend licht

het meetresultaat alleen in extreme gevallen

beïnvloeden, bijv. als de gebruiker bij opnamen

met statief niet door de zoeker kijkt en van ach-

teren direct zonlicht of scherp schijnwerperlicht

in het oculair valt. Voor dit geval bevindt zich

rechts naast de zoeker een knop voor de afslui-

ting van het oculair (1.31). De ingedraaide afdek-

king is rood gekleurd.

Vervangen van de oogschelp

De standaard oogschelp (1.28) van de LEICA R9

kan door een grotere worden vervangen, die

vooral brildragers nog beter tegen storend licht

van opzij beschermt (zie "Grote oogschelp", pag.

193).

Voor het verwijderen van de oogschelp moet

1. de ontgrendelingsschuif (1.30) naar links

richting oculair worden gedrukt en daarna

2. kan de oogschelp er recht naar boven worden

afgetrokken.Voor het aanbrengen wordt deze

recht van boven in de geleiding van het oculair

geschoven tot deze hoorbaar inklikt.

1.311.30

118

Instellen van de scherpte met de universeelring

De LEICA R9 wordt standaard met de universeel-

ring geleverd en kan voor de meeste fotografi-

sche toepassingen worden gebruikt. Er zijn drie

verschillende mogelijkheden voor scherpstellen:

1. Bij niet exact ingestelde scherpte zijn in de

gedeelde cirkel van de zoeker de kanten en lij-

nen van het object ten opzichte van elkaar ver-

schoven.

2. Om de centrale cirkel bevindt zich een ring

met prismaraster dat voor het scherpstellen

van objecten met zwakke contouren dient.

Duidelijk flikkeren duidt op onscherpte.

3. De omgeving is mat. Deze dient voor de beoor-

deling van de scherpte in het gehele beeldveld

en is vooral bij het werken met langere brand-

puntsafstanden en in macrobereik gunstig.

Als accessoire zijn andere instelringen beschik-

baar, die afhankelijk van de toepassing optimale

instelvoorwaarden bieden en eenvoudig zijn te

vervangen (zie paragraaf "Verwisselbare instel-

ringen", pag. 192).

119

Keuzeknop belichtingsfuncties

De keuzeknop belichtingsfuncties (1.11) van de

LEICA R9 dient gelijktijdig als hoofdschakelaar.

Deze heeft 6 klikstanden die bovendien tegen

onbedoeld verstellen zijn geborgd. Voor het ver-

stellen moet altijd de ontgrendelingsknop (1.10)

worden ingedrukt. De verschillende standen:

OFF In deze stand zijn alle functies en indicaties

van de camera uitgeschakeld (zie pag. 131).

m Handmatige instelling van belichtingstijd en

diafragma (zie pag. 153).

Tijdautomaat met diafragmakeuze (zie pag. 150)

P Variabele programma-automaat (zie pag. 144)

Diafragma-automaat met tijdsinstelling (zie pag. 151)

F Flitsmeting voor de opname (zie pag. 178).

Instelknop sluitertijden

In de functies

(handmatig instellen van sluiter-

/belichtingstijd en diafragma) en

(diafragma-

automaat) wordt de belichtingstijd handmatig

met de instelknop sluitertijden (1.16) ingesteld.

Er zijn tijden van 16s tot 1/8000s beschikbaar,

waarbij ook halve tijdstappen kunnen worden

ingesteld. 

1.10

1.11

1.15 a 1.15 b 1.16 1.17

1.18

120

In de functie

(programma-automaat) bepaalt u

met de handmatig ingestelde belichtingstijd het

karakter van de voorgenomen opname door beïn-

vloeding van de automatisch gestuurde sluiter-

tijd-/diafragma-combinatie.

Bij het werken met

(tijdautomaat) kan de

instelknop sluitertijden op elke willekeurige waar-

de behalve B of X worden gezet.

Bij gebruik van niet compatibele flitsapparaten

wordt de instelling X (kortste flitssynchronisatie-

tijd = 1/250 s) geadviseerd.

Langdurige belichtingen van willekeurige duur

worden in de stand B uitgevoerd.

Ontspanner

De LEICA R9 heeft een drietraps ontspanner (1.17):

1. Kort aantippen activeert het meetsysteem en

start een evt. vooraf gekozen zelfontspanner-

voorlooptijd.

2. Door indrukken tot het drukpunt en vasthou-

den in deze stand wordt de meetwaarde bij

selectieve en integrale meting in de automati-

sche functies opgeslagen.

3. Bij verder indrukken ontspant de camera.

Wanneer de instelknop sluitertijden op B staat, blijft

de sluiter open zolang de ontspanner wordt ingedrukt.

In de zoeker verschijnt de indicatie (2.9 c)

en in de achterwanddisplay (1.34) is de aflopende

belichtingstijd (3.6 d) afleesbaar. Deze indicatie werkt

maximaal 19 min. 59 s. Wanneer de stand B en een

extra zelfontspanner-voorlooptijd wordt gekozen,

opent de sluiter pas na het aflopen van de zelfont-

spanner en blijft zolang open tot de ontspanner (of

een ander elektrisch bedieningselement van de

camera) weer wordt aangetipt. Omdat de ontspan-

knop in dit geval niet voortdurend ingedrukt hoeft te

worden gehouden, zijn onbewogen, langdurige opna-

men mogelijk. In het midden van de ontspanner

bevindt zich de schroefdraad (1.18) voor de aansluit-

ing van in de handel gebruikelijke draadontspanners.

121

Keuzehendel voor methode belichtingsmeting

De LEICA R9 biedt – onafhankelijk van de geko-

zen functie - drie verschillende methoden voor de

belichtingsmeting, waarmee aanpassing aan de

meest uiteenlopende situaties en werkwijzen

mogelijk is. De keuzehendel voor de methode

van belichtingsmeting (1.15) bevindt zich onder

de instelknop voor de sluitertijden, zodat deze

comfortabel met de wijsvinger en met de camera

aan het oog kan worden bediend.

Voor het instellen van een van de meetmethoden

wordt de in het midden naar voren staande ont-

grendelingsknop (1.15 b) ingedrukt en de keuze-

hendel (1.15a) naar links of rechts verschoven.

Centrumgerichte integraalmeting (keuzehen-

del naar rechts)

Meerveldeneting ( keuzehendel in het midden)

Selectieve meting (keuzehendel naar links,

richting objectief)

Sneltransporthendel

De sneltransporthendel (1.21) transporteert de

film en spant de sluiter. In uitgeklapte stand

(paraatstand) kan de duim achter de sneltrans-

porthendel grijpen en daardoor de camera goed

steunen. Direct na de geslaagde belichting moet

de film verder worden getransporteerd om

onmiddellijk weer opnamen te kunnen maken.

Wanneer een van de beide aandrijvingen is

ge-

plaatst – Motor-Winder R8/R9 of Motor-Drive R8/R9

– is de sneltransporthendel hiervoor tevens

hoofdschakelaar. Uitgeklapt is de motor uitge-

schakeld; ingeklapt wordt de film na elke opname

motorisch verder getransporteerd.

122

Film wisselen

Overtuig u er altijd van of niet al een film is inge-

legd door een blik te werpen op het controleven-

ster van het filmtransport (1.32). Wanneer dit het

geval is, gaat u verder met "Film terugspoelen",

op pag. 123.

Openen van de camera

Voor het openen van de achterwand

1. de ontgrendelingsknop (1.45) indrukken en

gelijktijdig

2. de achterwand-ontgrendelingsschuif (1.44)

naar boven schuiven. Hierdoor springt de ach-

terwand open en kan hij volledig worden geo-

pend.

Film inleggen

3. Leg de filmcassette in het lege filmcasettevak

(1.46) en

4. trek het begin van de film tot de rode marke-

ring (1.52) naar de tegenoverliggende opwik-

kelspoel (1.53). De film moet vlak op de film-

geleiding (1.48) liggen en de tandwielen van

de transportspoel (1.50) moeten in de perfora-

tiegaten van de film grijpen.

5. Daarna de achterwand weer sluiten, d.w.z.

aandrukken tot deze hoor- en voelbaar inklikt.

6. Transporteer de film handmatig met de snel-

transporthendel, of met geplaatste motor, door

indrukken van de ontspanner naar beeldnr. 1.

Daarbij wordt de film automatisch ingevoerd.

1.44

1.45

1.52

123

In het controlevenster filmtransport (1.32) is te

zien of de film juist wordt getransporteerd: de

strepen lopen van boven naar beneden.

Als dit niet het geval is of wanneer bij gebruik

van een motor in het beeldtelwerk (1.22, 2.10,

3.7) knippert, is de film niet goed ingelegd.

Nogmaals de achterwand openen en de positie

van de film corrigeren.

Opmerking:

Voor de automatische filminvoer is het belangrijk

dat de opwikkelspoel niet vervuild is. Deze moet

eventueel met een licht bevochtigde doek wor-

den schoongemaakt.

Film terugspoelen

Als de laatste opname van de film is belicht, kan

de sneltransporthendel niet meer worden

bediend of wordt een geplaatste motor uitge-

schakeld. Voordat u de film uitneemt, moet de

film in de filmcassette worden teruggespoeld.

Hiervoor

1. de terugspoel-ontgrendelingsknop (1.20)

indrukken,

2. de terugspoelslinger (1.9) uitklappen en

3. door draaien in pijlrichting (met wijzers van de

klok mee) de film terugspoelen.

Zodra de strepen in het filmtransportvenster stil-

staan, is de film tot aan het begin teruggespoeld.

Wanneer u de film volledig in de cassette wilt

1.20

124

terugspoelen (bijv. om duidelijk aan te geven dat

deze belicht is), moet u de slinger enkele slagen

verder draaien tot u aan de duidelijk verminderde

weerstand voelt dat het begin van de film volle-

dig in de cassette is gespoeld.

Met geplaatste Motor-Winder R8/R9 of Motor-

Drive R8/R9 kan het terugspoelen ook motorisch

plaatsvinden. Ook met de motoren kunt u bepa-

len of het begin van de film in de filmcassette

teruggespoeld moet worden of niet. Nadat met

succes motorisch is teruggespoeld, knippert in

het beeldtelwerk zodat de camera geopend

en de film verwijderd kan worden. Details over

de bediening van de motoren kunt u aan de

betreffende handleidingen ontlenen.

Belangrijk:

Voor het terugspoelen mag uitsluitend de knop

voor de vrijgave van terugspoelen worden inge-

drukt en niet de meervoudige belichtingsknop

(1.19, filmrem!) worden ingedraaid.

Let op:

Wanneer na het terugspoelen het begin van de

film nog uit de filmcassette steekt, mag de ont-

spanner niet worden bediend omdat het filmbe-

gin evt. de sluiter kan beschadigen.

125

Instellen van de filmgevoeligheid

De LEICA R9 staat zowel automatische alsook

handmatige instelling van de filmgevoeligheid

toe. De automatische instelling voor films die

met DX zijn gemarkeerd, heeft een bereik van

ISO 25/15° tot en met 5 000/38° (ISO is de

internationale aanduiding voor filmgevoeligheid).

Handmatig kan een gevoeligheid van ISO 6/9°

tot en met 12500/42° worden ingesteld.

Opmerking:

Door een extra ingestelde belichtingscorrectie

(tot en met ± 3 EV) is een instelbereik van ISO

0,8/0° tot en met 100 000/51° beschikbaar.

Voor de keuze van de gewenste instellingsmetho-

de of de instelling zelf,

1. schakelt u eerst de camera in met de keuze-

knop voor belichtingsfuncties (1.11) (zie ook

"Keuzeknop belichtingsfuncties", pag. 119), en

2. activeert u door aantippen van de ontspanner

(1.17) (zie ook "Inschakelen van de camera /

Activeren van de elektronica / - van het

belichtingsmeetsysteem”, pag 131).

Als de camera spanning heeft, verschijnt op de

achterwanddisplay (1.34) de indicatie (3.3 b),

zodat de camera op aftasting van DX is ingesteld.

Ter bevestiging van de juiste functie wordt in dit

geval in principe ook de afgelezen ISO-waarde

getoond (3.6 b). Wanneer echter (3.3 a) ver-

schijnt, werd vooraf de gevoeligheidswaarde

handmatig ingesteld. Als de camera spanning

heeft, kan door kort indrukken van een van beide

instelknoppen (1.35) de huidige ingestelde waar-

de worden afgelezen. 

126

Dan

3. de door een magneet vastgehouden afdekklep

over de achterwandknoppen (1.33) naar bene-

den openen.

4. Met de plus- of min-toets (1.35) wordt op de

volgende wijze zowel de instellingsmethode

gekozen alsook de gevoeligheid handmatig

ingesteld: Indrukken van de linker min-toets

verkleint de ISO-waarde, indrukken van de

rechter plus-toets vergroot deze of stelt de

camera in aansluiting op de hoogste ISO-waar-

de (12 500) op automatische DX-functie in.

Kort indrukken van de knoppen verandert de

waarde telkens met een stap, lang indrukken

laat de waarde naar de betreffende eindwaar-

den of naar de -stand lopen.

Wordt in de -stand een film zonder of met

beschadigde en daarmee onleesbare DX-aandui-

ding gebruikt, of is geen film ingelegd, werkt de

camera met ISO 100/21°. Als daarna een film

met DX-aanduiding wordt ingelegd, is de automa-

tische aftasting weer actief.

Wanneer voor een bewuste over- of onderbe-

lichting van de gehele film een van de DX-aandui-

ding afwijkende ISO-waarde handmatig wordt

ingesteld, verschijnt in de achterwanddisplay

, evenals daar en in de zoekerdisplay

–Waarschuwingsindicaties (3.1, 2.2). De handma-

tig ingestelde waarde is in dit geval de geldige.

Een handmatig ingestelde ISO-waarde blijft ook

na het wisselen van film gehandhaafd, zelfs

wanneer de nieuwe film met DX-code een andere

gevoeligheid heeft.

Ter bescherming en om onbedoeld verstellen van

de waarde te voorkomen, moet de afdekklep van

de camera-achterwand bij het fotograferen altijd

gesloten zijn.

127

Plaatsen en verwijderen van het objectief

Op de LEICA R9 kunnen alle objectieven en

accessoires met stuurnokken voor Leica R-came-

ra’s worden geplaatst, d.w.z. er zijn objectieven

van 15 mm tot 800mm brandpuntsafstand be-

schikbaar (zie "Gebruik van bestaande objectieven

en accessoires", pag. 128). De LEICA R9 heeft

aan bajonetzijde – evenals de meeste moderne

Leica R-objectieven – een contactstrip. Hierdoor

wordt naast de mechanische een elektronische

belichtingscontrole gerealiseerd en worden

objectiefgegevens als brandpuntsafstand aan de

camera doorgegeven.

De Leica R-objectieven worden onafhankelijk van

de instelling voor afstand en diafragma als volgt

geplaatst:

1. Het objectief bij de vaste ring (1.13) nemen.

2. Rode punt op de objectiefgreep tegenover de

knop van de bajonetontgrendeling (1.1) op de

camerabehuizing plaatsen.

3. Het objectief in deze stand recht plaatsen.

4. Met een korte draai naar rechts wordt het

objectief hoor- en voelbaar vergrendeld.

Voor het verwijderen van het objectief wordt

1. de ontgrendelingsknop ingedrukt,

2. het objectief door een korte draai naar links

ontgrendeld en

3. recht verwijderd.

1.1 1.13

128

Gebruik van bestaande objectieven en

accessoires

Leica R-objectieven

Alle objectieven en de objectiefaccessoires van

het Leica R-programma passen zonder ombouw

op de LEICA R9.

Enkele oudere objectieven zonder springdiafrag-

ma en accessoires zonder overdracht van het

springdiafragma kunnen alleen bij de tijdauto-

maat of handmatige instelling worden gebruikt

(zie "Meting bij werkdiafragma", pag. 141).

De meeste LEICA R-objectieven kunnen nader-

hand met een elektrische contactstrip voor gege-

vensoverdracht en elektronische belichtingsrege-

ling worden uitgerust. Daarvoor moeten echter

de LEICAFLEX SL/SL2 - stuurnokken worden ver-

wijderd, d.w.z. deze objectieven zijn dan alleen

op de Leica R-modellen te gebruiken (vanaf

model LEICA R3).

R-nokken (a) en Leicaflex stuurkurven (b)

R-nokken (a) en elektrische kontakten (c)

a a

129

LEICAFLEX SL/SL2-objectieven zonder

R-stuurnokken

Objectieven en accessoires van de Leicaflex-

modellen (zonder R-stuurnokken) mogen niet op

de LEICA R9 worden gebruikt, omdat anders de

camera beschadigd kan worden. Wilt u ze op de

LEICA R9 of andere Leica R-camera’s gebruiken

(vanaf het model LEICA R3), dan moeten ze van

de R-stuurnokken worden voorzien.

Ombouw voor zulke objectieven is in principe

mogelijk en de Customer Service van Leica

Camera AG adviseert u hieromtrent graag (zie

pag. 203 voor adres).

Voorzover de LEICAFLEX SL/SL2-stuurnokken

behouden blijven, is de toepassingsmogelijkheid

van omgebouwde objectieven en accessoires op

alle Leicaflex modellen onaangetast. Contact-

strips voor gegevensoverdracht op de LEICA R9

kunnen dan niet worden aangebracht.

VISOFLEX-objectieven op de LEICA R9

Alle op de VISOFLEX-aansluiting passende objec-

tieven van het Leica M-programma kunnen met

de adapter bestelnr. 14167 ook op de LEICA R9

worden gebruikt. De voorwaarden als opname-

afstand en bereikbare grootte van het objectveld

zijn dan hetzelfde als bij het gebruik van deze

objectieven op de VISOFLEX. Een automatisch

springdiafragma is niet aanwezig, zodat de

belichtingstijd met het werkdiafragma wordt

gemeten.

130

Juist vasthouden van de camera

Voor de betrouwbare driepuntshouding pakt de

rechterhand de camera. De wijsvinger ligt op de

ontspanknop, de duim achter de sneltransport-

hendel. De linkerhand steunt het objectief van

onderen. Bij verticale opnamen wordt de camera

gewoon gedraaid. De handen blijven in dezelfde

stand als bij opnamen in liggend formaat en klaar

om de film te transporteren en scherp te stellen.

131

Inschakelen van de camera / Activeren van

de elektronica/ - van het belichtingsmeet-

systeem

De LEICA R9 wordt met de keuzeknop voor

belichtingsfuncties (1.11) in- en uitgeschakeld. In

de OFF stand zijn ter beveiliging tegen onbe-

doeld ontspannen en onnodig stroomverbruik de

camera-elektronica en alle displays uitgescha-

keld. Met de keuze van een van de belichtings-

functies wordt de camera in een paraatstand

gebracht (zie hiervoor ook "Keuzeknop belichtings-

functies", op pag. 119).

Door aantippen van de ontspanner op de camera

(1.17), een van beide op de Motor-Drive R8/R9 of

de afstandsbediening wordt het belichtingsmeet-

systeem ingeschakeld. De indicaties in de lc-dis-

play van de zoeker, op de afdekkap (1. 22) en de

achterwand (1.34) lichten op. Bij gespannen slui-

ter lichten ze na vrijgave van de ontspanner nog

ca. 14 seconden op, bij ontspannen sluiter ver-

dwijnen ze direct na loslaten.

Opmerkingen:

In uitgeschakelde stand verbruikt de LEICA R9 zo

weinig mogelijk energie, d.w.z. aanzienlijk minder

dan in de hiervoor beschreven paraatstand (na

verdwijnen van de indicaties). Daarom moet u er

een gewoonte van maken de keuzeknop op OFF

te zetten als u de camera langere tijd niet

gebruikt. Overtuig u er hierbij van dat de achter-

wand gesloten is, omdat anders eveneens ver-

hoogd stroomverbruik plaatsvindt.

Door uitschakelen van de camera worden actieve

functies als langdurige belichting en de spiegel-

voorontspanning (zie "Spiegelvoorontspanning",

pag. 184) afgebroken. De zelfontspannerfunctie

(zie "Zelfontspanner", pag. 183) wordt echter

slechts onderbroken.

Bij het uitschakelen van de camera verdwijnt het

telwerk op de afdekkap pas na een kleine vertra-

ging.

132

Belichtingsmeting

Om met de verschillende lichtsituaties en reflec-

terende eigenschappen van motieven rekening te

houden, kent de LEICA R9 een belichtingsmeting

door het objectief met drie verschillende meet-

methoden: meting in meer velden, centrumge-

richte integraalmeting en selectieve meting. Voor

dit TTL-meetproces (Through The Lens = door

het opnameobjectief) bezit de camera twee ver-

schillende fotodioden: een ronde diode op de

reflector achter de gedeeltelijk doorlatende

zwenkspiegel met een precies begrensd meet-

veld en een diode met 5 meetvelden op de came-

rabodem waar geen strooilicht valt. Afhankelijk

van de gewenste meetmethode worden de meet-

waarden van deze zes velden geëvalueerd.

Bundel van stralen voor meervelden- en centrumgerichte lichtmeting

Bundel van stralen voor selectieve lichtmeting

133

Meerveldenmeting

Deze meetmethode berust op de registratie van

6 meetwaarden, die van de 5 velden van de cel

voor meer velden en die van de selectieve meet-

cel.

Regelmatig voorkomende, moeilijke lichtomstan-

digheden en contrasten als reflecties, tegenlicht,

veel hemel bij landschappen, enz. worden auto-

matisch geanalyseerd en de patronen van helder-

heidsverdeling worden aan opgeslagen, kenmer-

kende motieven toegekend. De microprocessor

bepaalt dan de belichting.

De meting in meer velden vormt hiermee een

buitengewoon comfortabele, universele en be-

trouwbare wijze van belichtingsmeting voor het

overgrote deel van alle opnamen en wel afhanke-

lijk van het helderheidsniveau en ook van het feit

of u uw hoofdmotief in het midden van het beeld

wilt hebben of niet. Deze is daarom bijzonder

geschikt voor momentopnamen en in combinatie

met de programma-automaat.

134

Aanpassen van belichtingsniveau aan de

meerveldenmeting

Bovendien kunt u met de LEICA R9 het belich-

tingsniveau van de meting in meer velden in zeer

kleine gradaties aan uw eigen individuele

omstandigheden aanpassen. Deze belichtings-

correctie, een voortdurende "oversturing van de

automaat" kan om de volgende redenen zin heb-

ben:

Ondanks de precisie van de meting in meer vel-

den zijn er bij motieven met veel contrast altijd

ook gebieden die door deze "optimale compro-

mis-belichting" worden veronachtzaamd, d.w.z.

worden over- of onderbelicht. Bovendien houdt

het systeem ook geen rekening met het feit of u

met materiaal voor dia’s of kleurnegatieven foto-

grafeert en voor welk doel, bijv. kopie, projectie

of afdruk, de opnamen gebruikt moeten worden.

Opmerkingen:

Een correctie van de meting in meer velden kan

alleen plaatsvinden als deze meetmethode ook is

ingesteld. Deze correctie beïnvloedt uitsluitend

de meerveldenmeting, zodat bij het omschakelen

beide overige meetmethoden nog steeds in de

basisinstelling beschikbaar zijn, bijv. voor het

bewust afstemmen van de belichting op belang-

rijke motiefdelen. Ook flitsbelichtingen worden

door deze correctie niet beïnvloed.

Als zowel een correctie van de meting in meer

velden alsook een "normale" belichtingscorrectie

werden ingesteld, worden de waarden bij elkaar

opgeteld. Een correctie op meer velden van bijv.

– 0,5 EV in combinatie met een belichtingscor-

rectie van –1EV voor de meting in meer velden

geeft in totaal een correctie van – 1,5 EV (zie ook

"Belichtingscorrecties", pag.138):

135

Voor de instelling wordt bij ingeschakelde came-

ra met spanning (zie hiervoor "Inschakelen van

de camera / Activeren van de elektronica / - van

het belichtingsmeetsysteem", pag. 131)

1. het +/- knoppenpaar (beide!) voor instelling

van de filmgevoeligheid (1.35) met twee vin-

gers van de rechterhand ca. 3s ingedrukt

gehouden tot in de achterwanddisplay (1.34)

de cijferindicatie 0.0 (3.6a) knippert.

2. Terwijl beide knoppen ingedrukt worden

gehouden, wordt de ontgrendelingsschuif van

de instelhendel voor belichtingscorrecties

(1.26b) met de linkerduim eerst voor ontgren-

deling naar rechts geschoven en dan samen

met de hendel (1.26a) naar boven of beneden

bewogen (voor een verstelling naar plus of

min). Elke beweging van de hendel leidt tot

een correctie van 0,1 EV. Zodra de +/- knop-

pen worden vrijgegeven, is de correctie opges-

lagen.

In de achterwanddisplay wordt de ingestelde

waarde getoond. Instelbaar zijn waarden van

maximaal ± 0,7 EV.

Een eenmaal ingestelde correctiewaarde blijft

ook bij uitschakeling van de camera behouden.

Om een correctie van bijv. + 0,4 EV weer op nul

te zetten, wordt de hendel viermaal naar bene-

den bewogen of in de onderste stand ca. 2s

vastgehouden. Voor het verwijderen van een

minus-

correctiewaarde wordt de hendel overeenkomstig

naar boven bewogen.

Opmerking:

Voor het resetten van een correctie van de meer-

veldenmeting moet in principe als hiervoor

beschreven worden gehandeld. Dit vindt niet

gelijktijdig plaats met het resetten van een "nor-

male" belichtingscorrectie.

1.35

136

Centrumgerichte integraalmeting

Ook bij de centrumgerichte integraalmeting wor-

den alle meetwaarden gebruikt, maar anders

beoordeeld.

Deze meetmethode houdt ook rekening met het

gehele beeldveld, maar de in het midden geregis-

treerde motiefdelen bepalen veel sterker dan de

randgebieden de berekening van de belichtings-

waarde.

Deze is geschikt als het motief geen bijzonder

groot contrast vertoont, de verschillende lichte

details gelijkmatig verdeeld zijn en/of uw hoofd-

motief in het midden moet worden geplaatst.

En kan vooral gebruikt worden als u comfortabel

wilt werken en toch de belichting wilt controleren

en evt. ook bewust wilt beïnvloeden, bijv. in com-

binatie met een belichtingscorrectie (zie hiervoor

"Belichtingscorrecties", pag. 138) of met het

meetwaardegeheugen (zie hiervoor "Meetwaar-

degeheugen", pag. 138).

-1 EV

-2EV

-3EV

137

Selectieve meting

Voor de selectieve meting wordt slechts de

meetwaarde van de ronde meetcel op de reflec-

tor gebruikt.

Deze methode wordt altijd dan gekozen als zich

in het gehele motief kritieke helderheidsverschil-

len voordoen en de belichting op een belangrijk

detail in het beeld moet worden afgestemd.

Omdat het precies begrensde meetveld in de

zoeker door de grote centrale cirkel van 7mm

diameter wordt getoond, kan het motiefdeel of

een gebied, waarvan de helderheid met de

gemiddelde grijswaarde overeenkomt, bewust

worden gemeten.

Wanneer zulke gebieden echter niet in het mid-

den van het beeld worden geplaatst, is het

gebruik van het meetwaardegeheugen te advise-

ren.

Bij alle brandpuntsafstanden van het objectief is

het meetveld in verhouding tot het gehele beeld-

veld even groot en bij alle instelringen duidelijk in

de zoeker te herkennen.

138

Meetwaardegeheugen

Steeds wanneer 1. met een van de drie automati-

sche belichtingsfuncties wordt gewerkt en 2. bij

een afzonderlijke opname het hoofdmotief of het

gemeten middelgrijze gebied om vormgevende

redenen niet in het midden van het beeld wordt

geplaatst, is het meetwaardegeheugen een zeer

eenvoudige en nuttige functie. Het is zowel bij de

integraalmeting als de selectieve meting beschik-

baar.

Werkwijze:

1. De cirkel van 7mm in de zoeker op het te

meten gebied richten.

2. De ontspanner (1.17) tot het 2. drukpunt

indrukken. Zolang de vinger dit drukpunt vast-

houdt, blijft het geheugen behouden. Als zicht-

baar teken hiervoor verdwijnt het betreffende

meetmethode symbool (2.3). Wanneer gedu-

rende deze periode diafragma of belichtings-

tijd nog worden veranderd, wordt de andere

waarde aangepast en getoond.

3. Tijdens het vasthouden van het drukpunt het

definitieve beeldfragment bepalen en

4. Ontspannen.

Het geheugen wordt gewist als de vinger het

drukpunt van de ontspanner loslaat.

Belichtingscorrecties

Belichtingsmeters zijn afgestemd op een gemid-

delde grijswaarde (18 % reflectie), die overeen-

komt met de helderheid van een gemiddeld foto-

grafisch motief. Vaak voldoet het gemeten

motief(deel) niet aan deze voorwaarden of moe-

ten de opnamen om bepaalde reden (bijv. ver-

schillende toepassingen of persoonlijke smaak)

krapper of ruimer worden belicht. Als dit voor

een hele reeks op elkaar volgende opnamen of

een hele film geldt, heeft een betreffende

belichtingscorrectie van het meetwaardegeheu-

gen de voorkeur, omdat dit slechts voor een

enkele opname kan worden gebruikt.

139

Instellen en verwijderen van een belichting-

scorrectie

Voor de instelling wordt bij ingeschakelde came-

ra met spanning (zie hiervoor "Inschakelen van

de camera / Activeren van de elektronica / - van

het belichtingsmeetsysteem", pag. 131) de ont-

grendelingsschuif van de instelhendel voor

belichtingscorrecties (1.26b) met de linkerduim

eerst voor ontgrendeling naar rechts geschoven

en dan samen met de hendel (1.26a) naar boven

of beneden bewogen (voor een verstelling naar

plus of min). Elke beweging van de hendel leidt

tot een correctie van 0,5 EV. Instelbaar zijn waar-

den van ± 3 EV.

Zodra een belichtingscorrectie is ingevoerd, ver-

schijnt in de zoeker het overeenkomstige waar-

schuwingssymbool (2.1) en bij de automatische

functies

is gelijktijdig op de lichtschaal

(2.8) de instelling afleesbaar. Op de achterwand-

display verschijnt bij alle functies het waarschu-

wingssymbool (3.1) en de ingestelde waarde

(3.6). Een eenmaal ingestelde correctiewaarde

blijft ook bij uitschakeling van de camera behou-

den. Om een belichtingscorrectie van bijv. + 2 EV

weer op nul te zetten, wordt de hendel viermaal

naar beneden bewogen of in de onderste stand

ca. 2 s vastgehouden. Voor het verwijderen van

een minus-correctiewaarde wordt de hendel

overeenkomstig naar boven bewogen.

Belangrijk:

Een op de camera ingestelde belichtingscorrectie

beïnvloedt zowel de meting van het aanwezige

licht als het flitslicht.

140

Voorbeeld van een correctie naar plus

Bij zeer lichte motieven als sneeuw of strand zal

de belichtingsmeter door de grote helderheid

een relatief korte belichtingstijd aangeven. De

sneeuw wordt daardoor in een gemiddelde grijs-

waarde weergegeven en aanwezige personen zijn

te donker: onderbelichting! Om dit te voorkomen

moet de belichtingstijd verlengd of het diafragma

geopend worden, d.w.z. er moet een correctie

van bijv. + 2 worden ingesteld.

Voorbeeld van een correctie naar min

Bij zeer donkere motieven, die zeer weinig licht

reflecteren, zal de belichtingsmeter een te lange

belichtingstijd aangeven. Een zwarte auto wordt

een grijze auto: overbelichting! De belichtingstijd

moet verkort worden, d.w.z. er moet een correc-

tie van bijv. - 1 worden ingesteld.

Bilder aus Montage übernehmen

M7 Seite 17 links

Bilder aus Montage übernehmen

M7 Seite 17 rechts

141

Onder het meetbereik

Wanneer het meetbereik van de camera niet

wordt gehaald, is een precieze belichtingsmeting

niet mogelijk. De evt. in de zoeker nog aanwezige

meetwaarden kunnen tot verkeerde belichtings-

resultaten leiden. Daarom verschijnt bij een

waarde onder het meetbereik in principe het

waarschuwingssignaal (2.1) in de zoeker.

Het meetsysteem van de LEICA R9 is vooral voor

de doelgerichte selectieve meting zeer gevoelig.

Wanneer de waarschuwingsindicatie oplicht bij

ingestelde integraalmeting of meerveldenmeting,

kan daarom vaak nog met de selectieve meting

worden gewerkt.

Meting bij open diafragma

De meeste Leica R objectieven zijn van een auto-

matisch springdiafragma voorzien. Dat betekent,

dat het zoekerbeeld altijd bij volledig geopend

diafragma en daarmee de grootste zoekerhelder-

heid kan worden geobserveerd en de belichtings-

meting bij geopend diafragma plaatsvindt. Pas

vlak voor de opname of na de spiegelvooront-

spanning of bij het neerdrukken van de scherpte-

diepteschuif sluit het objectiefdiafragma op de

vooraf ingestelde waarde.

Meting bij werkdiafragma

Het objectief PC-Super-Angulon-R 1:2,8/28mm,

enkele eerdere Leica R-objectieven en verschil-

lende accessoires hebben geen automatisch

springdiafragma. De belichting moet bij deze toe-

stellen met het telkens ingestelde objectief-

diafragma, dus met het werkdiafragma, worden

gemeten. In dit geval ontvangen de meetcellen

van de LEICA R9 door wijziging van het objectief-

diafragma meer of minder licht. Met objectieven

en accessoires zonder automatisch spring-

diafragma kunnen alleen de functies

wor-

den gebruikt. Het werkdiafragma kan door de

camera niet worden getoond.

142

Werkdiagram van de belichtingsmeter

In de volgende weergave wordt het verband tus-

sen filmgevoeligheid (SV = Speed value) en hel-

derheid (BV = Brightness value) aan de ene kant

en belichtingstijd (TV = Time value) en diafrag-

mawaarde (AV = Aperture value) aan de andere

kant met de daaruit voortvloeiende belichtings-

waarden (EV =Exposure value / belichtingswaar-

de) duidelijk. Daartoe dienen twee diagrammen,

die door diagonale lijnen, overeenkomstig de EV-

waarden, met elkaar in verband worden

gebracht.

Een voorbeeld (gestreepte lijn) toont het verband

tussen de afzonderlijke waarden: Van de inge-

stelde filmgevoeligheid (hier: ISO 100/21°) volgt

men de loodrechte lijn tot het snijpunt met de

horizontale lijn van de gegeven helderheid (hier:

2 000 cd/m

). De door dit snijpunt lopende dia-

gonaal leidt naar de bijbehorende belichtings-

waarde (EV 14). Deze EV-waarde kan in verschil-

lende combinaties van diafragmawaarde en

belichtingstijd worden omgezet, d.w.z. laat zich

in het werkgebied van de camera vertalen.

Het snijpunt van loodrechte AV- en horizontale

TV-lijnen moet voor een juiste belichting op de

EV-diagonalen liggen, bijv. diafragma 16 en

1/60 s (geval A) of diafragma 8 en 1/250 s (geval

B) of diafragma 4 met 1/1000 s (geval C). Elk van

deze combinaties geeft een correcte belichting.

Bij tijd- en diafragma-automaat wordt telkens een

van deze waarden opgegeven, de tweede wordt

automatisch gevormd. In de programma-auto-

maat worden beide waarden automatisch

bepaald.

143

Werkdiagram van de belichtingsmeter

Sluitertijd/s

Diafragma

Belichtingswaarde

144

Belichtingsfuncties

De LEICA R9 biedt u vier te kiezen belichtings-

functies, waarmee u de camera optimaal op de

werkwijze van uw voorkeur of het betreffende

motief kunt instellen.

Variabele programma-automaat -

De juiste functie om altijd gereed te zijn voor

opnamen. Optimaal voor onbezorgd fotograferen,

omdat het diafragma en de belichtingstijd auto-

matisch worden bepaald.

Voor momentopnamen gelden de volgende

instellingen of worden geadviseerd:

1. Keuzeknop belichtingsfuncties (1.11) op stand P,

2. diafragma geheel sluiten, d.w.z. de diafragma-

ring (1.12) naar de kleinste waarde draaien

(bijv. 16 of 22),

3. instelknop sluitertijden (1.16) op 30 P en

4. keuzehendel voor methode belichtingsmeting

(1.15) bij voorkeur op meerveldenmeting .

Belichtingstijd en objectiefdiafragma worden dan

automatisch bepaald door het aanwezige licht en

wel traploos van 1/8000s tot 32s of van het vol-

ledig geopende tot kleinste diafragma van het

betreffende objectief (resp. het ingestelde klein-

ste diafragma, zie hierna).

145

In de zoeker verschijnen

• voor de gekozen belichtingsfunctie (2.6c),

• het symbool voor de gekozen meetmethode

(2.3) en

• de automatisch aangestuurde tijds- en diafrag-

mawaarde (2.9a, 2.7).

De functie

functioneert op alle Leica R-objec-

tieven met automatisch springdiafragma.

Via de stand van de instelknop voor sluitertijden

kan te allen tijde de automatisch bepaalde

tijd/diafragma-combinatie worden beïnvloed (zie

hiervoor "Karakteristiek en gebruik van de varia-

bele programma-automaat", pag. 146).

Belangrijk:

Op het objectief moet het kleinste diafragma (16

resp. 22) worden ingesteld, zodat het hele

diafragmabereik voor de automatische sturing

beschikbaar is. Wanneer dit niet het geval is,

knippert in de zoeker de indicatie (2.6c). Als

toch wordt ontspannen, bepaalt de camera

desondanks een juiste tijd-diafragma combinatie.

Het regelbereik van het diafragma wordt in zulke

gevallen echter begrensd door de open stand van

het diafragma en de ingestelde diafragmawaar-

de.

Opmerkingen:

Bij enkele oudere objectieven knippert de indica-

tie , ook als volledig werd gediafragmeerd,

maar het juiste diafragma wordt toch automa-

tisch bepaald.

Bij zeer weinig licht of uitzonderlijke helderheid

kan het voorkomen dat het beschikbare

tijd/diafragma-bereik onvoldoende is. Dan ver-

schijnt in de zoeker (2.9b) voor onderbe-

lichting (evt. ook de waarschuwing voor een

waarde onder het meetbereik (2.1), zie hier-

voor "Waarde onder het meetbereik", pag. 141)

of (2.9b) voor overbelichting.

146

Karakteristiek en gebruik van de variabele

programma-automaat

De variabele programma-automaat van de LEICA R9

verbindt betrouwbaarheid en snelheid van de

volautomatische belichtingsregeling met de

mogelijkheid te allen tijde de door de camera

gekozen tijd/diafragma-combinatie naar eigen

wens te variëren. Hiervoor dient de instelknop

sluitertijden (1.16). Wil men bijv. voor sportopnamen

bij voorkeur met snelle tijden en open diafragma

werken, dan wordt een snelle tijd gekozen. Hecht

men echter meer waarde aan grote scherpte-

diepte (geknepen diafragma) en accepteert men

de daarvoor noodzakelijke, langere sluitertijden,

dan wordt een langzamere sluitertijd ingesteld

(bijv. bij landschapsopnamen). De totale belich-

ting, d.w.z. de helderheid van het beeld, blijft

daarbij ongewijzigd.

De werkwijze van de programma-automaat is

meestal als volgt: Wanneer men van een zeer

lage helderheid uitgaat, wordt de belichtingstijd

met toenemende helderheid traploos automa-

tisch korter tot de ingestelde tijdswaarde, terwijl

het objectief geopend blijft. Vanaf de ingestelde

belichtingstijd worden tijd en diafragma automa-

tisch gewijzigd, d.w.z. de tijd traploos verkort en

het objectief traploos gediafragmeerd. Wanneer

op basis van het programma het kleinste diafrag-

ma is bereikt, wordt bij toenemende helderheid

alleen de tijd tot 1/8000s verkort. Als echter

1/8000s eerder wordt bereikt dan het kleinste

diafragma van het betreffende objectief, wordt

vanaf deze belichtingstijd alleen nog het diafrag-

ma verkleind.

147

Standaardinstelling (voorbeeld A)

Instelknop sluitertijden op 60.

Bijzonder geschikt

• voor normale motieven en minder cruciale

lichtomstandigheden en

• voor brandpuntsafstanden tussen 35 mm en

90 mm.

Er is een objectief met lichtsterkte 4 geplaatst

(bijv. Vario-Elmar-R 1:4/35-70mm). Op de instel-

knop sluitertijden is 1/60s ingesteld. Het verloop

is volgens lijn A. Bij een belichtingswaarde van bijv.

EV 14, leidt deze programma-instelling tot een

belichting van 1/250s bij diafragma 8.

Wanneer een grotere scherptediepte en/of een

langere sluitertijd gewenst wordt (voorbeeld B)

Instelknop sluitertijden tussen 16s en 1/15s.

Geeft een tendens naar een sterker gediafrag-

meerd objectief met langere belichtingstijden.

Bijzonder geschikt

• voor goede lichtomstandigheden en korte

brandpuntsafstanden en

• voor statische motieven, bijv. landschapsopna-

men.

Let op:

Verhoogde bewegingsonscherpte door langere

belichtingstijden!

Er is een objectief met lichtsterkte 2,8 geplaatst

(bijv. Elmarit-R 1:2,8/19mm). Op de instelknop

sluitertijden is 1/2s ingesteld. Het verloop is vol-

gens lijn B. Bij een gelijke lichtwaarde van EV14,

geeft het programma een belichting van 1/60s

en diafragma 16.

148

Wanneer een kortere sluitertijd en een geringe-

re scherptediepte gewenst wordt (voorbeeld C)

Instelknop sluitertijden tussen 1/60s en

1/8000s.

Geeft een tendens naar kortere belichtingstijden

bij geringere scherptediepte (grotere diafragma-

openingen).

Bijzonder geschikt

• voor slechte lichtomstandigheden of langere

brandpuntsafstanden en

• voor bewegende objecten, bijv sportopnamen.

Let op:

Geringere scherptediepte!

Er is een objectief met lichtsterkte 2 geplaatst

(bijv. Apo-Summicron-R 1:2/180mm). Op de

instelknop sluitertijden is 1/250s ingesteld. Het

verloop is volgens lijn C. Bij hetzelfde voorbeeld

van EV14, geeft het programma een belichting

van 1/1000s en diafragma 4.

Vuistregel:

Om bewegingsonscherpte bij opnamen uit de

vrije hand te voorkomen, moet men voor de lang-

ste belichtingstijd naar een waarde streven die

overeenkomt met 1 : brandpuntsafstand (mm).

Gebruikt men bijv. een objectief met brandpunts-

afstand 180mm, dan moeten belichtingstijden

langzamer dan 180s niet worden gebruikt. Op de

instelknop sluitertijden moet bijv. 250 worden

ingesteld.

149

Programmaverloop bij verschillende instellingen van sluitertijden en met verschillende objectieven

Sluitertijd/s

1/2

1/4

1/8

1/15

1/30

1/60

1/125

1/250

1/500

1/1000

1/2000

1/4000

1/8000

-4 -3 -2 -1 0 1 2

1,4 2 2,8 4 5,6

Diafragma

8111622

150

Tijdautomaat -

Deze functie is bijzonder geschikt als de scherp-

tediepte een wezenlijk vormgevend element is.

Daarvoor moet

1. De keuzeknop belichtingsfuncties (1.11) op A

worden gezet.

2. De instelknop sluitertijden (1.16) mag op elke

willekeurige waarde behalve X of B staan.

3. Het diafragma en daarmee ook het bereik van

de scherptediepte wordt met de diafragmaring

(1.12) vastgelegd.

De belichtingstijd wordt automatisch traploos

van 1/8000 s tot 32s bepaald door het aanwezi-

ge licht.

In de zoeker verschijnen

• (aperture priority) voor de gekozen

belichtingsfunctie (2.6b),

• het symbool voor de gekozen meetmethode

(2.3),

• de handmatig ingestelde diafragmawaarde

(2.7) en

• de automatisch aangestuurde tijdswaarde (2.9 a,

naastliggende halve of volle waarde).

Deze functie werkt op alle Leica R-objectieven en

accessoires als adapters, balginstelapparaat,

enz. d.w.z. onafhankelijk van het feit of meting

via het werkdiafragma of dankzij het spring-

diafragma bij geopend diafragma is toegestaan.

151

Opmerkingen:

Bij uitzonderlijke helderheid kan het voorkomen

dat het bereik van de sluitertijden voor het voor-

af gekozen diafragma onvoldoende is. In de zoe-

ker verschijnt dan (2.9b). Als oplossing kan –

indien mogelijk – een kleiner diafragma worden

gekozen.

Licht bij zeer slechte lichtomstandigheden in de

zoeker de indicatie (2.9b) op, dan moet een

grote diafragma worden gekozen, omdat anders

onderbelichting ontstaat.

In het geval dat de waarde onder het meetbereik

blijft, licht tevens de waarschuwing op (2.1).

Dan is een correcte belichtingsmeting niet meer

mogelijk.

Diafragma-automaat -

Deze functie wordt vooral bij bewegende objec-

ten gebruikt, waarbij de belichtingstijd vormge-

vend middel is. Dit geldt bijv. voor het verloop

van bewegingen, sportopnamen, opnamen vanaf

een onrustig camerastandpunt en bij opnamen

met langere brandpuntsafstanden.

Daarvoor moet

1. de keuzeknop belichtingsfuncties (1.11) op T

worden gezet.

2. Diafragma geheel sluiten, d.w.z. de diafragma-

ring (1.12) naar de kleinste waarde draaien

(bijv. 16 of 22),

3. de gewenste belichtingstijd tussen 1/8000s

en 16s op de instelknop sluitertijden (1.16)

worden gekozen.

Het objectiefdiafragma wordt dan automatisch

bepaald door het aanwezige licht en wel traploos

van het geopende tot het kleinste diafragma van

het betreffende objectief (resp. het ingestelde

kleinste diafragma, zie hierna). 

152

In de zoeker verschijnen

• (time priority) voor de gekozen belichtings-

functie (2.6d),

• het symbool voor de gekozen meetmethode

(2.3)

• de handmatig ingestelde tijdswaarde (2.9a) en

• de automatisch aangestuurde diafragmawaar-

de (2.7).

De functie

functioneert op alle Leica R-objec-

tieven met automatisch springdiafragma.

Belangrijk:

Op het objectief moet het kleinste diafragma (16

resp. 22) worden ingesteld, zodat het hele

diafragmabereik voor de automatische sturing

beschikbaar is. Wanneer dit niet het geval is,

knippert in de zoeker de indicatie (2.6d). Als

toch wordt ontspannen, bepaalt de camera

desondanks een juiste tijd-diafragma combinatie.

Het regelbereik van het diafragma wordt in zulke

gevallen echter begrensd door de open stand

van het diafragma en de ingestelde diafragma-

waarde.

Opmerkingen:

Bij enkele oudere objectieven knippert de indica-

tie , ook als volledig werd gediafragmeerd,

maar het juiste diafragma wordt toch automa-

tisch bepaald.

Bij zeer weinig licht of uitzonderlijke helderheid

kan het voorkomen dat het beschikbare diafrag-

mabereik van het gebruikte objectief voor de

gekozen belichtingstijd niet meer voldoende is.

Ook in dit geval vindt echter een correcte

belichting plaats door automatische instelling

van een geschikte sluitertijd, d.w.z. door "over-

sturing" van de handmatige instelling. Bij onder-

belichting verschijnt (2.9b) (evt. ook de

waarschuwing voor een waarde onder het meet-

bereik (2.1), zie hiervoor de paragraaf "Onder

het meetbereik", pag. 141) of (2.9b) voor

overbelichting.

153

Handmatige instelling van diafragma en

belichtingstijd -

Bij sommige opnamesituaties en beeldvorming

zou geen van de automatische belichtingsfunc-

ties het gewenste resultaat opleveren. In zulke

gevallen is de bewuste handmatige instelling van

belichtingstijd en diafragma de oplossing.

Daarvoor moet

1. de keuzeknop belichtingsfuncties (1.11) op m

worden gezet en

2. de diafragmaring (1.12), de instelknop sluiter-

tijden (1.16) en de keuzehendel voor methode

belichtingsmeting (1.15) op de gewenste meet-

methode worden gezet.

In de zoeker verschijnen

• voor de gekozen belichtingsfunctie (2.6a),

• het symbool voor de gekozen meetmethode

(2.3),

• de handmatig ingestelde tijds- en diafragma-

waarden (2.9a, 2.7) en

• een lichtschaal (2.8), waarmee de belichtings-

regeling plaatsvindt.

De lichtschaal toont de afwijking van de zojuist

ingestelde tijd-/diafragma combinatie ten

opzichte van de gemeten belichtingswaarde. In

het gebied van - 2,5 EV tot + 2,5 EV vindt de indi-

catie plaats in stappen van

EV. Grotere afwij-

kingen worden door het oplichten van alle marke-

ringen op de plus- of minzijde van de lichtschaal

getoond.

Diafragma en/of tijd zijn voor een correcte

belichting volgens de belichtingsmeterindicatie

zolang te wijzigen tot slechts de nulmarkering

van de lichtschaal oplicht.

Deze functie werkt op alle Leica R-objectieven en

accessoires als adapters, balginstelapparaat,

enz. d.w.z. onafhankelijk van het feit of meting

via het werkdiafragma of dankzij het spring-

diafragma bij geopend diafragma is toegestaan.

154

Flitsen met de LEICA R9

Algemeen gebruik van flitsapparaten

Op de LEICA R9 kunnen alle flitsapparaten en

studioflitsinstallaties worden aangesloten die aan

de huidige geldende ISO-norm 10330 en de

oudere DIN 19014 voldoen (positieve polariteit

op het X-contact)

. De meeste mogelijkheden

bieden elektronenflitsers die aan de technische

voorwaarden van een System-Camera-Adaption

(SCA) van het systeem 3000/3002 voldoen en

via de adapter SCA 3501 of SCA 3502 M3 op de

LEICA R9 worden aangesloten.

Andere opzetflitsers

met standaard flitsschoen

kunnen eveneens gebruikt en via het middencon-

taxt (X-contact) geactiveerd worden.

Studioflitsinstallaties en overige flitsapparatuur

met flitskabel en standaard flitsstekker kunnen

op het aansluitcontact (1.8) worden aangesloten.

Wilt u bijv. een studioflitsinstallatie op de LEICA R9 aansluiten

die niet aan de ISO-norm voldoet, wendt u zich dan tot de

Customer Service van Leica Camera AG of de klantenservice

van een Leica vertegenwoordiging.

Het gebruik van systeemflitsapparaten van andere camerafa-

brikanten als SCA-adapters voor andere camerasystemen

wordt niet geadviseerd, omdat de afwijkende bezetting van

contacten tot verkeerde functies of zelfs schade kan leiden.

Naast de ontspanning en belichtingsregeling van

flitsapparaten tijdens de opname biedt de LEICA R9

ook de mogelijkheid het flitsvermogen voor de

opname selectief te meten en daarmee het in te

stellen diafragma te bepalen (zie hiervoor

"Flitsmeting voor de opname -

", pag. 178).

Flitssynchronisatietijd

De flitssynchronisatietijd van de LEICA R9

bedraagt bij de gebruikelijke flitstechniek

1/250s. Vooral studioflitsinstallaties hebben

vaak flitstijden die aanzienlijk langer zijn. Om de

lichthoeveelheid van deze flitsapparaten volledig

te kunnen benutten, wordt een langzamere tijd

van bijv. 1/180s of 1/125s geadviseerd.

De LEICA R9 maakt in combinatie met flitsappa-

raten van de standaard SCA SCA 3002, die de

HSS

-functie (High-Speed Synchronisation) be-

schikken, en de SCA-adapter 3502 M3 ook het

gebruik van alle snellere sluitertijden tot

1/8000s mogelijk (zie "Lineaire flitsfunctie",

pag. 172).

155

Keuze van het synchronisatietijdstip

De belichting van flitsopnamen vindt plaats met

twee lichtbronnen, de aanwezige – en het flits-

licht. De uitsluitend of overwegend door het flits-

licht belichte motiefdelen worden daarbij door de

uitzonderlijk korte lichtimpuls bijna altijd (bij cor-

recte scherpte-instelling) gestoken scherp weer-

gegeven. Daarentegen worden alle andere

motiefdelen – namelijk de delen die voldoende

door het aanwezige licht zijn belicht, resp. zelf

oplichten – in hetzelfde beeld met wisselende

scherpte afgebeeld.

Of deze motiefdelen scherp of onduidelijk wor-

den weergegeven, resp. hoe groot de "vaagheid"

is, wordt door twee van elkaar afhankelijke facto-

ren bepaald,

1. de lengte van de belichtingstijd, d.w.z. hoe lang

deze motiefdelen op de film "inwerken", en

2. hoe snel deze motiefdelen – of ook de camera

zelf – tijdens de opname bewegen. 

Flits op het eerste sluitergordijn Flits op het tweede sluitergordijn

156

Hoe langer de sluiter-/belichtingstijd of hoe snel-

ler de beweging is, hoe duidelijker beide elkaar

overlappende beeldfragmenten verschillen.

Bij het gebruikelijke tijdstip van de flitsontsteking

tot het begin van de belichting, d.w.z. onmiddel-

lijk nadat het 1. sluitergordijn het beeldvenster

volledig heeft geopend, kan dit zelfs tot schijnba-

re tegenstellingen leiden, zoals bij de opname

van de motorfiets (pag. 155 links) die door zijn

eigen lichtsporen wordt ingehaald.

De LEICA R9 stelt u in staat tussen dit gebruikelijke

flits-ontstekingstijdstip en synchronisatie aan het

einde van de belichting te kiezen, d.w.z. onmid-

dellijk voordat het 2. sluitergordijn begint met

het sluiten van het beeldvenster. Het scherpe

beeld bevindt zich in dit geval aan het einde van

de beweging. Deze flitstechniek verleent de foto

(pag. 155 rechts) een natuurlijke indruk van

beweging en dynamiek.

Het flitstijdstip wordt op de keuzehendel voor het

synchronisatietijdstip (1.7) ingesteld:

• Stand I: Flits na het 1. sluitergordijn

• Stand II: Flits voor het 2. sluitergordijn

Opmerkingen:

Bij het flitsen met de synchrone en kortere slui-

tertijden ontstaat behalve bij zeer snelle bewe-

gingen nauwelijks verschil tussen de beide flits-

tijdstippen.

De keuze van het 2. sluitergordijn heeft bij de

stroboscoop-flitsfunctie geen effect.

1.7

1.8

157

Flitsen via het X-contact

Bij aansluiting op de accessoireschoen (1.24)

zonder de adapter SCA 3501/3502 M3 kan de

flits voor het eerste of tweede sluitergordijn wor-

den geselecteerd en geactiveerd. Omdat echter

geen informatie van het flitsapparaat wordt door-

gegeven, kan de camera een aangesloten appa-

raat "niet herkennen" en gedraagt zich alsof geen

flitsapparaat is aangesloten. De belichtingstijd

moet handmatig op de flitssynchronisatietijd X =

1/250s of een langzamere tijd worden ingesteld;

automatische omschakeling vindt niet plaats. De

indicaties voor controle en flitser gereed zijn niet

actief.

Als het flitsapparaat hiervoor geschikt is, kan de

lichtregeling met het computerdiafragma, d.w.z.

via de sensor op het flitsapparaat, of handmatig

door het kiezen van het gestaffelde lichtvermo-

gen plaatsvinden (zie handleiding van het flitsap-

paraat).

Flitsen via het aansluitcontact

Op het aansluitcontact voor de flitser (1.8) kun-

nen flitsapparaten en grote studioflitsinstallaties

met gestandaardiseerde flitsstekker worden aan-

gesloten. De camera flitst naar keuze op het eer-

ste of tweede sluitergordijn. Omdat geen flitsin-

formatie wordt doorgegeven, gedraagt de came-

ra zich alsof de flitser ontbreekt. De belichtings-

tijd moet handmatig op de flitssynchronisatietijd

X = 1/250s of een langzamere tijd worden inge-

steld; automatische omschakeling vindt niet

plaats. Zeer krachtige flitsapparaten en vooral

studioflitsinstallaties kennen vaak verlichtingstij-

den die langer zijn. Om de lichthoeveelheid van

deze flitsapparaten volledig te kunnen benutten,

wordt een langzamere tijd van bijv. 1/180s of

1/125s geadviseerd. De indicaties voor controle

en flitser gereed zijn niet actief.

158

Flitsen met SCA 3000/3002 standaard flits-

apparatuur en SCA adapters 3501/3502 M3

Bij aansluiting van een geschikt flitsapparaat met

de adapter SCA 3501/3502 M3 biedt de LEICA R9

bij vele toepassingen belangrijke voordelen en

zorgt voor geslaagde flitsopnamen. Afhankelijk

van de geselecteerde modus voert de camera

verschillende functies automatisch uit of laat

ruimte voor de noodzakelijke, creatieve speel-

ruimte om naar wens flitsopnamen te maken:

• Meting flitsbelichting door het objectief tijdens

de opname (TTL-meting). Deze meting van de

flitsbelichting wordt bijvoorbeeld geadviseerd bij

macrofotografie, het gebruik van filters of bij

vario-objectieven en teleobjectieven.

• Alle informatie over de batterijconditie van de

flitser en over- of onderbelichting bij flits in de

zoeker en op de achterwanddisplay.

• Automatische omschakeling naar de flitssyn-

chronisatietijd (afhankelijk van functie).

• Flitscorrectie, d.w.z. een doelbewuste, grotere

of kleinere dosering van uitsluitend het flits-

licht om onafhankelijk van het aanwezige licht

op de voorgrond schaduw te belichten of om

bij tegenlichtopnamen een betere lichtverde-

ling te krijgen (alleen op adapter of flitsappa-

raat, zie pag. 162).

• Overdracht van de brandpuntsafstand van het

objectief naar de reflectoraanpassing van het

flitsapparaat (alleen bij objectieven met elek-

trische contacten).

• Overdracht van het ingestelde objectiefdiafrag-

ma voor sturing van de computerautomaat van

het flitsapparaat (alleen bij objectieven met

elektrische contacten).

• Indicatie van tussenwaarden van het diafragma

bij gebruik van zoomobjectieven van verschil-

lende lichtsterkte (alleen bij objectieven met

elektrische contacten).

• Overdracht van filmgevoeligheid en belichtings-

correcties van de camera voor sturing van het

flitsapparaat.

• Automatische omschakeling naar langzamere

tijden bij stroboscoopflits.

• Automatische belichtingsserie flits (alleen bij

overeenkomstig uitgeruste flitsapparatuur).

159

De TTL-meting voor flitsbelichting vindt integraal

plaats via afzonderlijk aangebrachte silicium-

fotodioden, die zich naast de meetcel van de

belichtingsmeting voor meer velden op een tegen

strooilicht beschermde plaats op de camerabo-

dem bevinden. Met behulp van compatibele

adapters (in de handel verkrijgbaar) kunnen ook

meerdere flitsapparaten gelijktijdig worden geac-

tiveerd of kan de TTL-regeling draadloos worden

gerealiseerd.

Indicaties voor controle en flitser gereed

(alleen met SCA 3501/3502 M3-adapters)

Als de camera spanning heeft (zie "Inschakelen

van de camera / Activeren van de elektronica / -

van het belichtingsmeetsysteem", pag. 131) en

de SCA 3501/3502 M3 wordt gebruikt, geeft het

flitssymbool (

, 2.4) in de zoeker en op de ach-

terwanddisplay (3.5) de batterijconditie aan en

daarmee of de flitser gereed is:

• Knipperen van het flitssymbool: Het flitsappa-

raat wordt opgeladen. Omdat de flitser nog

niet gereed is, gedraagt de camera zich alsof

geen flitser aanwezig is en werkt volgens de

ingestelde functie. Als wordt ontspannen, is er

geen flits. 

Bundel van stralen voor TTL-flitsmeting

160

• Ononderbroken oplichten van het flitssymbool:

De flitser is gereed.

Als het flitslicht bij TTL-regeling of computerauto-

maat onvoldoende is voor een juiste belichting

(onderbelichting), licht na de opname automa-

tisch de indicatie (2.9 b) gedurende circa 4 s

in de zoeker op. Bij TTL-regeling wordt ook een

optredende overbelichting door het flitslicht met

de indicatie (2.9 b) gedurende 4 s getoond. In

deze gevallen het werkgebied van het flitsappa-

raat in acht nemen en de opname met gewijzigd

diafragma nog eens maken.

Opmerking:

De indicaties zijn gebaseerd op gestandaardi-

seerde belichtingen. Toch kunnen afzonderlijke

opnamen ondanks deze indicaties als acceptabel

worden beoordeeld.

Flits-belichtingscorrecties

Via schakelaars op de adapter SCA 3501/

3502 M3 of het flitsapparaat zelf (bij SCA-3002

standaardapparatuur) kan onafhankelijk van de

instelling op de camera van de belichtingscorrec-

tie - die zowel de belichting alsook het flitslicht

beïnvloedt – een flits-belichtingscorrectie wor-

den ingesteld, die alleen de flitsbelichting beïn-

vloedt om deze bewust te versterken of verzwak-

ken.

Zonder flitsinvulling

161

Een verstelling naar min vindt altijd plaats als het

aandeel van het flitslicht moet worden vermin-

derd, bijvoorbeeld als dit alleen maar voor invul-

ling dient. In zulke gevallen blijft de aanwezige

lichtsfeer behouden en door de flits worden

alleen donkere motiefdelen of schaduwpartijen

op de voorgrond belicht.

Deze correctie is bij het flitsen met de computer-

automaat van het flitsapparaat en bij TTL-meting

van de camera bij alle belichtingsfuncties van de

camera effectief. Bij de programma-automaat

vervangt deze de vaste correctie van –1

(Exposure Value – belichtingswaarde), die in

afhankelijkheid van het aanwezige licht door de

automatisch geregelde belichtingsfunctie wordt

bepaald. Meer over handmatige flits-belichtings-

correcties in de camerafunctie

kunt u aan de

betreffende paragraaf ontlenen op pag. 166.

Opmerking:

Flits-belichtingscorrecties zijn niet werkzaam bij

flitsmeting

en handmatige flitsfuncties waarbij

met constant vermogen wordt geflitst.

Met flitsinvulling

162

Instelling van flits-belichtingscorrecties op

de SCA 3501/3502 M3-adapter

De instelling en activering van een flits-

belichtingscorrectie vindt plaats via drie schake-

laars (bij de SCA 3502 M3 zijn deze door een

klep verborgen). Op de eerste schakelaar wordt

de flits-belichtingscorrectie in hele lichtwaarden

(EV-stappen) ingesteld, dus – 3 EV, - 2 EV, ...., + 3 EV.

Met de tweede schakelaar wordt de fijnafstelling

in stappen van

EV bepaald (-

EV, 0 EV of

EV), zodat alle waarden van –3

EV tot

EV in stappen van

EV instelbaar zijn. Om

de ingestelde waarden te activeren, wordt de

derde schakelaar op ON gezet.

Als aanduiding voor een ingestelde flits-

belichtingscorrectie brandt aan de buitenzijde

van de adapter SCA 3501/3502 M3 een rode

lichtdiode, of bij SCA-3002 standaard flitsappa-

ratuur in plaats daarvan in de display een teken

en de correctiewaarde. In de zoeker verschijnt

rechts naast het flitssymbool een of (2.2).

163

Instelling van flits-belichtingscorrecties op

SCA-3002 standaard flitsapparatuur

Met flitsapparaten van de SCA 3002-standaard

moeten flits-belichtingscorrecties direct op het

apparaat worden ingesteld. Bijzonderheden over

de instelling en indicaties op het apparaat kunt u

aan de betreffende handleiding ontlenen.

Als aanduiding voor een ingestelde flits-

belichtingscorrectie verschijnt in alle gevallen in

de zoeker van de camera rechts naast het flits-

symbool een of (2.2).

Instelling van flits-belichtingscorrecties op

de camera in de belichtingsfunctie

De handmatige instelling – en daarmee fixering -

van sluitertijd en diafragma in de camerafunctie

legt de belichting van de omgeving vast. Hier-

door beïnvloedt een belichtingscorrectie met de

hendel (1.26) op de camera – na geslaagde

belichtingsmeting – naast de indicatie van de

lichtschaal in de zoeker in dit geval alleen nog de

flitsbelichting.

Flitsregeling in de vier belichtingsfuncties

met een SCA 3501/3502 M3-adapter

Programma-automaat

en TTL-flitsfunctie

De programma-automaat

biedt een volledige

afstemming van aanwezig licht en flitslicht met

optimale regeling voor uitgebalanceerde opna-

men door het grotere aandeel van aanwezig licht

en kleinere aandeel van flitslicht in bepaalde

situaties. Als alternatief zijn handmatige flits-

belichtingscorrecties (± 3

EV) mogelijk.

Voor onbezorgd fotograferen met flits onder alle

omstandigheden en automatische flitsinvulling

worden de volgende instellingen geadviseerd:

1. keuzeknop belichtingsfuncties (1.11) op stand P,

2. diafragma geheel sluiten, d.w.z. de diafragma-

ring (1.12) naar de kleinste waarde draaien

(bijv. 16 of 22),

3. instelknop sluitertijden (1.16) bijv. op 30 P,

4. keuzehendel voor methode belichtingsmeting

(1.15) bij voorkeur op integrale meting en

5. flitsapparaat met adapter SCA 3501/3502 M3

op stand TTL. 

164

Afhankelijk van het aanwezige licht regelt de

camera de belichting met het omgevings- en flits-

licht als volgt:

a) Volledige TTL-flits bij slechte lichtomstan-

digheden

Onder slechte lichtomstandigheden, bijv. in don-

kere interieurs, waarin van automatisch gestuur-

de sluitertijden (afhankelijk van de gebruikte

brandpuntsafstand) en het grootste diafragma

geen goed belichte opname valt te verwachten,

kiest de camera automatisch diafragma 5,6 en

een bij de brandpuntsafstand passende sluiter-

tijd (volgens de vuistregel voor onbewogen opna-

men uit de hand = 1/brandpuntsafstand, bijv.

1/60s met de Macro-Elmarit-R 1:2,8/60mm*)

tot synchronisatietijd 1/250s, en regelt de flits

als hoofdbelichting. Er ontstaat dan een "norma-

le" flitsopname.

* Een instelling van de sluitertijden die aangepast is aan de

brandpuntsafstand vereist het gebruik van objectieven met

contactstrip, d.w.z. ROM-uitrusting (zie hiervoor "Plaatsen en

verwijderen van het objectief" en "Gebruik van aanwezige

objectieven en accessoires", pag. 127 en 128). Bij objectieven

zonder ROM-uitrusting werkt de camera in de beschreven

gevallen in principe met 1/250 s.

De gebruikte combinatie van brandpuntsafstand/sluitertijd

Brandpuntsafstand Langste sluitertijd

15mm 1/15s

16-30 mm 1/30s

31-60mm 1/60s

61-125mm 1/125s

Langere brandpuntsafstanden

of objectieven zonder ROM 1/250s

165

b) Automatische flitsinvulling bij normale

lichtomstandigheden

Bij normale lichtomstandigheden regelt de came-

ra de belichtingstijd automatisch met een sluiter-

tijd die bij de gebruikte brandpuntsafstand past

(zie hiervoor bij geval a) en kiest een diafragma

overeenkomstig het aanwezige licht, zodat het

motief – al zonder flits – juist belicht wordt.

De flits wordt nu door de camera voor invulling

gestuurd (-1

EV) om bijvoorbeeld donkere

schaduw of motieven in tegenlicht op te helderen

en om over het geheel een uitgebalanceerde

belichting te verkrijgen.

De indicaties:

In de zoeker verschijnt als aanduiding voor de

automatische belichtingscorrectie naast het flits-

symbool ook rechts nog het minteken ( , 2.5).

c) Geen flits bij zeer grote helderheid

De camera geeft geen flits als bij zeer grote hel-

derheid 1/250s en zelfs het kleinste diafragma

tot overbelichting zou leiden. Tijd en diafragma

worden normaal volgens de programma-auto-

maat geregeld en in de zoeker aangegeven.

Het flitssymbool in de zoeker (2.4) licht toch op

omdat de flitser is opgeladen.

Opmerking:

Handmatige flits-belichtingscorrecties worden

ook bij

in principe met de ingestelde waarde

uitgevoerd. Dit geldt zelfs in de gevallen dat de

camera anders automatisch op invulflitsen zou

overschakelen (-1

EV).

166

Handmatige flits-belichtingscorrecties in de

camera-belichtingsfunctie

De automatische regeling van het flitslicht als

invulling, zoals hiervoor onder punt b beschre-

ven, resulteert voor het merendeel van de motie-

ven in een aangepast verlichte voorgrond. Voor

de gevallen waarin de motiefdelen op de voor-

grond geen gemiddelde helderheid of reflec-

terende eigenschappen vertonen en voor bewu-

ste onder- of overbelichting door de flitsbe-

lichting maakt de LEICA R9 ook in de functie

individuele regeling van de flitsintensiteit mogelijk.

De instelling vindt plaats zoals in de paragrafen

onder "Flits-belichtingscorrecties" vanaf pag. 160

is beschreven.

De indicaties:

In de zoeker verschijnt als aanduiding voor de

handmatige flits-belichtingscorrectie naast het

flitssymbool ook rechts nog het betreffende

voorteken. Bij een correctiewaarde van 0 ver-

schijnt geen voorteken.

In de display van SCA-3002 standaard flitsappa-

ratuur verschijnen voorteken en correctiewaarde.

Voor het uitschakelen van een handmatige cor-

rectie wordt

1. de flits-belichtingscorrectie op de adapter of

het flitsapparaat op 0 teruggezet en

2. op de camera de keuzeknop belichtingsfunc-

ties (1.11) van positie P naar een willekeurige

andere stand gedraaid, en, voor het opnieuw

gebruiken van de automatische flits-belichting-

scorrectie terug naar P.

Opmerking:

Wanneer de correctie voor het verstellen van de

keuzeknop belichtingsfuncties op de adapter of

op het flitsapparaat niet op 0 wordt teruggezet,

knippert in de display van SCA-3002 standaard

flitsapparatuur daarna nog de voorheen handma-

tig ingestelde, maar nu niet meer geldige correc-

tiewaarde (tenzij dit –1

EV was, de automati-

sche correctiewaarde). Door het herhalen van de

stappen 1 en 2 kan dit knipperen worden uitge-

schakeld.

167

Tijdautomaat

en TTL-flitsfunctie

Voor "normale" flitsopnamen in interieurs en in

het algemeen bij slechte lichtomstandigheden.

Het diafragma wordt overeenkomstig het werk-

gebied van het flitsapparaat en de gewenste

scherptediepte vrij gekozen, de belichtingstijd

wordt door de camera automatisch op 1/250s

gezet. Wanneer deze combinatie op basis van het

aanwezige omgevingslicht tot overbelichting zou

leiden, knippert de tijdindicatie

225500

(2.9a). In dit

geval moet een kleiner diafragma worden geko-

zen.

Diafragma-automaat

en TTL-gestuurde,

variabele flitsinvulling

Voor normale opnamen met aanwezig licht en

extra flitsinvulling. Alle tijden tussen 16 s en

1/250s zijn vrij te kiezen, het diafragma moet

handmatig op de kleinste opening (bijv. 22) wor-

den ingesteld. Wanneer kortere tijden zijn inge-

steld, schakelt de camera automatisch over op

de flitssynchronisatietijd 1/250s. Het diafragma

van de camera wordt in overeenstemming met

het aanwezige licht automatisch gestuurd, zodat

een correcte belichting van het motief (zonder

flits) gegarandeerd is.

Wanneer deze combinatie op basis van het aan-

wezige omgevingslicht tot overbelichting zou lei-

den, knippert de tijdindicatie

225500

(2.9a) (zie ook

"Belangrijk” en "Opmerkingen” op pag. 152). De

TTL-gestuurde flits leidt tot een extra belichting.

Op de SCA-adapter of op het flitsapparaat zelf

(bij SCA 3002 standaardapparatuur) kan het flits-

licht door een belichtingscorrectie gericht ver-

minderd (bijv. – 2 EV) worden, zodat op de voor-

grond slechts schaduw of motiefdelen in tegen-

licht opgehelderd worden. De natuurlijke

belichtingssituatie blijft daardoor behouden.

168

Handmatige belichtingsregeling

en TTL-

gestuurde, variabele flitsinvulling

De belichting door het aanwezige licht en de

invloed van het flitslicht kunnen onafhankelijk

van elkaar worden geregeld.

Tijd en diafragma worden handmatig met de

lichtschaal (2.8) op het aanwezige licht afge-

stemd. Alle tijden tussen 16s en de flitssynchro-

nisatietijd 1/250s kunnen worden gerealiseerd.

Het effect van het aanwezige licht en daarmee

ook de helderheid van de achtergrond kan zo

gericht door over- of onderbelichting worden

beïnvloed. Het effect van het flitslicht kan op de

SCA-adapter, resp. op het flitsapparaat zelf (bij

SCA-3002 standaardapparatuur) geregeld wor-

den. Wanneer de flits alleen voor invulling dient,

wordt in overeenstemming een flits-belichtings-

correctie ingesteld (zie hiervoor ook "Instelling

van flits-belichtingscorrectie op de camera in de

belichtingsfunctie

", pag. 163).

Flitsen met de computerautomaat van flits-

apparaten

Bij het werken met de computerautomaat van

flitsapparaten en SCA 3501/3502 M3 wordt de

door het motief gereflecteerde lichthoeveelheid

niet door de camera, maar door een in het flits-

apparaat geïntegreerde sensor gemeten en

berekend. Als met de instelknop sluitertijden van

de camera (1.16) de stand X wordt gekozen,

vindt belichting altijd plaats met de flitssynchro-

nisatietijd 1/250s. In het andere geval verlopen

de belichtingsfuncties in principe op dezelfde

wijze zonder flits. Als kortste sluitertijd wordt

echter de flitssynchronisatietijd 1/250s gereali-

seerd. Wanneer door deze begrenzing van de

flitssynchronisatietijd overbelichting ontstaat,

wordt dit door knipperen van de tijdindicatie

225500

(2.9a) bij de automatische belichtingsfuncties, of

bij

door de lichtschaal (2.8) in de zoeker) aan-

gegeven.

169

Omdat de functies

op basis van het

omgevingslicht al een normaal belichte opname

produceren, moet het flitsvermogen verminderd,

d.w.z. een flits-belichtingscorrectie van bijv. –1

EV tot – 2 EV ingesteld worden. Bij modernen

flitsapparaten wordt het op het objectief inge-

stelde diafragma aan het flitsapparaat doorgege-

ven en automatisch als computerdiafragma gede-

finieerd. Voor de meting worden de op de came-

ra ingestelde filmgevoeligheid en eventueel inge-

stelde belichtingscorrecties voor het omgevings-

licht en de flits in acht genomen.

Handmatig flitsen met constant flitsvermogen

Wanneer het flitsapparaat in de handmatige flits-

functie met vol vermogen of vast deelvermogen

(voorzover instelbaar op het flitsapparaat) wordt

gebruikt, vindt geen regeling van de afgegeven

lichthoeveelheid plaats. De belichtingsfuncties

van de camera verlopen in principe op dezelfde

wijze als zonder flits, als kortste sluitertijd wordt

echter de flitssynchronisatietijd 1/250s gereali-

seerd. Wanneer door deze begrenzing overbe-

lichting ontstaat, wordt dit door knipperen van

de tijdindicatie

225500

(2.9a) bij de automatische

belichtingsfuncties, of bij

door de lichtschaal

(2.8) in de zoeker aangegeven.

Het in te stellen objectiefdiafragma resulteert uit

flitsvermogen, filmgevoeligheid en afstand tot

het motief, of omgekeerd, het in te stellen

gedeeltelijke flitsvermogen resulteert uit diafrag-

ma, filmgevoeligheid, brandpuntsafstand en

afstand tot het motief (zie handleiding flitsappa-

raat). Het kan echter ook door de camera met

een flitsmeting worden bepaald (zie "Flitsmeting

voor de opname –

", pag. 178).

170

Samenvattend overzicht van het flitsen met SCA-3501/3502 M3-adapters

Instelling op de flitser (met de SCA 3501/3502 M3 adapter)

Camera TTL-automatiek Computer automatiek handmatig flitsen

instelling met vaste lichtopbrengst

X of B

(Programma-

kreuze is wille-

keurig)

De programma-keuzes

werken niet meer, een belichtingsmeting van het voorhanden zijnde licht

is niet mogelijk. De belichting wordt in het algemeen met een 1/250s bij X of so lang men wil bij B in

samenhang met het handmatig ingestelde diafragma uitgevoerd. Het flitslicht wordt overeenkomstig het

gekozen flitsprogramma gestuurd.

Met de programma-keuze

kunnen flitsopnamen met belichtingstijden tussen 1/250s en 16s

gerealiseerd worden. Het voorhanden zijnde licht wordt gemeten en door middel van de lichtweegschal

gecontroleerd. Het flitslicht wordt overeenkomstig het gekozen flitsprogramma gestuurd.

De tijd-automatiek is uitgeschakeld.

Er wordt geflitst met 1/250s

De diafragma-automaat met sluiterkeuze

funktioneert en zorgt voor een juiste be-

lichting met het voorhanden zijnde licht.

Het aanvullende flitslicht moet daarom

dooimiddel van de flitscorrectie-knop ver-

minderd worden, (als kortste belichtingstijd

geldt de synchronisatie-tijd van 1/250s)

Het ingestelde automatische be-

lichtingsfunctie (

) zorgt

voor een juiste belichting met het

voorhanden zijnde licht. (als kort-

ste belichtingstijd geldt de syn-

chronisatie-tijd van 1/250s)

De flits moet daarom door

middel van de flitscorrectieknop

verminderd worden.

Het ingestelde automatische be-

lichtingsfunctie (

) zorgt

voor een juiste belichting met het

voorhanden zijnde licht (als kort-

ste belichtingstijd geldt de syn-

chronisatie-tijd van 1/250s)

De flits wordt met vol vermo-

gen ontstoken.

171

*) Als kortste belichtingstijd wordt 1/250s gekozen.

Instelling op de flitser (met de SCA 3501 adapter)

Camera- TTL-automatiek Computer-automatiek handmatig flitsen

instelling met vaste lichtopbrengst

(bij donkere

lichtomstandig

heden)

(Bij normale

lichtomstandig

heden)

(bij zeer heldere

lichtomstandig

heden)

De helderheid van de omgeving wordt bij

vaststaand diafragma 5,6 door selectie van

de sluitertijd (tot de "grens van de vrije

hand" voor de gebruikte brandpuntsafstand

= 1/brandpuntsafstand [met ROM-objectie-

ven, zie pag. 164]) in acht genomen. De flits

wordt als hoofdbelichting TTL-gestuurd.

De helderheid van de omgeving wordt

door selectie van de betreffende

waarden voor diafragma en sluitertijd

(tot de "grens van de vrije hand" voor

de gebruikte brandpuntsafstand

=1/brandpuntsafstand [met ROM-

objectieven, zie pag. 164]) in acht

genomen. De flits dient met een auto-

matisch verminderd vermogen (-1

EV)

alleen ter invulling. Als alternatief zijn

handmatige flits-belichtingscorrecties

(± 3

EV) mogelijk.

Het flitslicht moet daarom door

middel van de flits-correctie-knop

verminderd worden.

De flits wordt met vol vermogen

ontstoken.

Omdat bij een flitsopname met de

1/250 sec. synchro-tijd door het vele

voorhanden zijnde licht altijd een

over-belichting zou volgen, gaat de

flits niet af. De camera functioneert

met de normale programma-automa-

tiek

De belichtingsfunctie

zorgt

voor een juiste belichting met

het voorhanden zijnde licht. (als

kortste belichtingstijd wordt de

synchronisatie-tijd 1/250 s geko-

zen.)

De belichtingsfunctie

zorgt

voor een juiste belichting met

het voorhanden zijnde licht. (als

kortste belichtingstijd wordt de

synchronisatie-tijd 1/250 s geko-

zen.)

172

Lineaire flitsfunctie

(met overeenkomstig uitgeruste flitsapparaten

(met

HSS

-functie/s) en SCA-3502 M3 adapter)

De LEICA R9 maakt naast de beschreven flitsfo-

tografie met sluitertijden tot en met een synchro-

nisatietijd van 1/250s ook het flitsen met alle

kortere sluitertijden van 1/350s tot en met

1/8000s mogelijk. Deze flitstechniek biedt u

nieuwe mogelijkheden voor flitsinvulling bij dag-

licht, bijvoorbeeld als u bij grote helderheid om

vormgevende redenen toch met open diafragma

wilt fotograferen of wanneer een snelle beweging

"bevroren" moet worden.

Over de techniek:

Bij de gebruikelijke flitstechniek vindt flitsbe-

lichting plaats door de afgifte van een – gestuur-

de of ongestuurde – lichtflits, waarvan het reflec-

terende licht bij openstaande sluiter het gehele

beeldveld kan belichten.

Bij spleetsluiters als in de LEICA R9 is het beeld-

venster echter slechts tijdens een bepaalde tijds-

tip – de synchronisatietijd – voor een kort ogen-

blik volledig geopend.

Nog snellere tijden kunnen slechts worden

gerealiseerd als het 2. sluitergordijn al afloopt,

voordat het 1. sluitergordijn het beeldvenster

helemaal heeft vrijgegeven. Hierdoor kan het

beeldvenster bij kortere sluitertijden als deze

synchronisatietijd op geen enkel tijdstip door een

lichtflits worden bereikt.

Bij de lineaire flitsfunctie wordt echter door het

afgeven van meerdere flitsen zeer kort na elkaar

bij benadering een constante lichtbron gegene-

reerd en wordt tijdens de sluiterbeweging het

gehele beeldvenster gelijkmatig belicht.

Lineair flitsen is naar keuze met handmatige stu-

ring of TTL mogelijk, evenals met de belichtings-

functies

op de camera.

173

Opmerkingen:

Door de verdeling van de beschikbare energie

over meerdere, kort na elkaar volgende flitsen

zijn bij lineair flitsen de richtgetallen en daarmee

de haalbare reikwijdten duidelijk minder dan bij

de ‚normale" flitsfunctie. Daarom is de lineaire

flitsfunctie vooral geschikt voor de invulling van

motieven op de voorgrond.

Wanneer sluitertijden van 1/250s of langer zijn

ingesteld (bij

) of aangestuurd (bij

), schakelt

de camera het flitsapparaat automatisch om op

de betreffende functie met normaal gestuurd

flitslicht. Dit is ook te zien aan de veel grotere

reikwijdten in de display van het flitsapparaat.

Wanneer het flitsapparaat (nog) niet gereed,

d.w.z. nog niet (opnieuw) opgeladen is – de flits-

symbolen in de displays van de zoeker (2.4) en

achterwand (3.5) knipperen – werken de inge-

stelde camerafuncties normaal en het flitsappa-

raat wordt niet geactiveerd.

De lineaire flitsfunctie is bij geactiveerde spiegel-

voorontspanning niet mogelijk (zie de betreffen-

de paragraaf op pag. 184). In dit geval schakelt

de camera zelfstandig terug naar de synchronisa-

tietijd en volgt een normale TTL-gestuurde flits-

belichting.

Meer informatie kunt u ontlenen aan de handlei-

ding van het flitsapparaat.

174

Lineair flitsen met de functie

M HSS

van het

flitsapparaat

Voor totale controle via alle parameters van de

belichting.

De instellingen in detail:

1. keuzeknop belichtingsfuncties (1.11) op stand m,

2. instelknop sluitertijden (1.16) op de gewenste

waarde (1/350 of korter),

3. diafragmaring (1.12) op de gewenste waarde (bij

voorkeur grote opening, d.w.z. kleine waarde),

4. keuzehendel voor methode belichtingsmeting

(1.15) op de gewenste methode,

5. voor voeding van de camera de ontspanner

(1.17) aantippen en

6. op het flitsapparaat

M HSS

instellen.

De indicaties:

Afwijkend van de normale indicaties in de came-

rafunctie

zijn in de zoeker afwisselend de tijd-

indicatie en te zien (2.9 a/d).

In de display van het flitsapparaat verschijnen

M HSS, het ingestelde flitsvermogen en de daar-

uit voortvloeiende reikwijdte.

De regeling van de belichting door het omge-

vingslicht vindt plaats met de lichtschaal van de

camera (zie "Handmatige instelling van diafrag-

ma en belichtingstijd -

", pag. 153).

De flitsbelichting wordt – aan de hand van de

indicatie in de display van het flitsapparaat – vol-

gens berekening van het richtgetal bepaald. Hier-

voor moet alleen de in de display van het flitsap-

paraat aangegeven, betreffende reikwijdte door

instellen van sluitertijd en/of diafragma en/of

flitsvermogen aan de afstand van het motief wor-

den aangepast.

Opmerkingen:

Bij de belichtingsregeling voor het omgevings-

licht met sluitertijd en diafragma volgens de

lichtschaal, kan de juiste flitsbelichting voor ver-

schillende afstanden van het motief uitsluitend

worden bereikt met een handmatige aanpassing

van het afgegeven flitsvermogen.

Door instelling van het gestaffelde vermogen zijn

ook bij de

M HSS

-functie flits-belichtingscorrec-

ties mogelijk.

175

Lineair flitsen met de functie

TTL HSS

van

het flitsapparaat

Voor TTL-gestuurde flitsbelichtingen voor invul-

ling (met vooraf ingestelde –1

EV-correctie) in

combinatie met selectief gemeten voorflits(en).

Opmerking:

Wanneer de camera zonder voorafgaande voor-

flits(en) wordt ontspannen, zal er afhankelijk van

de manuele of automatisch ingestelde sluitertijd

ofwel niet geflitst worden – bij sluitertijden korter

dan 1/250 , ofwel zal de camera, bij sluitertijden

binnen het normale synchronisatiebereik, een

TTL flits uitsturen in plaats van een flits met

snelle synchro.

De instellingen in detail:

Keuzeknop belichtingsfuncties (1.11) op stand m of A,

2. instelknop sluitertijden (1.16) bij

op de

gewenste waarde (1/350 of korter), bij

is de

instelling niet van kracht,

3. diafragmaring (1.12) op de gewenste waarde

(bij voorkeur grote opening, d.w.z. kleine waar-

de), de grootste beschikbare waarde in deze

functie is 5,6)

4. keuzehendel voor methode belichtingsmeting

(1.15) op de gewenste methode,

5. voor voeding van de camera de ontspanner

(1.17) aantippen en

6. op het flitsapparaat

TTL HSS

instellen.

De indicaties:

Afwijkend van de normale flitsfunctie verschijnt

in de zoeker rechts naast het flitssymbool het

minteken (2,5), afwisselend zijn de tijdindicatie

en te zien (2.9 a/d) en het symbool voor

selectieve meting (2.3 c) knippert als aanduiding

dat voor bepaling van de flitsbelichting een voor-

flits moet worden geactiveerd.

In de display van het flitsapparaat wordt de maxi-

male reikwijdte voor deze flitsfunctie getoond.

Opmerking:

Als grotere waarden dan 5,6 worden ingesteld,

verschijnt weer de gekozen methode van

belichtingsmeting in plaats van de knipperende

selectieve punt en wisselt niet meer met de

tijdindicatie als aanduiding dat geen voorflits –

en daarmee ook geen

HSS

-functie mogelijk is. 

176

Bepaling van de flitsbelichting

1. Richt het selectieve meetveld van de instelring

op het betreffende motiefdetail / het hoofd-

motief en

2. activeer door volledig neerdrukken van de

scherptediepteschuif (1.3) de voorflits (afhan-

kelijk van helderheid en afstand van het motief

wordt het daardoor gegenereerde aantal voor-

flitsen automatisch geregeld).

Opmerking:

Voor het activeren van voorflitsen moet de came-

ra zijn opgetrokken, d.w.z. de sluiter moet

gespannen zijn.

De indicaties:

In de zoeker wordt het knipperende symbool

voor selectieve meting weer door dat van de

ingestelde meetmethode vervangen. Wanneer

het gemeten motiefdeel zich buiten het flitsbe-

reik bevindt, d.w.z. het is te dichtbij of veraf, ver-

schijnt gedurende 4 s een waarschuwing

(2.9 b).

In de display van het flitsapparaat wordt vervol-

gens de voor het motiefdeel berekende maximale

reikwijdte getoond.

Na de voorflits(en) blijft het meetresultaat van de

camera gedurende een verlengde weergave van

20 s (d.w.z. zolang de indicaties zijn te zien) en

onafhankelijk van het resultaat van de meting

van het omgevingslicht opgeslagen, zodat u het

beeldfragment vrij en in alle rust kunt kiezen.

Onafhankelijk van de opgeslagen flitsmeting kan

in de camerafunctie

ook de meting van het

omgevingslicht worden opgeslagen.

Wanneer vervolgens de camera wordt ontspan-

nen, vindt op basis van het meetresultaat van de

TTL-voorflits een door het richtgetal gestuurde,

d.w.z. op de berekende afstand van het motief

afgestemde flitsbelichting voor invulling plaats

met een automatische correctie van –1

EV.

Ook na de opname verschijnt gedurende 4s de

waarschuwing

(2.9 b) als het gemeten

motiefdeel zich buiten het flitsbereik bevond,

d.w.z. dat het te dichtbij of veraf was.

177

Opmerkingen:

Er zijn willekeurig veel voorflitsmetingen voor de

opname mogelijk. Elke nieuwe meting is van

kracht.

Handmatige flitscorrecties van ± 3

EV zijn ook

in de

TTL-HSS

-functie als alternatief voor de

automatische –1

EV correctie mogelijk. Ze

worden, als beschreven in de paragrafen "Flits-

belichtingscorrecties" op pag. 160 en "Handmati-

ge flits-belichtingscorrecties in de camera-

belichtingsfunctie

" op pag. 166, ingesteld en

uitgeschakeld.

Bij handmatig ingestelde (

) of automatisch

gestuurde (

) sluitertijd van 1/250 s en langza-

mer vindt zonder voorflits(en) een normale, TTL-

gestuurde flitsbelichting voor invulling plaats.

Met voorflits(en) vindt een door het richtgetal

gestuurde flitsbelichting voor invulling plaats in

overeenstemming met de berekende helderheid

van het motief op basis van het meetresultaat

van de TTL-voorflits.

Voor controle van de scherptediepte zonder

activering van de voorflits moet het flitsapparaat

vooraf worden uitgeschakeld.

178

Flitsmeting voor de opname -

De functie flitsmeting van de LEICA R9 biedt de

mogelijkheid, de lichtenergie van flitsapparaten

die niet door TTL worden gestuurd (bijv. studio-

flitsinstallaties, flitsapparaten met vast vermo-

gen) te meten om zo zonder extra flitsbe-

lichtingsmeter het juiste diafragma te bepalen. In

tegenstelling tot externe flitsbelichtingsmeters

meet de LEICA R9 door het objectief (TTL), wat

bij gebruik van filters, bij Vario-objectieven van

wisselende lichtsterkte of op gebied van macro

belangrijke voordelen biedt. Om belangrijke

opnamedetails of bijv. een grijskaart doelgericht

te meten, gebeurt dit selectief via de markering

op de instelringen.

Voor de meting wordt de keuzeknop belichtings-

functies (1.11) in stand F gebracht en het selec-

tieve meetveld van de instelring op het bewuste

motiefdetail gericht. Het flitsapparaat wordt ver-

volgens door volledig neerdrukken van de

scherptediepteschuif (1.3) geactiveerd. Na

activering van de flits verschijnt in de zoeker

(lichtschaal, 2.8 d) en in de achterwanddisplay

(3.6 c) de afwijking van de flitsbelichting ten

opzichte van een correcte belichting in een

bereik van -2,5 EV tot +2,5 EV in stappen van 0,5 EV.

Afwijkingen van 3 of meer EV-waarden worden

niet meer gedifferentieerd weergegeven en

maken een nieuwe meting met gewijzigde

diafragma-instelling noodzakelijk. Als kortste

belichtingstijd kan de flitssynchronisatietijd van

de LEICA R9 (1/250 s) worden ingesteld. Zeer

Bundel van stralen voor flitsmeting voorafgaand aan de opname

179

krachtige flitsapparaten en vooral studioflitsin-

stallaties kennen vaak verlichtingstijden die aan-

zienlijk langer zijn. Om de lichthoeveelheid van

deze flitsapparaten volledig te kunnen benutten,

wordt een langzamere tijd van bijv. 1/180 s of

1/125 s geadviseerd. De flitsmeting functioneert

ook in combinatie met de stroboscoopinstelling

op het flitsapparaat. In dit geval wordt de som

van de uitgezonden flitsen gemeten en berekend.

Deze meetmethode is gunstig als grote delen van

het object op dezelfde plaats blijven. Bij veel

flitsapparaten hebben de indicaties over diafrag-

ma en reikwijdte betrekking op één flits. Deze

informatie kan van voordeel zijn wanneer het

object niet op dezelfde plaats blijft, maar voor de

achtergrond beweegt.

Aanduiding voor de meting

Aanduiding na de meting

180

Stroboscoop-flitsfunctie met SCA

3501/3502 M3-adapter

Deze flitsmethode, waarbij meerdere flitsen na

elkaar tijdens een belichting worden afgegeven,

is met de belichtingsfuncties handmatig

tijdautomaat

mogelijk. Wanneer de camerafunc-

ties

werden gekozen, verschijnt in de zoe-

ker de foutmelding (3.6h, zie "Waar-

schuwingen (foutmeldingen) bij foutieve instellin-

gen in de flitsfunctie", pag. 182).

In de handmatige functie wordt de belichtingstijd

tussen 16s en 1/250s en het diafragma hand-

matig ingesteld; de lichtschaal is voor controle

van het aanwezige licht. Wanneer de benodigde

tijd, die uit het gekozen aantal flitsen en de flits-

frequentie van de stroboscoopflits resulteert,

langer is dan de ingestelde belichtingstijd, wordt

deze automatisch verlengd. De lichtschaal (2.8 a)

blijft zichtbaar en geeft aan in hoeverre hierdoor

overbelichting door het aanwezige licht ontstaat.

Dit kan met het diafragma weer worden gecorri-

geerd.

181

Bij het werken met de tijdautomaat berekent de

camera, afhankelijk van het aantal flitsen en de

flitsfrequentie, de benodigde tijd automatisch.

Wanneer dit door het aanwezige licht tot overbe-

lichting leidt, knippert de tijdindicatie.

Voor een geslaagde stroboscoopopname, waarbij

bijvoorbeeld meerdere fasen van een beweging

op een beeld worden vastgehouden, zijn het

werkgebied van het flitsapparaat, het aantal flit-

sen, de afstand en natuurlijk het diafragma van

doorslaggevende betekenis. Informatie hierover

vindt u in de handleiding van het betreffende

flitsapparaat.

182

fout-

melding: Oorzaak: oplossing:

Camera in de meetflits-functie (

Flitser op handmatig instellen.

en de flitser op TTL-sturing.

Camera in de meetflits-functie (

Flitser op handmatig instellen

en de flitser op de computer-automatiek

Stroboscoopflits terwijl de camera Camera op

instellen.

op het keuzeprogramma

staat.

Camera ingesteld op de meetflits-functie (

Tijden-instelring op elke tijd, behalve op X of B.

en de tijdeninstellring op X, flitser

ingesteld op de stroboscoop-functie.

De filmgevoeligheid ligt beneden de waarde

van ISO 25/15°.

De filmgevoeligheid ligt boven de waarde

van ISO 400/27°.

Waarschuwingen (foutmeldingen) bij foutie-

ve instellingen in de flitsfunctie

Het handmatige bedieningsconcept van de

camera en de vele mogelijkheden, vooral met

systeemflitsapparatuur, maken ook instellingen

mogelijk die niet zinvol zijn. In deze gevallen ver-

schijnt in de zoeker een foutmelding, bijv.

De meetflits-functie is alleen werkzaam bij filmgevoelig-

heden vanaf ISO 25/15° tot aan ISO 400/27° Een an-

dere gevoeligheid gebruiken.

183

Zelfontspanner

Voor het gebruik van de zelfontspanner wordt de

afdekklep (1.33) van de achterwand geopend. Er

zijn twee verschillende voorlooptijden beschik-

baar: 2s of 12s. Als de camera spanning heeft,

wordt bij de eerste keer aantippen van een van

beide knoppen (1.36) de instelling gereed gezet,

op de achterwanddisplay (1.34) verschijnt het

zelfontspannersymbool (3.2) en OFF (3.6f). Door

opnieuw kort indrukken van een van beide knop-

pen wordt nu een van de beide voorlooptijden

ingesteld.

Na aantippen en loslaten van de ontspanknop

begint de voorlooptijd. De resterende tijd tot de

ontspanning wordt op de achterwanddisplay

getoond. E en optische indicatie vindt plaats

door het knipperen van de LED aan de camera-

voorzijde (1.5). Het langzame knipperen gaat 2s

voor de ontspanning over in snel knipperen.

Tijdens de voorloopfase kan door opnieuw

indrukken van een van beide achterwandknop-

pen de procedure worden afgebroken of door

opnieuw drukken op de ontspanner de voorloop-

tijd weer worden gestart en dus verlengd wor-

den.

Een voorlooptijd kan alleen bij gespannen sluiter

worden ingesteld. De instelling geldt telkens voor

slechts één opname en wordt daarna automa-

tisch verwijderd.

Ter bescherming en om onbedoeld verstellen van

de waarde te voorkomen, moet de afdekklep van

de camera-achterwand bij het fotograferen altijd

gesloten zijn.

Opmerking:

Een aflopende zelfontspanner-voorlooptijd wordt

door het uitschakelen van de camera, d.w.z. door

het draaien van de keuzeknop belichtingsfuncties

(1.11) in de OFF-stand slechts onderbroken. Na

opnieuw inschakelen van de camera vindt de

opname plaats na het aflopen van de resterende

looptijd.

184

Spiegelvoorontspanning

Om de minimale, resterende invloed van de spie-

gelbeweging en het sluiten van het objectief-

diafragma uit te schakelen, biedt de LEICA R9 de

mogelijkheid van spiegelvoorontspanning. Hier-

toe wordt de keuzehendel spiegelvoorontspan-

ning (1.6) naar buiten bewogen. Bij de eerste

bediening van de ontspanner (1.17) klapt dan

alleen de spiegel omhoog en het diafragma sluit

op de betreffende waarde. Het verloop van de

sluiter en daarmee de eigenlijke opname vindt

plaats door de ontspanner voor de tweede keer

in te drukken. Na de belichting klapt de omhoog

geplaatste spiegel terug en het diafragma opent

op gebruikelijke wijze. Als voor de volgende

opname geen spiegelvoorontspanning wordt

gewenst, moet de keuzehendel weer worden

teruggezet, d.w.z. naar binnen worden bewogen.

De spiegelvoorontspanning kan met de zelfont-

spanner worden gecombineerd. Dan wordt door

indrukken van de ontspanner de spiegel geac-

tiveerd en gelijktijdig start met het loslaten van

de ontspanner de voorlooptijd. Na afloop van de

voorlooptijd vindt opname plaats en de spiegel

keert in de normale stand terug. Voor het foto-

graferen zonder bewegingsonscherpte, bijv. met

lange brandpuntsafstanden op het statief, is

deze combinatie beslist te adviseren.

Bij gebruik van de automatische functies

vindt de belichtingsmeting plaats bij de eerste

bediening van de ontspanner, d.w.z. kort voor de

spiegelontspanning. De waarde wordt opgesla-

gen en de opname met deze belichting gemaakt.

In de functie

wordt de tijd-diafragma combina-

tie vooraf handmatig gekozen.

1.6

185

Na de spiegelvoorontspanning moet de opname

binnen circa 2 min. worden gemaakt, omdat de

spiegel om de batterij te sparen dan automatisch

naar beneden klapt. Door tijdens deze wachttijd

opnieuw spanning te geven (ontspanner aantip-

pen!) starten de 2 min. opnieuw. Voor de volgen-

de opname moet de sluiter weer opnieuw wor-

den gespannen. Om transport van de film daarbij

tegen te gaan, kan de terugspoelknop vooraf

worden ingedrukt. Handmatig terugzetten van de

omhoog geklapte spiegel is niet mogelijk.

Opmerking:

Het uitschakelen van de camera door de keuze-

knop belichtingsfuncties (1.11) in de OFF-stand

te draaien, laat de spiegel in zijn uitgangspositie

terugklappen en beëindigt daarmee de functie.

Wordt de knop echter na opnieuw in gebruik

nemen van de camera en voor de volgende opna-

me niet weer naar binnen gezet, loopt de functie

als hiervoor beschreven af.

186

Meervoudige belichting

Voor meervoudige belichtingen wordt voor de

eerste opname de meervoudige belichtingsknop

(1.19), via de knop voor vrijgave van terugspoelen

(1.20), bediend en knipperen de beeldtelwerken

(1.22, 2.10 a, 3.7 a). Daardoor wordt bij het

bedienen van de spanhendel of bij het motorisch

optrekken na de eerste belichting alleen de slui-

ter gespannen en wordt de film niet getranspor-

teerd. Het filmgedeelte kan nu onbeperkt worden

belicht.

Het omzetten van de meervoudige belichtings-

knop activeert gelijktijdig een "filmrem", zodat de

film precies gepositioneerd in het filmkanaal blijft.

Voor de laatste ontspanning wordt de knop weer

teruggedraaid. Vervolgens wordt na de belichting

de film met de spanhendel of motorisch getrans-

porteerd.

Opmerking:

Bij het gebruik van de motoren moet erop wor-

den gelet, dat deze voor de laatste gewenste

belichting door uitklappen van de sneltransport-

hendel (1.21) uitgeschakeld worden. Anders

wordt bij de daarop volgende opname opnieuw

hetzelfde filmgedeelte belicht. Direct na het

terugzetten van de meervoudige belichtingsknop

kunnen de motoren weer worden ingeschakeld

en zoals gebruikelijk worden bediend (zie hier-

voor de betreffende handleidingen).

1.19

187

Scherptediepteschuif en scherptediepte

De LEICA R9 meet de belichting bij geopend

objectiefdiafragma. Bij het bedienen van de

scherptediepteschuif (1.3) sluit het objectief-

diafragma en maakt zo de visuele beoordeling

van het scherpte-/onscherptebereik in de zoeker

mogelijk (de belichtingsmeting geeft hierbij ver-

keerde waarden aan!). Dit is vooral bij opnamen

van dichtbij zeer nuttig.

In de camerafunctie flitsmeting

evenals - in de

TTL-HSS

functie van het flitsapparaat -

wordt door bedienen van de scherptediepte-

schuif ook de flits geactiveerd. Tijdens het neer-

drukken van de scherptediepteschuif is de

activering geblokkeerd.

De scherptediepteschaal van de objectieven

toont het bereik van de scherptediepte voor de

betreffende ingestelde afstand tot het object.

Wanneer bijv. het objectief Summilux-R

1:1,4/50mm op 5m is ingesteld, reikt de scherp-

tediepte bij diafragma 4 ongeveer van

4m - 8m, bij diafragma 11 ongeveer van 3m - 20m.

1.3

188

Tips voor het onderhoud van uw LEICA R9 en

objectieven

Wanneer uw Leica langere tijd wordt opgebor-

gen, neem dan de batterijen eruit en zorg voor

een droge, voldoende geventileerde bewaar-

plaats. Fototassen die bij gebruik nat zijn gewor-

den, moeten worden leeggemaakt om beschadi-

ging van uw uitrusting door vocht en eventueel

vrijkomende restanten leerlooimiddel uit te slui-

ten. Ter bescherming tegen schimmelvorming

(fungus) bij gebruik in een vochtig en warm tro-

pisch klimaat moet de camera-uitrusting zo veel

mogelijk aan de zon en lucht worden blootge-

steld. Het bewaren in dicht afgesloten koffers of

tassen is slechts aan te bevelen als bovendien

een droogmiddel, bijv. silicagel, wordt gebruikt.

Omdat elke vervuiling tevens een voedingsbo-

dem voor micro-organismen vormt, moet de

uitrusting zorgvuldig worden schoongehouden.

Alle mechanisch bewegende lagers en glijvlakken

van uw Leica R9 zijn gesmeerd. Let op het vol-

gende als u de camera langere tijd niet gebruikt:

Om verharsen van de smeerpunten te voorko-

men, moet de camera elke drie maanden zonder

ingelegde film meerdere keren worden gespan-

nen en op alle sluitertijden worden ontspannen.

Ook is het raadzaam alle overige bedieningsele-

menten, zoals de programmakeuzeschakelaar en

DIN-ASA instelling regelmatig te verstellen of te

gebruiken. Ook de ringen voor de instelling van

afstand en diafragma moeten van tijd tot tijd

worden gedraaid.

Een objectief werkt als een brandglas als het

volle zonlicht frontaal op de camera staat. De

camera moet daarom in geen geval zonder

bescherming tegen de felle zon worden wegge-

legd. Het plaatsen van een objectiedeksel, het

opbergen van de camera in de schaduw (of gelijk

in de tas) kan ertoe bijdragen schade aan het

binnenwerk van de camera te voorkomen.

Camera en objectief worden voor het verwijde-

ren van vlekken en vingerafdrukken met een

schone, pluisvrije doek afgeveegd. Vuil in moeilijk

toegankelijke hoeken van de camerabehuizing

kan met een klein borsteltje worden verwijderd.

Gebruik voor het schoonmaken van de behuizing

geen spitse of scherpe voorwerpen – ze kunnen

het lakoppervlak van de afdekkap beschadigen.

Er mogen ook geen vloeibare schoonmaakmidde-

len worden gebruikt.

189

Stof en vezels in het binnenwerk van de camera

kunnen het beste voorzichtig verwijderd worden

met een haarpenseel, die telkens in ether ontvet

en daarna gedroogd wordt. Daarbij mag de

instelring, bijv. met de schacht van het penseel,

niet beschadigd worden.

Op de buitenlenzen van het objectief moet het

verwijderen van stof met het zachte haarpenseel

normaal gesproken volstaan. Bij sterkere vervui-

ling kunnen deze met een zeer schone, gegaran-

deerd smetvrije, zachte doek in cirkelvormige

bewegingen van binnen naar buiten voorzichtig

worden gereinigd.

Wij adviseren microvezeldoekjes (verkrijgbaar in

de foto- en optiekzaak) die in een beschermende

verpakking worden bewaard en bij temperaturen

tot 40°C wasbaar zijn (geen wasverzachter, nooit

strijken!). Reinigingsdoekjes voor brillen die met

chemische middelen zijn geïmpregneerd, mogen

niet worden gebruikt, omdat ze het objectiefglas

kunnen beschadigen.

Optimale bescherming van frontlenzen bij ongun-

stige omstandigheden (bijv. zand, spetters zout

water!) bereikt men met kleurloze UVa-filters, die

echter bij bepaalde tegenlichtsituaties en grote

contrasten, zoals elk filter, ongewenste reflecties

kunnen veroorzaken. De algemeen te adviseren

tegenlichtkap beschermt het objectief ook tegen

ongewenste vingerafdrukken en regen.

Noteer het fabricagenummer van uw camera (op

de bodemplaat van uw LEICA R9 gegraveerd!) en

objectieven, omdat die in geval van verlies uiter-

mate belangrijk zijn.

190

Trefwoordenregister

Akademie, Leica...................................................................202

Accessoires voor de LEICA R9 .............................................192

- Correctielenzen..................................................................194

- Fototassen .........................................................................196

- Instelringen ........................................................................192

- Motor-Drive R8/R9 ............................................................195

- Motor-Winder R8/R9 .........................................................195

- Opnamefilters ....................................................................196

- Oogschelpe ........................................................................193

- Zoeker met hoek ................................................................194

Achterwanddisplay ...............................................................112

- Inschakelen van de verlichting............................................113

Batterijen..............................................................................114

- Aanwijzingen voor gebruik..................................................115

- Automatische controle .......................................................115

- Plaatsen..............................................................................114

Belichting .............................................................................132

- Correcties ..........................................................................138

- De totale belichting..........................................................138

- De flitsbelichting..............................................................160

- Indicatie van de belichtingscorrectie ...............................138

- Instellen en verwijderen...................................................139

- Voorbeeld van een correctie naar min .............................140

- Voorbeeld van een correctie naar plus.............................140

- Meting / Algemeen............................................................132

- Belichtingsmeting door het objectief (TTL-meting) ...........132

- In gebruik nemen van het belichtingsmeetsysteem..........131

- Meting bij open diafragma................................................141

- Meting bij werkdiafragma.................................................141

- Onder het meetbereik ......................................................141

- Werkdiagram van de belichtingsmeter.....................142/143

- Meetmethoden

- Aanpassen van belichtingsniveau aan de meerveldenmeting.......134

- Centrumgerichte integraalmeting ....................................136

- Keuzehendel.....................................................................121

- Meerveldenmeting ...........................................................133

- Meetwaardegeheugen......................................................138

- Selectieve meting.............................................................137

- Belichtingsfuncties.............................................................144

- Diafragma-automaat –

...................................................151

- Handmatige instelling van diafragma en belichtingstijd –

.........153

- Tijdautomaat –

..............................................................150

- Variabele programma-automaat –

.................................144

- Karakteristiek en gebruik van de variabele

programma-automaat ....................................................146

- Programmaverloop bij verschillende tijdsinstellingen ........147/148

Behuizing van de camera .................................................8/101

CE–verwijzing.......................................................................102

Draagriem bevestigen ..........................................................107

Flitsfunctie ...........................................................................154

- Algemeen gebruik van flitsapparaten.................................154

- Aansluitcontact flitser......................................................157

- Flits-belichtingscorrecties................................................160

- Indicaties voor controle en gereed...................................159

- Synchronisatietijd en keuze van het synchronisatietijdstip .....155

- X-contact .........................................................................157

- Flitsregeling met SCA 3000/3002 compatibele

flitsapparatuur en SCA 3501/3502M3 ..............................158

- Computerautomaat..........................................................168

- Handmatig flitsen.............................................................169

- TTL-gestuurde, automatische flitsbelichting.....................163

- Diafragma-automaat

en TTL-gestuurde, variabele

flitsinvulling....................................................................167

191

- Handmatige belichtingsregeling

en TTL-gestuurde,

variabele flitsinvulling ..................................................168

- Overzichtstabel voor het flitsen met

SCA 3501/3502M3.............................................170/171

- Programma-automaat

en TTL-flitsfunctie ..................166

- Tijdautomaat

en TTL-flitsfunctie................................167

- Flitsmeting voor de opname -

..........................................178

- Lineair flitsen .....................................................................172

M HSS

..............................................................................174

TTL HSS

...........................................................................175

- Stroboscoopflits met SCA 3501/3502M3 .........................180

Infodienst, Leica...................................................................203

Inschakelen van de camera / - van de belichtingsmeting.....131

Foutmeldingen .....................................................................182

Film

- Plaatsen .............................................................................122

- Terugspoelen......................................................................123

- Transporteren ............................................................122/123

- Wisselen.............................................................................122

Filmgevoeligheid...................................................................125

- Instellen .............................................................................125

- Instellingsbereik.................................................................125

Klantenservice / Leica Customer Service............................203

Lineair flitsen, zie onder flitsfunctie

Meervoudige belichting........................................................186

Ontspanner, zie sluiter en technische gegevens ..........120/200

Objectieven

- Gebruik van aanwezige objectieven en accessoires...........128

- Leica R-objectieven..........................................................128

- LEICAFLEX SL/SL2-objectieven zonder R-stuurnokken ...129

- VISOFLEX-objectieven op de LEICA R9............................129

- Objectief wisselen..............................................................127

Oculair, zie zoekersysteem

Spiegelvoorontspanning.......................................................184

Scherpte/afstand instellen...................................................118

Scherptediepteschuif en scherptediepte..............................187

Sluiter, zie ontspanner en technische gegevens ..........120/200

Technische gegevens............................................................197

Tips voor het behoud van uw LEICA R9 en objectieven........188

Vasthouden van de camera ..................................................130

Voeding, zie batterijen

Zelfontspanner.....................................................................183

Zoekersysteem...............................................................116-118

- Indicaties............................................................................110

- Oculair instellen..................................................................116

- Oculairafsluiting..................................................................117

- Oogschelp wisselen............................................................117

192

Accessoires voor de LEICA R9

Verwisselbare instelringen

Bijzondere opdrachten vereisen op maat gesne-

den systemen voor snel en precies werken. Daa-

rom zijn er voor de LEICA R9 naast de universele

ring vier andere instelringen:

• De volledig matte ring (best. nr. 14344), bijv.

voor zeer dichtbij en zeer lange brandpuntsaf-

standen.

• De microprismaring (best. nr. 14345), bijv.

voor een ongestoorde beoordeling van de beeld-

opbouw.

• De volledig matte ring met rasterverdeling

(best. nr. 14 346), bijv. voor architectuur-, pan-

orama- en repro-opnamen (heeft ook marke-

ringen voor het maken van diapositieven voor

tv-weergave).

• De heldere ring (best. nr. 14347) voor de

wetenschappelijke fotografie, bijv. micro- of

astro-opnamen.

193

De matte ringen worden afzonderlijk in een hou-

der met een wisselpincet en stofpenseel gele-

verd. Voor het wisselen van de ringen moet het

objectief worden verwijderd, de ringhouder naar

beneden worden geklapt en de instelring met de

pincet eruit worden genomen.

Grote oogschelp

De flexibele oogschelp voor het afschermen van

strooilicht (best. nr. 14217) houdt storend licht

van het oog weg. Het zoekerbeeld wordt daar-

door nog beter.

194

Correctielenzen

Om de oculairinstelling via de ingebouwde ver-

stelmogelijkheid van ± 2 dioptrieën te verande-

ren, zijn correctielenzen van - 3 tot +3 dioptrieën

(gefaseerd in hele dioptrieën) beschikbaar. Voor

het aanbrengen van een correctielens wordt

eerst de oogschelp afgenomen (zie pag. 117), de

lens in de oculairuitsparing gelegd en de oog-

schelp er weer opgeschoven. Beide worden in

een veiligheidsgleuf vergrendeld.

Zoeker met hoek

Op het repro-statief of voor opnamen vanuit het

kikkerperspectief vereenvoudigt de zoeker met

hoek (best. nr. 14300) de observatie van het zoe-

kerbeeld. Door eenvoudig om te schakelen kan

bovendien een 2x-loep worden ingeschakeld.

Voor het plaatsen van de zoeker met hoek moet

eerst de oogschelp van de camera worden

verwijderd.

195

LEICA MOTOR-WINDER R8/R9

De Motor-Winder R8/R9 wordt na het verwijde-

ren van het batterijvak geplaatst en maakt een

opnamefrequentie van ca. 2 beelden per secon-

de en motorisch terugspoelen mogelijk.

De batterijen van de Motor-Winder R8/R9 (2 x

type "123") nemen dan ook de voeding van de

camera over.

De Motor-Winder R8/R9 heeft een aansluitmo-

gelijkheid voor een afstandsontspanner, externe

voeding en Remote-Control R8/R9 met ingebouwde

timer.

LEICA MOTOR-DRIVE R8/R9

De Motor-Drive R8/R9 wordt na het verwijderen

van het batterijvak van de camera geplaatst. Er

zijn enkele opnamen of een frequentie van 2 en

4,5 beelden per seconde mogelijk. De Drive kan

bovendien voor het motorisch terugspoelen wor-

den gebruikt. Bovendien biedt de Motor-Drive

R8/R9 ook een bracketing-functie, d.w.z. er kun-

nen automatisch altijd 3 opnamen met verschil-

lende belichtingswaarden (of een afwijking van

of 1 EV-waarde) worden gemaakt.

De accu-pack van de Motor-Drive R8/R9 neemt

de voeding van de camera over. De Motor-Drive

R8/R9 heeft een aansluitmogelijkheid voor een

afstandsontspanner, externe voeding en Remote-

Control R8/R9 met ingebouwde timer.

196

Fototassen

Voor de LEICA R9 worden paraattassen aangebo-

den die de camera mechanisch in hoge mate

beschermen. (best. nr. 14519 voor camera zon-

der Motor-Winder R8/R9, best. nr. 14527 voor

camera met Motor-Winder R8/R9.) Bovendien

zijn voor omvangrijke uitrustingen met meerdere

objectieven en accessoires verschillende combi-

tassen beschikbaar.

Opnamefilters

Voor gebruik op de Leica R-objectieven zijn een

reeks kleur-, UVa- en polfilters beschikbaar.

Bij een belichtingsmeting via het objectief wordt

meestal automatisch rekening gehouden met de

lichtabsorptie door het filter. De verschillende

films hebben echter in de afzonderlijke spectrale

gebieden een andere gevoeligheid. Bij minder

doorlatende en extreme filters kunnen daarom

afwijkingen ten opzichte van de gemeten tijd

optreden. Zo vereisen bijv. oranje-filters gewoon-

lijk een verlenging met één diafragmawaarde en

rood-filters gemiddeld ongeveer twee diafragma-

waarden. Een algemeen geldende waarde kan

niet gegeven worden omdat de roodgevoeligheid

van de zwartwit-films zeer verschillend is.

Met circulair-polarisatiefilters kan als bij normale

filters worden gemeten en ingesteld. Lineaire

polarisatiefilters moeten niet worden gebruikt.

Bij de meting kunnen lineaire polarisatiefilters

sterke afwijkingen geven, omdat de gedeeltelijk

doorlaatbare hoofdspiegel zelf als een polarisator

werkt en daardoor afhankelijk van de stand van

het filter de meting sterk wordt vertekend.

197

Technische gegevens

Cameratype Microprocessor-gestuurde, eenogige, handmatig

te focusseren kleinbeeld-spiegelreflexcamera met meervoudige

automaat en aansluitmogelijkheid motor

Objectieven

Objectiefaansluiting Leica R-bajonet met extra elektrische

contacten, alle Leica R-objectieven en de oudere

LEICAFLEX/SL/SL2-objectieven met naderhand ingebouwde

R-stuurnokken kunnen worden gebruikt.

Objectiefsysteem Leica R-objectieven van 15–800 mm

Belichtingsmeting

Meetmethoden

• Selectieve meting (meetveld 7 mm), meetveld in de zoeker

gemarkeerd, voor alle functies

• Meerveldenmeting (6 velden), voor alle functies, belichtings-

niveau van de meerveldenmeting kan in stappen van

1/10 EV maximaal ± 0.7 EV worden gewijzigd.

• Centrumgerichte integraalmeting, voor alle functies

• In het midden geaccentueerde, integrale TTL-meting voor

flitsbelichting met aan het systeem aangepaste SCA

3000/3002 standaard flitsapparatuur.

• Selectieve TTL-testflits-belichtingsmeting voor de opname

met willekeurige flitsapparaten

Meting via open diafragma voor alle Leica R-objectieven en

accessoires met automatische overdracht springdiafragma,

anders meting via werkdiafragma. Ergonomisch geoptimali-

seerde vormgeving van de keuzehendel voor meetmethode.

Meetwaardegeheugen Bij selectieve en integrale meting voor

alle automatische functies door vasthouden van drukpunt van

de ontspanner. Indicatie door het verdwijnen van het betreffen-

de meetmethodesymbool in de zoeker.

Belichtingscorrectie ± 3 EV (belichtingswaarde), in halve

stappen instelbaar.

Automatische belichtingsserie Met LEICA MOTOR-DRIVE R8/R9

kan een automatische belichtingsserie van telkens 3 opnamen

worden gemaakt. Als afwijking tussen de afzonderlijke opna-

men kan telkens

EV of 1 EV worden gekozen.

Afhankelijk van de ingestelde functie worden de verschillende

belichtingen door het wijzigen van het diafragma en/of de slui-

tertijd gerealiseerd.

Meetbereik (bij diafragma 1,4 en ISO 100/21°)

Selectieve meting: van 0,007cd/m

tot 125 000 cd/m

, d.w.z.

van EV - 4 tot EV 20 of van 32 s bij diafragma 1,4 tot 1/8 000 s

bij diafragma 11

Integraalmeting en meerveldenmeting:

van 0,03 cd/m

tot 125 000 cd/m

, d.w.z. van EV - 2 tot EV 20

of van 8 s bij diafragma 1,4 tot 1/8 000 s bij diafragma 11, waar-

schuwing in de zoeker bij waarde onder het meetbereik.

Meetcellen Tegen strooilicht beschermde silicium-fotodioden

op de camerabodem en op de hulpspiegel.

Filmgevoeligheidsbereik Handmatige instelling van ISO 6/9°

tot ISO 12 500/42° (door extra ingestelde belichtingscorrecties

van maximaal ± 3 EV kunnen films van ISO 0,8/0° tot ISO

100 000/51° belicht worden), DX-aftasting van ISO 25/15° tot

ISO 5 000/38°.

Belichtingsfuncties

handmatige instelling van sluitertijd en diafragma, rege-

ling met lichtschaal

tijdautomaat

variabele programma-automaat

diafragma-automaat

selectieve TTL-flitsbelichtingsmeting voor de opname

198

Keuzeknop functies in elke klikstand mechanisch tegen ver-

draaien beveiligd, ontgrendelingsdrukknop achter de keuze-

knop. Vergrendelen gaat vanzelf als het wieltje in een nieuwe

stand wordt gebracht en de drukknop niet wordt ingedrukt.

Flits-belichtingsregeling

Aansluiting flitsapparaten Via accessoireschoen met mid-

den- en stuurcontacten of genormeerde aansluitbus voor flits.

Synchronisatie Flitssynchronisatietijd: X = 1/250 s; naar

keuze op het 1. of 2. sluitergordijn; flitsen ook met de kortere

sluitertijden (1/350 s – 1/8 000 s) mogelijk met overeenkom-

stig uitgeruste flitsapparaten (

HSS

-functie) en SCA 3502 M3-

adapter.

Met systeemconforme flitsapparaten (SCA 3000/3002

standaard met SCA 3501/3502 M3-adapter of LEICA SF 20/

SF24D) TTL-sturing met centrumgerichte integraalmeting.

Computergestuurd met flitsapparaat en automatische over-

dracht en inachtneming van filmgevoeligheid, belichtingscor-

recties en ingesteld objectiefdiafragma. Met overeenkomstig

uitgeruste Leica-R (ROM-) objectieven en flitsapparatuur (met

zoomreflector), automatische aanpassing van de flitshoek aan

de gebruikte brandpuntsafstand. Alle belichtingsfuncties te

gebruiken in overeenstemming met verschillende belichtingsni-

veaus en het aandeel van omgevingslicht en flitslicht. Bij

vol-

automatisch met optimale sturing voor uitgebalanceerde opna-

men door verhoogd aandeel van omgevingslicht en verminderd

aandeel van flitslicht afhankelijk van situatie; alternatieve,

handmatige flits-belichtingscorrecties (± 3

EV) mogelijk.

Met willekeurige flitsapparaten (bijv. studioflitsapparatuur)

selectieve TTL-meting door flitsmeting voor de opname, indica-

tie van het meetresultaat in de zoeker en op de achterwand-

lcd.

Lineaire flitsfunctie Voor flitsfotografie met kortere sluitertij-

den dan de synchronisatietijd (1/350s – 1/8 000 s) en diafrag-

ma-instellingen tussen volledig open en 5,6 (bij langere sluiter-

tijden en kleiner diafragma automatische omschakeling op nor-

male, handmatige of TTL-flitsbelichting). Door het afgeven van

meerdere flitsen zeer kort na elkaar wordt bij benadering een

constante lichtbron gegenereerd en wordt tijdens de sluiterbe-

weging het gehele beeldvenster gelijkmatig belicht.

Naar keuze met de belichtingsfuncties

. Uitsluitend met

conform uitgeruste flitsapparaten (met High Speed Synchroni-

sation functie/-s) en SCA 3502 M3-adapter.

Bij functie

M HSS

van het flitsapparaat, belichtingsfunctie

van de camera en ingestelde sluitertijd korter dan 1/250 s:

Regeling van de belichting door het omgevingslicht volgens de

lichtschaal van de camera. Bepaling van de flitsbelichting vol-

gens berekening van het richtgetal (indicatie van de betreffen-

de reikwijdte in de display van het flitsapparaat) door aanpas-

sing van sluitertijd en/of diafragma en/of flitsvermogen aan de

afstand tot het motief (bij correcte belichting door het omge-

vingslicht aanpassing van de reikwijdte alleen door wijziging

van het flitsvermogen mogelijk). Bij handmatig ingestelde (

)

sluitertijd van 1/250s en langer vindt flitsbelichting plaats met

het handmatig ingestelde vermogen.

Bij de functie

TTL HSS

van het flitsapparaat (in principe flitsbe-

lichting voor invulling met –1

EV gestuurd), belichtingsfunc-

ties

van de camera en ingestelde of automatisch

gestuurde sluitertijd korter dan 1/250 s: Bepaling van de auto-

matische flitsbelichting door een voorflits met selectieve

meting van het hoofdmotief (zonder voorflits geen flitsfunctie).

Onafhankelijk van het resultaat en instelling van de meting van

het omgevingslicht blijft het meetresultaat tijdens de verlengde

weergave van de camera (20 s) opgeslagen, zodat het beeld-

fragment vrij kan worden gekozen. Meetwaardegeheugen (bij

199

) voor belichting door het omgevingslicht is onafhankelijk

daarvan mogelijk. Er zijn willekeurig veel voorflitsmetingen voor

de opname mogelijk. Handmatige flitscorrecties ± 3

EV zijn

als alternatief voor de automatische correctie mogelijk. Indica-

ties afhankelijk van instelling en bedieningsfase in flitsdisplay

en camerazoeker (hier ook de waarschuwingen / voor

waarden buiten het flitsbereik). Bij handmatig ingestelde (

) of

automatisch gestuurde (

) sluitertijd van 1/250 s en langer:

Zonder voorflits: normale, TTL-gestuurde flitsbelichting voor

invulling met voorflits: door het richtgetal gestuurde flitsbe-

lichting voor invulling in overeenstemming met de gemiddelde

afstand tot het motief op basis van het meetresultaat van de

TTL-voorflits.

Stroboscoop-flitsfunctie (meerdere flitsen tijdens een opname)

Automatische aanpassing van belichtingstijd met systeemconfor-

me en overeenkomstig uitgeruste flitsapparatuur.

Flits-meetcellen Tegen strooilicht beschermde silicium-fotodi-

oden onderin de cameraruimte.

Filmgevoeligheidsbereik voor TTL flits-belichtingsmeting:

Bij SCA-gestuurde meting: ISO 12/12° tot 3 200/36°

Bij testflits-meting: ISO 25/15° tot 400/27°

Indicaties bij flitsfunctie Paraatstatus: door knipperen of

constant oplichten van het flitssymbool in de zoeker en op de

achterwand-lcd. Voortgangscontrole: indicatie van over- en

onderbelichting door - of -signaal in de camerazoeker

gedurende 4s na de opname.

Flits-belichtingscorrectie ±3

EV in stappen van

op SCA 3002 standaard flitsapparatuur of op SCA 3501/

3502 M3-adapter bij TTL en computersturing van het flitsappa-

raat in de camerafuncties

instelbaar. Vaste –1

voorinstelling bij programma-automaat en normale lichtom-

standigheden, extra handmatige correcties (± 3

EV) mogeli-

jk. Op de LEICA SF 20/SF24D is ± 3 EV in stappen van

bij TTL-sturing of in stappen van 1 EV bij computerbesturing

instelbaar.

Automatische aanpassing van de flitsreflector Bij systeem-

conforme SCA 3000/3002 standaard flitsapparatuur met

motor-zoomreflector, SCA 3501/3502 M3-adapters en objec-

tieven met elektrische contacten.

Zoekersysteem

Prisma Vast ingebouwd pentaprisma

Oculair High-Eyepoint zoeker. Dioptrieëncorrectie van. ± 2 dpt.

op de zoeker instelbaar. Extra correctielenzen van – 3 bis

+ 3 dpt. verkrijgbaar. Ingebouwde afsluiting.

Instelringen Uitwisselbaar, 5 modellen verkrijgbaar: universe-

le ring (matte ring met microprismaring en centrale cirkel, stan-

daarduitrusting), volledig matte ring, volledig matte ring met

rasterverdeling, microprismaring, heldere ring met dradenkruis

Zoekerveld 23 x 35 mm, komt overeen met 93 % van het

beeldvlak (96 % verticaal x 97 % horizontaal) en daarmee het

gestandaardiseerde diaformaat.

Vergroting 0,75 x met 50 mm-objectief bij stand op oneindig

en 0 dpt.

Indicaties

Zoeker lcd-regel onder het zoekerbeeld met: waarschuwings-

symbool bij waarde onder het meetbereik, aanduiding voor

belichtingscorrectie of van de DX-waarde afwijkende, handma-

tige gevoeligheidsinstelling, symbolen voor meetmethode incl.

indicatie voor meetwaardegeheugen

flitssymbool, flitsgereed en flitscontrole, aanduiding voor flits-

belichtingscorrectie, indicatie voor functie, indicatie van

diafragma in halve trappen, bij zoomobjectieven met variabele

lichtsterkte ook de waarden die afhankelijk zijn van de brand-

puntsafstand, lichtschaal voor handmatige belichtingsregeling,

belichtingscorrecties, automatische belichtingsserie en flitsme-

ting, signaal voor sluitertijd of over-, resp. onderbelichting, sig-

200

naal voor langdurige belichting of voor niet te realiseren came-

ra-instellingen, beeldtelwerk met indicatie voor meervoudige

belichtingen, automatische belichtingsserie en verkeerd inge-

legde film.

Afdekkap Rechterbovenkant: lcd-beeldtelwerk, wordt met de

camera (met keuzeknop belichtingsfuncties) in– en uitgescha-

keld. Voorkant: led voor zelfontspanner

Achterwand Verlichtbare lcd-veld met: aanduiding voor

belichtingscorrectie of van de DX-waarde afwijkende, handma-

tige gevoeligheidsinstelling, aanduiding voor handmatige of

automatische filmgevoeligheidsinstelling, afgetaste filmgevoeligheid

wordt ook bij ingeschakelde DX-functie getoond, batterij-

conditie, automatische waarschuwing bij verminderde batterij-

spanning, flitssymbool, cijferaanduiding voor filmgevoeligheid,

belichtingscorrecties, belichtingsregeling bij flitsmeting, zelf-

ontspanner-resttijd, over- en onderbelichtingssignalen en niet

realiseerbare camera-instellingen, beeldtelwerk met indicatie

voor meervoudige belichtingen, automatische belichtingsserie

en verkeerd ingelegde of (alleen met Motor-Winder R8/R9 /

Motor-Drive R8/R9) teruggespoelde film

Sluiter en ontspanning

Sluiter Door microprocessor gestuurde spleetsluiter van meta-

len lamellen met verticaal verloop.

Sluitertijden Handmatige instelling (bij

): 16 s tot

1/8 000 s in halve stappen, B voor langdurige opnamen van

willekeurige duur, X = 1/250 s voor flitssynchronisatie. Auto-

matische instelling (bij

): traploos van 32 s tot 1/8 000 s.

Lineair flitsen met alle sluitertijden korter dan 1/250 s moge-

lijk (met SCA 3002 standaard flitsapparatuur en SCA 3502 M3-

adapter)

Ontspanner Drietraps: voeding – meetwaardegeheugen – ont-

spanning. Genormeerde schroefdraad voor draadontspanner

geïntegreerd.

Zelfontspanner Twee voorlooptijden: 2 s of 12s, rode led-indi-

catie tijdens aflopen.

Zwenkspiegel Gedeeltelijk doorlatend met 17 opgedampte

lagen (70 % reflecterend, 30 % doorlatend).

Spiegel-voorontspanning Via afzonderlijke schakelaars kan

zonder de sluiter te activeren met de ontspanner de zwenkspie-

gel omhoog worden geklapt en het springdiafragma van het

aangebrachte objectief op de ingestelde waarde worden geslo-

ten; de sluiter wordt pas na opnieuw bedienen van de ontspan-

ner geactiveerd.

Filmtransport

Inleggen Eenvoudig en snel gebruik door automatische invoer.

Transport vooruit Handmatig met sneltransporthendel of

motorisch met Motor-Winder R8/R9 (2 b/s) of Motor-Drive

R8/R9 (omschakelbaar 4,5 b/s, 2 b/s of afzonderlijke beel-

den). Venster in achterwand voor transportcontrole.

Terugspoelen Handmatig met terugspoelslinger of motorisch

met Motor-Winder R8/R9 / Motor-Drive R8/R9.

Beeldtelwerk In display van zoeker, achterwand en afdekkap,

automatische reset na het openen van de achterwand.

Meervoudige belichting Oneindig aantal meervoudige

belichtingen zonder beeldtransport (filmrem) en beeldtelling

vooruit mogelijk.

201

Camerabehuizing

Materiaal Afdekkap van gegoten magnesium, zwart of antra-

ciet gespoten. Binnenwerk van aluminium, vaste verbinding

met de aluminium statiefplaat. Bodemdeksel van polycarbo-

naat (met glasvezel vesterkt) met aluminium statiefplaat,

onderzijde met rubber bekleed.

Scherptediepteschuif Voor de visuele beoordeling van de

scherptediepte en activering van voorflitsen.

Statiefschroefdraad A

(

") DIN (stalen inzet) tegen ver-

draaien geborgd conform DIN 4503, in de statiefplaat, in het

midden onder de objectiefas.

Achterwand lcd-veld met verlichting voor de indicatie van ver-

schillende functies of situaties (zie hiervoor), kijkvenster film-

cassette voor controle van het ingelegde filmtype, venster voor

transportcontrole.

Bedrijfsspanning 6V

Voeding In het batterijvak: twee 3 V lithiumcellen type »CR2«,

met Motor-Winder R8/R9: twee lithiumcellen, type »123« van

de winder, met Motor-Drive R8/R9: Ni-MH accu-pack van de

drive, batterijcontrole door symbool in achterwanddisplay.

Afmetingen (b x h x d) 158 x 101 x 62 mm

Gewicht ca. 790 g (zonder batterij)

202

Leica Academie

Naast hoogwaardige producten uit de topklasse

voor observatie tot en met weergave bieden wij

reeds vele jaren als bijzondere service in de

Leica Academie praktijkgerichte seminars en

opleidingen aan. Hier kunnen zowel beginners als

gevorderde foto-enthousiastelingen kennis verga-

ren over fotografie, projectie en vergroting.

De inhoud van de cursussen – die in modern uit-

geruste cursusruimten in de fabriek in Solms en

in het nabijgelegen landgoed Altenberg worden

verzorgd door een hoog opgeleid team van vak-

docenten – varieert van algemene fotografie tot

interessante specialisaties en omvat een over-

vloed van suggesties, informatie en adviezen

voor de praktijk.

Nadere inlichtingen en het actuele seminarpro-

gramma, inclusief de fotoreizen, zijn verkrijgbaar

bij:

Leica Camera AG

Leica Akademie

Oskar-Barnack Str. 11

D-35606 Solms

Tel.: +49 (0) 6442 208 421

Fax: +49 (0) 6442 208 425

E-mail: la@leica-camer

a.com

Leica op internet

Actuele informatie over producten, wetenswaar-

digheden, evenementen en de onderneming

Leica krijgt u op onze homepage op internet

onder:

http://www

.leica-camera.com

203

Leica Infodienst

Technische vragen over het Leica-programma

worden schriftelijk, telefonisch of per e-mail

beantwoord door de Leica informatiedienst:

Leica Camera AG

Informations-Service

Postfach 1180

D-35606 Solms

Tel.: +49 (0) 6442 208 111

Fax: +49 (0) 6442 208 339

E-mail: inf

[email protected]

Leica klantenservice

Voor het onderhoud van uw Leica-uitrusting als-

mede in geval van schade kunt u gebruik maken

van de Customer Service van Leica Camera AG

of de reparatieservice van een nationale verte-

genwoordiging van Leica (voor adressenlijst zie

garantiebewijs). Wend u tot een erkende Leica-

speciaalzaak (in Duitsland: Leica Repräsentanz).

Leica Camera AG

Customer Service

Solmser Gewerbepark 8

D-35606 Solms

Tel.: +49 (0) 6442 208 189

Fax: +49 (0) 6442 208 339

E-mail: cus

tomer.ser[email protected]

Pagina laadt ...

Documenttranscriptie

LEICA R9 Notice d’utilisation / Gebruiksaanwijzing Cette notice d'utilisation a été imprimée sur du papier blanchi 100% sans chlore, dont le procédé de fabrication complexe ne pollue pas les eaux et protège ainsi notre environnement. Deze gebruiksaanwijzing werd op 100% chloorvrij gebleekt papier gedrukt onder toepassing van een kostbaar productieproces dat het oppervlaktewater ontziet en daarmee het natuurlijke milieu spaart. Nederlandse Gebruiksaanwijzing pagina 102 - 203 De CE-markering van onze producten geeft aan dat de basiseisen van de betreffende geldende EU-richtlijnen in acht worden genomen. Waarschuwing Moderne elektronische elementen reageren gevoelig op elektrostatische ontlading. Omdat mensen bijv. bij het lopen over synthetisch tapijt zonder moeite een lading van tienduizenden Volt kunnen ontwikkelen, kan het, vooral als uw Leica op een gemakkelijk geleidende ondergrond ligt, tot een ontlading komen. Wanneer het alleen om de camerabehuizing gaat, is deze ontlading voor de elektronica geheel ongevaarlijk. De naar buiten gebrachte contacten als batterij- of achterwandcontacten moeten echter, ondanks extra ingebouwde veiligheidsschakelingen, om veiligheidsredenen zo mogelijk niet worden aangeraakt. Gebruik voor het eventueel schoonmaken van de contacten niet het optiek-microvezeldoek (synthetisch), maar een katoenen of linnen doek! Wanneer u van tevoren bewust een verwarmingsbuis of waterleiding (gemakkelijk geleidend, met "aarde" verbonden materiaal) vastpakt, wordt uw eventuele elektrostatische lading zeker afgevoerd. Vermijd vervuiling en oxidatie ook door het in gesloten toestand droog bewaren van uw Leica! 102 Voorwoord Geachte klant, Leica dankt u voor de aanschaf van de LEICA R9 en feliciteert u met deze beslissing. U hebt met deze unieke spiegelreflexcamera een uitstekende keuze gemaakt. Wij wensen u veel plezier en succes bij het fotograferen met uw nieuwe LEICA R9. Met de vele automatische functies en handmatige instelmogelijkheden kunt u onbezorgd fotograferen; ze bieden u tevens alle vrijheid voor creatieve beeldvorming. Hoogwaardige precisietechniek en elektronica zorgen voor betrouwbaarheid en lange levensduur. De camera wordt uitgebreid met een goed afgestemd accessoireprogramma, zodat u uw fotografische wensen door een optimale uitrusting kunt realiseren. De bediening van de LEICA R9 is praktisch ontworpen, logisch en overzichtelijk aangebracht. Toch moet u eerst nauwkeurig deze handleiding lezen om alle fotografische mogelijkheden van uw nieuwe LEICA R9 optimaal te kunnen benutten. 103 Inhoudsopgave Film wisselen..................................................122 - Openen van de camera ................................122 - Film inleggen................................................122 - Film terugspoelen ........................................123 CE–verwijzing.................................................102 Voorwoord .....................................................103 Bevestigen van de draagriem .........................107 Instellen van de filmgevoeligheid ...................125 - Plaatsen en verwijderen van het objectief....127 - Gebruik van aanwezige objectieven en accessoires ..................................................128 - Leica R-objectieven......................................128 - LEICAFLEX SL/SL2-objectieven zonder R-stuurnokken..............................................129 - VISOFLEX-objectieven op de LEICA R9 ........129 Benaming van de onderdelen.........................108 Indicaties in de zoeker....................................110 Indicaties van de achterwanddisplay ..............112 - Inschakelen van de displayverlichting...........113 Voeding / Plaatsen en vervangen van de batterijen ........................................................114 - Automatische batterijcontrole ......................115 - Opmerkingen over batterijgebruik ................115 Juist vasthouden van de camera ....................130 Instellen van het oculair..................................116 - Oculairafsluiting............................................117 - Vervangen van de oogschelp ........................117 Inschakelen van de camera / Activeren van de elektronica/ - van het belichtingsmeetsysteem..................................................131 Instellen van de scherpte met de universeelring .................................................118 Belichtingsmeting...........................................132 - Meerveldenmeting ..............................133 - Aanpassen van belichtingsniveau aan de meerveldenmeting .......................................134 - Centrumgerichte integraalmeting ........136 - Selectieve meting ................................137 - Meetwaardegeheugen..................................138 - Belichtingscorrecties....................................138 - Instellen en verwijderen van een belichtingscorrectie .....................................139 Keuzeknop belichtingsfuncties .......................119 Instelknop sluitertijden ...................................119 Ontspanner ....................................................120 Keuzehendel voor methode belichtingsmeting ..121 Sneltransporthendel.......................................121 104 - Voorbeeld van een correctie naar plus.........140 - Voorbeeld van een correctie naar min..........140 - Onder het meetbereik ..................................141 - Meting bij open diafragma............................141 - Meting bij werkdiafragma .............................141 - Werkdiagram van de belichtingsmeter....142/143 Flitsen met de LEICA R9.................................154 - Algemeen gebruik van flitsapparaten ...........154 - Flitssynchronisatietijd ..................................154 - Keuze van het synchronisatietijdstip ............155 - Flitsen via het X-contact...............................157 - Flitsen via het aansluitcontact......................157 - Flitsen met SCA 3000/3002 standaard flitsapparatuur en SCA adapters 3501/ 3502 M3.......................................................158 - Indicaties voor controle en flitser gereed (alleen met SCA 3501/3502 M3-adapters) .159 - Flits-belichtingscorrecties ............................160 - Instelling van flits-belichtingscorrecties op de SCA 3501/3502 M3-adapter...................162 - Instelling van flits-belichtingscorrecties op SCA-3002 standaard flitsapparatuur............163 - Instelling van flits-belichtingscorrecties op de camera in de belichtingsfunctie m ..........163 - Flitsregeling in de vier belichtingsfuncties met een SCA 3501/3502 M3-adapter..........163 - Programma-automaat P en TTL-flitsfunctie...163 a) Volledige TTL-flits bij slechte lichtomstandigheden...........................................164 b) Automatische flitsinvulling bij normale lichtomstandigheden...............................165 c) Geen flits bij zeer grote helderheid..........165 Belichtingsfuncties.........................................144 - Variabele programma-automaat – P .............144 - Karakteristiek en gebruik van de variabele programma-automaat ..................................146 - Standaardinstelling ......................................147 - Wanneer een grotere scherptediepte en/ of een langere sluitertijd gewenst wordt ......147 - Wanneer een kortere sluitertijd en/of een geringere scherptediepte gewenst wordt .....148 - Programmaverloop bij verschillende instellingen van sluitertijden en met verschillende objectieven.............................149 - Tijdautomaat – A ..........................................150 - Diafragma-automaat – T ...............................151 - Handmatige instelling van diafragma en belichtingstijd - m.........................................153 105 Zelfontspanner ...............................................183 Spiegelvoorontspanning.................................184 - Handmatige flits-belichtingscorrecties in de camera-belichtingsfunctie P .........................166 - Tijdautomaat A en TTL-flitsfunctie ................167 - Diafragma-automaat T en TTL-gestuurde, variabele flitsinvulling ...................................167 - Handmatige belichtingsregeling m en TTLgestuurde, variabele flitsinvulling .................168 - Flitsen met de computerautomaat van flitsapparaten ...............................................168 - Handmatig flitsen met constant flitsvermogen..169 - Samenvattend overzicht van het flitsen met SCA3501/3502 M3-adapters...............170/171 - Lineaire flitsfunctie ......................................172 - Lineair flitsen met de functie M HSS van het flitsapparaat .................................................174 - Lineair flitsen met de functie TTL HSS van het flitsapparaat .................................................175 - Bepaling van de flitsbelichting ......................176 - Flitsmeting voor de opname – F ...................178 - Stroboscoop-flitsfunctie met SCA 3501/3502 M3-adapter ...............................180 - Waarschuwingen (foutmeldingen) bij foutieve instellingen in de flitsfunctie ........................182 Meervoudige belichting..................................186 Scherptediepteschuif en scherptediepte ........187 Tips voor het onderhoud van uw LEICA R9 en objectieven ....................................................188 Trefwoordenregister .......................................190 Accessoires voor de LEICA R9 .......................192 - Verwisselbare instelringen ...........................192 - Grote oogschelp...........................................193 - Correctielenzen ............................................194 - Zoeker met hoek ..........................................194 - LEICA MOTOR-WINDER R8/R9 ....................195 - LEICA MOTOR-DRIVE R8/R9........................195 - Fototassen ...................................................196 - Opnamefilters ..............................................196 Technische gegevens......................................197 Leica Akademie..............................................202 Leica op internet............................................202 Leica Infodienst .............................................203 Leica klantenservice ......................................203 106 ➔ Bevestigen van de draagriem ➔ 107 1.17 1.18 1.19 1.20 1.21 1.22 1.23 1.24 Benaming van de onderdelen Vooraanzicht 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7 Objectief-ontgrendelingsknop Batterijvak Scherptediepteschuif Ogen voor draagriem Zelfontspanner-lichtdiode Keuzehendel spiegelvoorontspanner Keuzehendel voor het synchronisatietijdstip (op het 1e of 2e sluitergordijn) 1.8 Aansluitcontact flitser Ontspanner Schroefdraad voor draadontspanner Meervoudige belichtingsknop Terugspoel-ontgrendelingsknop Sneltransporthendel Beeldtelwerk Midden- en stuurcontacten voor flitsfunctie Flitsapparaatschoen Achteraanzicht 1.25 Kijkvenster filmcassette 1.26 a. Instelhendel voor belichtingscorrectie met b. Ontgrendelingsschuif 1.27 Instelknop oculair 1.28 Oogschelpen 1.29 Zoekeropening 1.30 Ontgrendelingsschuif oogschelp 1.31 Afsluithendel oculair 1.32 Controlevenster filmtransport 1.33 Afdekklep over de achterwandknoppen 1.34 Achterwanddisplay Bovenaanzicht 1.9 Terugspoelslinger 1.10 Ontgrendelingsknop voor keuzeknop belichtingsfuncties 1.11 Keuzeknop belichtingsfuncties 1.12 Diafragmaring 1.13 Vaste ring met scherptediepteschaal en indexpunt voor wisseling van objectief 1.14 Afstandsinstelring 1.15 a. Keuzehendel voor methode belichtingsmeting met b. Ontgrendelingsknop 1.16 Instelknop sluitertijden 108 Zijaanzicht links Aanzicht bij geopende afdekklep over de achterwandknoppen 1.44 Achterwand-ontgrendelingsschuif 1.45 Ontgrendelingsknop voor achterwandontgrendelingsschuif 1.35 +/- Knoppenpaar voor instelling van de filmgevoeligheid of kiezen soort instelling / voor de instelling van een belichtingscorrectie voor niveau-aanpassing van de meerveldenmeting 1.36 2 s/12 s Knoppenpaar voor instelling van zelfontspanner of voorlooptijd zelfontspanner / voor inschakeling van de verlichting achterwanddisplay Aanzicht bij geopende achterwand 1.46 1.47 1.48 1.49 1.50 1.51 1.52 1.53 1.54 Onderaanzicht 1.37 Ontgrendelingsschuif voor batterijvakdeksel 1.38 Pasgaten voor geleidingsstiften van motorische aandrijving 1.39 Koppeling voor motorisch filmtransport 1.40 Statiefschroefdraad 1.41 Pasgat tegen verdraaien 1.42 Koppeling voor motorisch terugspoelen film 1.43 Stuurcontacten voor motorische aandrijving 109 Filmcassettevak DX-contactstrip Filmgeleiding Contactstrippen voor functieoverdracht van achterwand Filmtransportspoel Aandrukas film Rode markering voor begin van het film Film vang- en opwikkelspoel Aandrijfas voor indicatie filmtransport Indicaties in de zoeker 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 2.8 2.9 2.10 2.1 Waarschuwingssymbool bij waarde onder het meetbereik 2.5 Plus of min = aanduiding voor ingestelde flits-belichtingscorrectie 2.2 Aanduiding voor a. een belichtingscorrectie en/of b. een van de DX-waarde afwijkende, handmatige gevoeligheidsinstelling 2.6 Belichtingsfunctie a. = handmatige instelling van sluitertijd en diafragma b. = tijdautomaat c. = variabele programma-automaat d. = diafragma-automaat e. = flitsmeting knipperen van of = niet ingestelde kleinste diafragma van het objectief 2.3 Symbool meetmethode a. = meerveldenmeting b. = integraalmeting c. = selectieve meting Verdwijnen na vasthouden drukpunt bij selectieve en integrale meting = meetwaardegeheugen 2.7 Diafragma, handmatig ingestelde waarde bij en , automatisch gestuurde waarde bij en ; indicatie in halve stappen 2.4 Flitssymbool a. knipperen = flitsapparaat laadt op, flitser niet gereed b. oplichten = flitser gereed 110 2.10 Beeldtelwerk voor a. indicatie beeldnummer b. knipperen van beide cijfers = meervoudige belichting c. knipperen van de cijfers in de volgende volgorde: links / rechts / beide = eerste / tweede / derde opname van een automatische belichtingsserie (bracketing, alleen met Motor-Drive R8/R9 mogelijk.) d. knipperen van = film niet goed ingelegd of geheel teruggespoeld (alleen bij gebruik van Motor-Winder R8/R9 en Motor-Drive R8/R9.) 2.8 Lichtschaal voor de indicatie van a. handmatige belichtingsregeling (kleine aanduiding: telkens 1/2 EV-stap, grote aanduiding: telkens 1 EV-stap) b. instelling belichtingscorrectie bij de automatische functies c. instelling van de automatische belichtingsserie (bracketing, alleen met Motor-Drive R8/R9 mogelijk.) d. belichtingsregeling bij flitsmeting 2.9 Sluiter-(=belichtings-)tijd a. handmatig ingestelde waarde bij en , automatisch gestuurde waarde bij en ; indicatie in halve stappen, of b. (high) of (low) voor over- of onderbelichting bij de automatische functies en door flitslicht, c. = B-instelling voor langdurige belichting, d. = High Speed Synchronisation voor lineaire flitsfunctie (wisselend met de tijdswaarde) e. bij niet uitvoerbare camera-instellingen Opmerking: De zoeker-lcd is bij camera met voeding (zie hiervoor "Inschakelen van de camera / Activeren van de elektronica / - van het belichtingsmeetsysteem", zie pag. 131) in principe verlicht. De helderheid van deze verlichting wordt voor optimale leesbaarheid automatisch aan het omgevingslicht aangepast. Zo wordt de herkenning van gegevens bij veel omgevingslicht gegarandeerd en overstraling bij weinig licht vermeden. 111 Indicaties van de achterwanddisplay 3.1 3.5 3.2 3.3 3.6 3.4 Batterij-indicatie a. (en andere indicaties) = batterijcapaciteit voldoende b. (en andere indicaties) = batterijen moeten spoedig worden vervangen c. ; geen andere indicaties = batterij leeg, geen ontspanning 3.4 3.5 Flitssymbool a. knipperen = flitsapparaat laadt op, flitser niet gereed b. oplichten = flitser gereed 3.7 3.6 Plus/min- en cijferindicatie voor a. gecorrigeerde belichtingswaarde met voorteken b. filmgevoeligheid c. belichtingsregeling bij flitsmeting d. afgelopen belichtingstijd bij B-instelling e. of voor over- of onderbelichting door flitslicht f. voor uitgeschakelde zelfontspanner (slechts tijdelijk na instelling) g. zelfontspanner-resttijd h. bij niet uitvoerbare camera-instellingen 3.1 Aanduiding voor a. ingestelde belichtingscorrectie b. van de DX-waarde afwijkende, handmatige gevoeligheidsinstelling 3.2 Aanduiding voor zelfontspanning 3.3 Filmgevoeligheidsinstelling a. = handmatige gevoeligheidsinstelling b. = automatische DX-aftasting 112 3.7 Beeldtelwerk voor a. indicatie beeldnummer b. knipperen van beide cijfers = meervoudige belichting c. knipperen van de cijfers in de volgende volgorde: links / rechts / beide = eerste / tweede / derde opname van een automatische belichtingsserie (bracketing, alleen met Motor-Drive R8/R9 mogelijk.) d. knipperen van = film niet goed ingelegd of geheel teruggespoeld (alleen bij gebruik van Motor-Winder R8/R9 en Motor-Drive R8/R9.) Daarna verschijnen in de display tijdelijk (3.2) en (3.6 f) – ongeacht of al een zelfontspanner-voorlooptijd werd aangegeven of niet. Als de zelfontspanner daarna gebruikt moet worden, dient dus opnieuw de gewenste voorlooptijd aangegeven te worden. Bij het aanzetten van de camera door aantippen van de ontspanner (1.17) wordt de verlichting samen met de indicaties ingeschakeld en verdwijnt met deze weer na afloop van de weergavetijd. Voor het uitschakelen worden de beide knoppen nogmaals kort ingedrukt. Het uitschakelen van de camera door het draaien van de keuzeknop belichtingsfuncties (1.11) in de OFF-stand schakelt de verlichting vertraagd uit. Wanneer de camera opnieuw wordt gebruikt, moet deze in principe als voorheen beschreven worden ingeschakeld. Inschakelen van de displayverlichting De achterwanddisplay van de LEICA R9 kan voor optimale leesbaarheid, zelfs in het donker, een blauwe achtergrondverlichting hebben. Voor het inschakelen van deze verlichting worden bij gespannen camera en voedingsspanning (zie hiervoor "De sneltransporthendel", pag. 121 en "Inschakelen van de camera / Activeren van de elektronica / - van het belichtingsmeetsysteem", pag. 131) beide knoppen voor keuze van de zelfontspanner-voorlooptijd (1.36) gelijktijdig kort ingedrukt. 113 1.37 Voor plaatsing wordt het batterijvak er aan de onderkant opgeschoven. Het moet duidelijk inklikken. Motor-Winder R8/R9 en Motor-Drive R8/R9 zijn elk van een eigen batterijvak voorzien en worden compleet hiermee op de camera geplaatst. Het batterijvak van de camera moet vooraf worden verwijderd. Voeding / plaatsen en vervangen van de batterijen De LEICA R9 heeft 2 lithiumcellen van het type "CR2" (Ø 15,6 mm x 27 mm) nodig die in een afneembaar batterijvak (1.2) worden ondergebracht, dat gelijktijdig als handgreep dient. Voor het verwijderen van het batterijvak wordt de ontgrendelingsschuif (1.37) aan de onderzijde in pijlrichting gedrukt. Daarna kan het batterijvak naar beneden ervan worden afgehaald. Opmerking: De batterijcapaciteit van verschillende fabrikanten is zeer verschillend. Gegevens over het aantal opnamen per batterijset zijn daarom niet relevant. Belangrijk: De keuzeknop belichtingsfuncties (1.11) moet vooraf op OFF worden gezet. 114 Opmerkingen over batterijgebruik • Batterijen moeten koel en droog worden bewaard. • Er mogen geen nieuwe en gebruikte batterijen samen worden gebruikt of batterijen van verschillend fabrikaat of type worden gecombineerd. • Wanneer de camera langere tijd niet wordt gebruikt, moeten de batterijen worden verwijderd. • Lege batterijen niet met het normale afval weggooien (ze bevatten vaak giftige, milieubelastende substanties), maar een speciale afvalvoorziening gebruiken. Automatische batterijcontrole De beschikbare batterijcapaciteit van de camera wordt automatisch bewaakt en door het gedeelde batterijsymbool (3.4) op de achterwanddisplay (1.34) weergegeven: • Bij vol batterijsymbool ( ) lichten de normale indicaties op: batterijen zijn in orde. • Bij half batterijsymbool ( ) lichten de normale indicaties op: nieuwe batterijen gereed houden! • Het halve batterijsymbool ( ) licht op, alle andere indicaties niet: batterijen zijn leeg, geen ontspanning mogelijk. 115 1.27 1.28 Opmerking: Het is raadzaam de instelling zonder objectief uit te voeren of het objectief op de kortste afstand in te stellen en de camera op een gelijkmatig helder motief (bijv. hemel) te richten. 1.29 3. Na de instelling wordt het wieltje weer ingeschoven om de gekozen oculairinstelling te vergrendelen. Aan de hand van de markeringen kan een eenmaal gevonden instelling steeds worden gereproduceerd. Als het bereik van de oculairverstelling voor een optimale instelling niet voldoende is, zijn extra correctielenzen (zie paragraaf "Correctielenzen”, pag. 194) beschikbaar. Instellen van het oculair Om de mogelijkheden van de LEICA R9 en het grote vermogen van de Leica R-objectieven volledig te kunnen benutten, moet het zoekerbeeld optimaal scherp worden gezien. Het oculair (1.29) kan daarom ca. ± 2 dioptrieën worden versteld om precies op het eigen oog af te kunnen stemmen. Hiertoe wordt het wieltje (1.27) links naast het oculair 1. iets uitgetrokken om het te ontgrendelen en 2. tijdens de observatie van het zoekerbeeld zolang gedraaid tot de begrenzing van het selectieve meetveld scherp en contrastrijk wordt gezien. 116 1.30 1.31 Oculairafsluiting Vervangen van de oogschelp De silicium-fotodioden van de belichtingsmeter van de LEICA R9 bevinden zich op een donkere plaats. Daarom kan door het oculair vallend licht het meetresultaat alleen in extreme gevallen beïnvloeden, bijv. als de gebruiker bij opnamen met statief niet door de zoeker kijkt en van achteren direct zonlicht of scherp schijnwerperlicht in het oculair valt. Voor dit geval bevindt zich rechts naast de zoeker een knop voor de afsluiting van het oculair (1.31). De ingedraaide afdekking is rood gekleurd. De standaard oogschelp (1.28) van de LEICA R9 kan door een grotere worden vervangen, die vooral brildragers nog beter tegen storend licht van opzij beschermt (zie "Grote oogschelp", pag. 193). Voor het verwijderen van de oogschelp moet 1. de ontgrendelingsschuif (1.30) naar links richting oculair worden gedrukt en daarna 2. kan de oogschelp er recht naar boven worden afgetrokken.Voor het aanbrengen wordt deze recht van boven in de geleiding van het oculair geschoven tot deze hoorbaar inklikt. 117 2. Om de centrale cirkel bevindt zich een ring met prismaraster dat voor het scherpstellen van objecten met zwakke contouren dient. Duidelijk flikkeren duidt op onscherpte. 3. De omgeving is mat. Deze dient voor de beoordeling van de scherpte in het gehele beeldveld en is vooral bij het werken met langere brandpuntsafstanden en in macrobereik gunstig. Als accessoire zijn andere instelringen beschikbaar, die afhankelijk van de toepassing optimale instelvoorwaarden bieden en eenvoudig zijn te vervangen (zie paragraaf "Verwisselbare instelringen", pag. 192). Instellen van de scherpte met de universeelring De LEICA R9 wordt standaard met de universeelring geleverd en kan voor de meeste fotografische toepassingen worden gebruikt. Er zijn drie verschillende mogelijkheden voor scherpstellen: 1. Bij niet exact ingestelde scherpte zijn in de gedeelde cirkel van de zoeker de kanten en lijnen van het object ten opzichte van elkaar verschoven. 118 1.15 a 1.15 b 1.16 1.17 1.11 1.18 1.10 Keuzeknop belichtingsfuncties Instelknop sluitertijden De keuzeknop belichtingsfuncties (1.11) van de LEICA R9 dient gelijktijdig als hoofdschakelaar. Deze heeft 6 klikstanden die bovendien tegen onbedoeld verstellen zijn geborgd. Voor het verstellen moet altijd de ontgrendelingsknop (1.10) worden ingedrukt. De verschillende standen: In de functies m (handmatig instellen van sluiter/belichtingstijd en diafragma) en T (diafragmaautomaat) wordt de belichtingstijd handmatig met de instelknop sluitertijden (1.16) ingesteld. Er zijn tijden van 16 s tot 1/8000 s beschikbaar, waarbij ook halve tijdstappen kunnen worden ingesteld. OFF In deze stand zijn alle functies en indicaties van de camera uitgeschakeld (zie pag. 131). m Handmatige instelling van belichtingstijd en diafragma (zie pag. 153). A P T F Tijdautomaat met diafragmakeuze (zie pag. 150) Variabele programma-automaat (zie pag. 144) Diafragma-automaat met tijdsinstelling (zie pag. 151) Flitsmeting voor de opname (zie pag. 178). 119 In de functie P (programma-automaat) bepaalt u met de handmatig ingestelde belichtingstijd het karakter van de voorgenomen opname door beïnvloeding van de automatisch gestuurde sluitertijd-/diafragma-combinatie. Bij het werken met A (tijdautomaat) kan de instelknop sluitertijden op elke willekeurige waarde behalve B of X worden gezet. Bij gebruik van niet compatibele flitsapparaten wordt de instelling X (kortste flitssynchronisatietijd = 1/250 s) geadviseerd. Langdurige belichtingen van willekeurige duur worden in de stand B uitgevoerd. Ontspanner De LEICA R9 heeft een drietraps ontspanner (1.17): 1. Kort aantippen activeert het meetsysteem en start een evt. vooraf gekozen zelfontspannervoorlooptijd. 2. Door indrukken tot het drukpunt en vasthouden in deze stand wordt de meetwaarde bij selectieve en integrale meting in de automatische functies opgeslagen. 3. Bij verder indrukken ontspant de camera. Wanneer de instelknop sluitertijden op B staat, blijft de sluiter open zolang de ontspanner wordt ingedrukt. In de zoeker verschijnt de indicatie (2.9 c) en in de achterwanddisplay (1.34) is de aflopende belichtingstijd (3.6 d) afleesbaar. Deze indicatie werkt maximaal 19 min. 59 s. Wanneer de stand B en een extra zelfontspanner-voorlooptijd wordt gekozen, opent de sluiter pas na het aflopen van de zelfontspanner en blijft zolang open tot de ontspanner (of een ander elektrisch bedieningselement van de camera) weer wordt aangetipt. Omdat de ontspanknop in dit geval niet voortdurend ingedrukt hoeft te worden gehouden, zijn onbewogen, langdurige opnamen mogelijk. In het midden van de ontspanner bevindt zich de schroefdraad (1.18) voor de aansluiting van in de handel gebruikelijke draadontspanners. 120 Keuzehendel voor methode belichtingsmeting De LEICA R9 biedt – onafhankelijk van de gekozen functie - drie verschillende methoden voor de belichtingsmeting, waarmee aanpassing aan de meest uiteenlopende situaties en werkwijzen mogelijk is. De keuzehendel voor de methode van belichtingsmeting (1.15) bevindt zich onder de instelknop voor de sluitertijden, zodat deze comfortabel met de wijsvinger en met de camera aan het oog kan worden bediend. Voor het instellen van een van de meetmethoden wordt de in het midden naar voren staande ontgrendelingsknop (1.15 b) ingedrukt en de keuzehendel (1.15 a) naar links of rechts verschoven. Sneltransporthendel De sneltransporthendel (1.21) transporteert de film en spant de sluiter. In uitgeklapte stand (paraatstand) kan de duim achter de sneltransporthendel grijpen en daardoor de camera goed steunen. Direct na de geslaagde belichting moet de film verder worden getransporteerd om onmiddellijk weer opnamen te kunnen maken. Wanneer een van de beide aandrijvingen is geplaatst – Motor-Winder R8/R9 of Motor-Drive R8/R9 – is de sneltransporthendel hiervoor tevens hoofdschakelaar. Uitgeklapt is de motor uitgeschakeld; ingeklapt wordt de film na elke opname motorisch verder getransporteerd. Centrumgerichte integraalmeting (keuzehendel naar rechts) Meerveldeneting ( keuzehendel in het midden) Selectieve meting (keuzehendel naar links, richting objectief) 121 1.44 1.45 1.52 Film wisselen Film inleggen Overtuig u er altijd van of niet al een film is ingelegd door een blik te werpen op het controlevenster van het filmtransport (1.32). Wanneer dit het geval is, gaat u verder met "Film terugspoelen", op pag. 123. 3. Leg de filmcassette in het lege filmcasettevak (1.46) en Openen van de camera Voor het openen van de achterwand 4. trek het begin van de film tot de rode markering (1.52) naar de tegenoverliggende opwikkelspoel (1.53). De film moet vlak op de filmgeleiding (1.48) liggen en de tandwielen van de transportspoel (1.50) moeten in de perforatiegaten van de film grijpen. 1. de ontgrendelingsknop (1.45) indrukken en gelijktijdig 5. Daarna de achterwand weer sluiten, d.w.z. aandrukken tot deze hoor- en voelbaar inklikt. 2. de achterwand-ontgrendelingsschuif (1.44) naar boven schuiven. Hierdoor springt de achterwand open en kan hij volledig worden geopend. 6. Transporteer de film handmatig met de sneltransporthendel, of met geplaatste motor, door indrukken van de ontspanner naar beeldnr. 1. Daarbij wordt de film automatisch ingevoerd. 122 In het controlevenster filmtransport (1.32) is te zien of de film juist wordt getransporteerd: de strepen lopen van boven naar beneden. Als dit niet het geval is of wanneer bij gebruik van een motor in het beeldtelwerk (1.22, 2.10, 3.7) knippert, is de film niet goed ingelegd. Nogmaals de achterwand openen en de positie van de film corrigeren. 1.20 Opmerking: Voor de automatische filminvoer is het belangrijk dat de opwikkelspoel niet vervuild is. Deze moet eventueel met een licht bevochtigde doek worden schoongemaakt. Film terugspoelen Als de laatste opname van de film is belicht, kan de sneltransporthendel niet meer worden bediend of wordt een geplaatste motor uitgeschakeld. Voordat u de film uitneemt, moet de film in de filmcassette worden teruggespoeld. Hiervoor 1. de terugspoel-ontgrendelingsknop (1.20) indrukken, 2. de terugspoelslinger (1.9) uitklappen en 3. door draaien in pijlrichting (met wijzers van de klok mee) de film terugspoelen. Zodra de strepen in het filmtransportvenster stilstaan, is de film tot aan het begin teruggespoeld. Wanneer u de film volledig in de cassette wilt 123 Belangrijk: Voor het terugspoelen mag uitsluitend de knop voor de vrijgave van terugspoelen worden ingedrukt en niet de meervoudige belichtingsknop (1.19, filmrem!) worden ingedraaid. Let op: Wanneer na het terugspoelen het begin van de film nog uit de filmcassette steekt, mag de ontspanner niet worden bediend omdat het filmbegin evt. de sluiter kan beschadigen. terugspoelen (bijv. om duidelijk aan te geven dat deze belicht is), moet u de slinger enkele slagen verder draaien tot u aan de duidelijk verminderde weerstand voelt dat het begin van de film volledig in de cassette is gespoeld. Met geplaatste Motor-Winder R8/R9 of MotorDrive R8/R9 kan het terugspoelen ook motorisch plaatsvinden. Ook met de motoren kunt u bepalen of het begin van de film in de filmcassette teruggespoeld moet worden of niet. Nadat met succes motorisch is teruggespoeld, knippert in het beeldtelwerk zodat de camera geopend en de film verwijderd kan worden. Details over de bediening van de motoren kunt u aan de betreffende handleidingen ontlenen. 124 1. schakelt u eerst de camera in met de keuzeknop voor belichtingsfuncties (1.11) (zie ook "Keuzeknop belichtingsfuncties", pag. 119), en Instellen van de filmgevoeligheid De LEICA R9 staat zowel automatische alsook handmatige instelling van de filmgevoeligheid toe. De automatische instelling voor films die met DX zijn gemarkeerd, heeft een bereik van ISO 25/15° tot en met 5 000/38° (ISO is de internationale aanduiding voor filmgevoeligheid). Handmatig kan een gevoeligheid van ISO 6/9° tot en met 12500/42° worden ingesteld. 2. activeert u door aantippen van de ontspanner (1.17) (zie ook "Inschakelen van de camera / Activeren van de elektronica / - van het belichtingsmeetsysteem”, pag 131). Als de camera spanning heeft, verschijnt op de achterwanddisplay (1.34) de indicatie (3.3 b), zodat de camera op aftasting van DX is ingesteld. Ter bevestiging van de juiste functie wordt in dit geval in principe ook de afgelezen ISO-waarde getoond (3.6 b). Wanneer echter (3.3 a) verschijnt, werd vooraf de gevoeligheidswaarde handmatig ingesteld. Als de camera spanning heeft, kan door kort indrukken van een van beide instelknoppen (1.35) de huidige ingestelde waarde worden afgelezen. Opmerking: Door een extra ingestelde belichtingscorrectie (tot en met ± 3 EV) is een instelbereik van ISO 0,8/0° tot en met 100 000/51° beschikbaar. Voor de keuze van de gewenste instellingsmethode of de instelling zelf, 125 Wanneer voor een bewuste over- of onderbelichting van de gehele film een van de DX-aanduiding afwijkende ISO-waarde handmatig wordt ingesteld, verschijnt in de achterwanddisplay , evenals daar en in de zoekerdisplay –Waarschuwingsindicaties (3.1, 2.2). De handmatig ingestelde waarde is in dit geval de geldige. Een handmatig ingestelde ISO-waarde blijft ook na het wisselen van film gehandhaafd, zelfs wanneer de nieuwe film met DX-code een andere gevoeligheid heeft. Ter bescherming en om onbedoeld verstellen van de waarde te voorkomen, moet de afdekklep van de camera-achterwand bij het fotograferen altijd gesloten zijn. Dan 3. de door een magneet vastgehouden afdekklep over de achterwandknoppen (1.33) naar beneden openen. 4. Met de plus- of min-toets (1.35) wordt op de volgende wijze zowel de instellingsmethode gekozen alsook de gevoeligheid handmatig ingesteld: Indrukken van de linker min-toets verkleint de ISO-waarde, indrukken van de rechter plus-toets vergroot deze of stelt de camera in aansluiting op de hoogste ISO-waarde (12 500) op automatische DX-functie in. Kort indrukken van de knoppen verandert de waarde telkens met een stap, lang indrukken laat de waarde naar de betreffende eindwaarden of naar de -stand lopen. Wordt in de -stand een film zonder of met beschadigde en daarmee onleesbare DX-aanduiding gebruikt, of is geen film ingelegd, werkt de camera met ISO 100/21°. Als daarna een film met DX-aanduiding wordt ingelegd, is de automatische aftasting weer actief. 126 1.1 De Leica R-objectieven worden onafhankelijk van de instelling voor afstand en diafragma als volgt geplaatst: 1.13 1. Het objectief bij de vaste ring (1.13) nemen. 2. Rode punt op de objectiefgreep tegenover de knop van de bajonetontgrendeling (1.1) op de camerabehuizing plaatsen. 3. Het objectief in deze stand recht plaatsen. 4. Met een korte draai naar rechts wordt het objectief hoor- en voelbaar vergrendeld. Plaatsen en verwijderen van het objectief Voor het verwijderen van het objectief wordt Op de LEICA R9 kunnen alle objectieven en accessoires met stuurnokken voor Leica R-camera’s worden geplaatst, d.w.z. er zijn objectieven van 15 mm tot 800 mm brandpuntsafstand beschikbaar (zie "Gebruik van bestaande objectieven en accessoires", pag. 128). De LEICA R9 heeft aan bajonetzijde – evenals de meeste moderne Leica R-objectieven – een contactstrip. Hierdoor wordt naast de mechanische een elektronische belichtingscontrole gerealiseerd en worden objectiefgegevens als brandpuntsafstand aan de camera doorgegeven. 1. de ontgrendelingsknop ingedrukt, 2. het objectief door een korte draai naar links ontgrendeld en 3. recht verwijderd. 127 Gebruik van bestaande objectieven en accessoires c b a a b R-nokken (a) en Leicaflex stuurkurven (b) R-nokken (a) en elektrische kontakten (c) Leica R-objectieven De meeste LEICA R-objectieven kunnen naderhand met een elektrische contactstrip voor gegevensoverdracht en elektronische belichtingsregeling worden uitgerust. Daarvoor moeten echter de LEICAFLEX SL/SL2 - stuurnokken worden verwijderd, d.w.z. deze objectieven zijn dan alleen op de Leica R-modellen te gebruiken (vanaf model LEICA R3). Alle objectieven en de objectiefaccessoires van het Leica R-programma passen zonder ombouw op de LEICA R9. Enkele oudere objectieven zonder springdiafragma en accessoires zonder overdracht van het springdiafragma kunnen alleen bij de tijdautomaat of handmatige instelling worden gebruikt (zie "Meting bij werkdiafragma", pag. 141). 128 VISOFLEX-objectieven op de LEICA R9 LEICAFLEX SL/SL2-objectieven zonder R-stuurnokken Alle op de VISOFLEX-aansluiting passende objectieven van het Leica M-programma kunnen met de adapter bestelnr. 14167 ook op de LEICA R9 worden gebruikt. De voorwaarden als opnameafstand en bereikbare grootte van het objectveld zijn dan hetzelfde als bij het gebruik van deze objectieven op de VISOFLEX. Een automatisch springdiafragma is niet aanwezig, zodat de belichtingstijd met het werkdiafragma wordt gemeten. Objectieven en accessoires van de Leicaflexmodellen (zonder R-stuurnokken) mogen niet op de LEICA R9 worden gebruikt, omdat anders de camera beschadigd kan worden. Wilt u ze op de LEICA R9 of andere Leica R-camera’s gebruiken (vanaf het model LEICA R3), dan moeten ze van de R-stuurnokken worden voorzien. Ombouw voor zulke objectieven is in principe mogelijk en de Customer Service van Leica Camera AG adviseert u hieromtrent graag (zie pag. 203 voor adres). Voorzover de LEICAFLEX SL/SL2-stuurnokken behouden blijven, is de toepassingsmogelijkheid van omgebouwde objectieven en accessoires op alle Leicaflex modellen onaangetast. Contactstrips voor gegevensoverdracht op de LEICA R9 kunnen dan niet worden aangebracht. 129 Juist vasthouden van de camera onderen. Bij verticale opnamen wordt de camera gewoon gedraaid. De handen blijven in dezelfde stand als bij opnamen in liggend formaat en klaar om de film te transporteren en scherp te stellen. Voor de betrouwbare driepuntshouding pakt de rechterhand de camera. De wijsvinger ligt op de ontspanknop, de duim achter de sneltransporthendel. De linkerhand steunt het objectief van 130 Opmerkingen: In uitgeschakelde stand verbruikt de LEICA R9 zo weinig mogelijk energie, d.w.z. aanzienlijk minder dan in de hiervoor beschreven paraatstand (na verdwijnen van de indicaties). Daarom moet u er een gewoonte van maken de keuzeknop op OFF te zetten als u de camera langere tijd niet gebruikt. Overtuig u er hierbij van dat de achterwand gesloten is, omdat anders eveneens verhoogd stroomverbruik plaatsvindt. Door uitschakelen van de camera worden actieve functies als langdurige belichting en de spiegelvoorontspanning (zie "Spiegelvoorontspanning", pag. 184) afgebroken. De zelfontspannerfunctie (zie "Zelfontspanner", pag. 183) wordt echter slechts onderbroken. Bij het uitschakelen van de camera verdwijnt het telwerk op de afdekkap pas na een kleine vertraging. Inschakelen van de camera / Activeren van de elektronica/ - van het belichtingsmeetsysteem De LEICA R9 wordt met de keuzeknop voor belichtingsfuncties (1.11) in- en uitgeschakeld. In de OFF stand zijn ter beveiliging tegen onbedoeld ontspannen en onnodig stroomverbruik de camera-elektronica en alle displays uitgeschakeld. Met de keuze van een van de belichtingsfuncties wordt de camera in een paraatstand gebracht (zie hiervoor ook "Keuzeknop belichtingsfuncties", op pag. 119). Door aantippen van de ontspanner op de camera (1.17), een van beide op de Motor-Drive R8/R9 of de afstandsbediening wordt het belichtingsmeetsysteem ingeschakeld. De indicaties in de lc-display van de zoeker, op de afdekkap (1. 22) en de achterwand (1.34) lichten op. Bij gespannen sluiter lichten ze na vrijgave van de ontspanner nog ca. 14 seconden op, bij ontspannen sluiter verdwijnen ze direct na loslaten. 131 Bundel van stralen voor meervelden- en centrumgerichte lichtmeting Bundel van stralen voor selectieve lichtmeting Belichtingsmeting het opnameobjectief) bezit de camera twee verschillende fotodioden: een ronde diode op de reflector achter de gedeeltelijk doorlatende zwenkspiegel met een precies begrensd meetveld en een diode met 5 meetvelden op de camerabodem waar geen strooilicht valt. Afhankelijk van de gewenste meetmethode worden de meetwaarden van deze zes velden geëvalueerd. Om met de verschillende lichtsituaties en reflecterende eigenschappen van motieven rekening te houden, kent de LEICA R9 een belichtingsmeting door het objectief met drie verschillende meetmethoden: meting in meer velden, centrumgerichte integraalmeting en selectieve meting. Voor dit TTL-meetproces (Through The Lens = door 132 De meting in meer velden vormt hiermee een buitengewoon comfortabele, universele en betrouwbare wijze van belichtingsmeting voor het overgrote deel van alle opnamen en wel afhankelijk van het helderheidsniveau en ook van het feit of u uw hoofdmotief in het midden van het beeld wilt hebben of niet. Deze is daarom bijzonder geschikt voor momentopnamen en in combinatie met de programma-automaat. Meerveldenmeting Deze meetmethode berust op de registratie van 6 meetwaarden, die van de 5 velden van de cel voor meer velden en die van de selectieve meetcel. Regelmatig voorkomende, moeilijke lichtomstandigheden en contrasten als reflecties, tegenlicht, veel hemel bij landschappen, enz. worden automatisch geanalyseerd en de patronen van helderheidsverdeling worden aan opgeslagen, kenmerkende motieven toegekend. De microprocessor bepaalt dan de belichting. 133 Opmerkingen: Een correctie van de meting in meer velden kan alleen plaatsvinden als deze meetmethode ook is ingesteld. Deze correctie beïnvloedt uitsluitend de meerveldenmeting, zodat bij het omschakelen beide overige meetmethoden nog steeds in de basisinstelling beschikbaar zijn, bijv. voor het bewust afstemmen van de belichting op belangrijke motiefdelen. Ook flitsbelichtingen worden door deze correctie niet beïnvloed. Als zowel een correctie van de meting in meer velden alsook een "normale" belichtingscorrectie werden ingesteld, worden de waarden bij elkaar opgeteld. Een correctie op meer velden van bijv. – 0,5 EV in combinatie met een belichtingscorrectie van –1EV voor de meting in meer velden geeft in totaal een correctie van – 1,5 EV (zie ook "Belichtingscorrecties", pag.138): Aanpassen van belichtingsniveau aan de meerveldenmeting Bovendien kunt u met de LEICA R9 het belichtingsniveau van de meting in meer velden in zeer kleine gradaties aan uw eigen individuele omstandigheden aanpassen. Deze belichtingscorrectie, een voortdurende "oversturing van de automaat" kan om de volgende redenen zin hebben: Ondanks de precisie van de meting in meer velden zijn er bij motieven met veel contrast altijd ook gebieden die door deze "optimale compromis-belichting" worden veronachtzaamd, d.w.z. worden over- of onderbelicht. Bovendien houdt het systeem ook geen rekening met het feit of u met materiaal voor dia’s of kleurnegatieven fotografeert en voor welk doel, bijv. kopie, projectie of afdruk, de opnamen gebruikt moeten worden. 134 bewogen (voor een verstelling naar plus of min). Elke beweging van de hendel leidt tot een correctie van 0,1 EV. Zodra de +/- knoppen worden vrijgegeven, is de correctie opgeslagen. In de achterwanddisplay wordt de ingestelde waarde getoond. Instelbaar zijn waarden van maximaal ± 0,7 EV. Een eenmaal ingestelde correctiewaarde blijft ook bij uitschakeling van de camera behouden. Om een correctie van bijv. + 0,4 EV weer op nul te zetten, wordt de hendel viermaal naar beneden bewogen of in de onderste stand ca. 2 s vastgehouden. Voor het verwijderen van een minuscorrectiewaarde wordt de hendel overeenkomstig naar boven bewogen. 1.35 Voor de instelling wordt bij ingeschakelde camera met spanning (zie hiervoor "Inschakelen van de camera / Activeren van de elektronica / - van het belichtingsmeetsysteem", pag. 131) 1. het +/- knoppenpaar (beide!) voor instelling van de filmgevoeligheid (1.35) met twee vingers van de rechterhand ca. 3 s ingedrukt gehouden tot in de achterwanddisplay (1.34) de cijferindicatie 0.0 (3.6 a) knippert. Opmerking: Voor het resetten van een correctie van de meerveldenmeting moet in principe als hiervoor beschreven worden gehandeld. Dit vindt niet gelijktijdig plaats met het resetten van een "normale" belichtingscorrectie. 2. Terwijl beide knoppen ingedrukt worden gehouden, wordt de ontgrendelingsschuif van de instelhendel voor belichtingscorrecties (1.26 b) met de linkerduim eerst voor ontgrendeling naar rechts geschoven en dan samen met de hendel (1.26 a) naar boven of beneden 135 En kan vooral gebruikt worden als u comfortabel wilt werken en toch de belichting wilt controleren en evt. ook bewust wilt beïnvloeden, bijv. in combinatie met een belichtingscorrectie (zie hiervoor "Belichtingscorrecties", pag. 138) of met het meetwaardegeheugen (zie hiervoor "Meetwaardegeheugen", pag. 138). -1 EV -2 EV -3 EV Centrumgerichte integraalmeting Ook bij de centrumgerichte integraalmeting worden alle meetwaarden gebruikt, maar anders beoordeeld. Deze meetmethode houdt ook rekening met het gehele beeldveld, maar de in het midden geregistreerde motiefdelen bepalen veel sterker dan de randgebieden de berekening van de belichtingswaarde. Deze is geschikt als het motief geen bijzonder groot contrast vertoont, de verschillende lichte details gelijkmatig verdeeld zijn en/of uw hoofdmotief in het midden moet worden geplaatst. 136 Wanneer zulke gebieden echter niet in het midden van het beeld worden geplaatst, is het gebruik van het meetwaardegeheugen te adviseren. Bij alle brandpuntsafstanden van het objectief is het meetveld in verhouding tot het gehele beeldveld even groot en bij alle instelringen duidelijk in de zoeker te herkennen. Selectieve meting Voor de selectieve meting wordt slechts de meetwaarde van de ronde meetcel op de reflector gebruikt. Deze methode wordt altijd dan gekozen als zich in het gehele motief kritieke helderheidsverschillen voordoen en de belichting op een belangrijk detail in het beeld moet worden afgestemd. Omdat het precies begrensde meetveld in de zoeker door de grote centrale cirkel van 7mm diameter wordt getoond, kan het motiefdeel of een gebied, waarvan de helderheid met de gemiddelde grijswaarde overeenkomt, bewust worden gemeten. 137 3. Tijdens het vasthouden van het drukpunt het definitieve beeldfragment bepalen en 4. Ontspannen. Meetwaardegeheugen Het geheugen wordt gewist als de vinger het drukpunt van de ontspanner loslaat. Steeds wanneer 1. met een van de drie automatische belichtingsfuncties wordt gewerkt en 2. bij een afzonderlijke opname het hoofdmotief of het gemeten middelgrijze gebied om vormgevende redenen niet in het midden van het beeld wordt geplaatst, is het meetwaardegeheugen een zeer eenvoudige en nuttige functie. Het is zowel bij de integraalmeting als de selectieve meting beschikbaar. Werkwijze: Belichtingscorrecties Belichtingsmeters zijn afgestemd op een gemiddelde grijswaarde (18 % reflectie), die overeenkomt met de helderheid van een gemiddeld fotografisch motief. Vaak voldoet het gemeten motief(deel) niet aan deze voorwaarden of moeten de opnamen om bepaalde reden (bijv. verschillende toepassingen of persoonlijke smaak) krapper of ruimer worden belicht. Als dit voor een hele reeks op elkaar volgende opnamen of een hele film geldt, heeft een betreffende belichtingscorrectie van het meetwaardegeheugen de voorkeur, omdat dit slechts voor een enkele opname kan worden gebruikt. 1. De cirkel van 7mm in de zoeker op het te meten gebied richten. 2. De ontspanner (1.17) tot het 2. drukpunt indrukken. Zolang de vinger dit drukpunt vasthoudt, blijft het geheugen behouden. Als zichtbaar teken hiervoor verdwijnt het betreffende meetmethode symbool (2.3). Wanneer gedurende deze periode diafragma of belichtingstijd nog worden veranderd, wordt de andere waarde aangepast en getoond. 138 Zodra een belichtingscorrectie is ingevoerd, verschijnt in de zoeker het overeenkomstige waarschuwingssymbool (2.1) en bij de automatische functies A, T en P is gelijktijdig op de lichtschaal (2.8) de instelling afleesbaar. Op de achterwanddisplay verschijnt bij alle functies het waarschuwingssymbool (3.1) en de ingestelde waarde (3.6). Een eenmaal ingestelde correctiewaarde blijft ook bij uitschakeling van de camera behouden. Om een belichtingscorrectie van bijv. + 2 EV weer op nul te zetten, wordt de hendel viermaal naar beneden bewogen of in de onderste stand ca. 2 s vastgehouden. Voor het verwijderen van een minus-correctiewaarde wordt de hendel overeenkomstig naar boven bewogen. Instellen en verwijderen van een belichtingscorrectie Voor de instelling wordt bij ingeschakelde camera met spanning (zie hiervoor "Inschakelen van de camera / Activeren van de elektronica / - van het belichtingsmeetsysteem", pag. 131) de ontgrendelingsschuif van de instelhendel voor belichtingscorrecties (1.26 b) met de linkerduim eerst voor ontgrendeling naar rechts geschoven en dan samen met de hendel (1.26 a) naar boven of beneden bewogen (voor een verstelling naar plus of min). Elke beweging van de hendel leidt tot een correctie van 0,5 EV. Instelbaar zijn waarden van ± 3 EV. Belangrijk: Een op de camera ingestelde belichtingscorrectie beïnvloedt zowel de meting van het aanwezige licht als het flitslicht. 139 Bilder aus Montage übernehmen Bilder aus Montage übernehmen M7 Seite 17 links M7 Seite 17 rechts Voorbeeld van een correctie naar plus Voorbeeld van een correctie naar min Bij zeer lichte motieven als sneeuw of strand zal de belichtingsmeter door de grote helderheid een relatief korte belichtingstijd aangeven. De sneeuw wordt daardoor in een gemiddelde grijswaarde weergegeven en aanwezige personen zijn te donker: onderbelichting! Om dit te voorkomen moet de belichtingstijd verlengd of het diafragma geopend worden, d.w.z. er moet een correctie van bijv. + 2 worden ingesteld. Bij zeer donkere motieven, die zeer weinig licht reflecteren, zal de belichtingsmeter een te lange belichtingstijd aangeven. Een zwarte auto wordt een grijze auto: overbelichting! De belichtingstijd moet verkort worden, d.w.z. er moet een correctie van bijv. - 1 worden ingesteld. 140 Onder het meetbereik Meting bij werkdiafragma Wanneer het meetbereik van de camera niet wordt gehaald, is een precieze belichtingsmeting niet mogelijk. De evt. in de zoeker nog aanwezige meetwaarden kunnen tot verkeerde belichtingsresultaten leiden. Daarom verschijnt bij een waarde onder het meetbereik in principe het waarschuwingssignaal (2.1) in de zoeker. Het meetsysteem van de LEICA R9 is vooral voor de doelgerichte selectieve meting zeer gevoelig. Wanneer de waarschuwingsindicatie oplicht bij ingestelde integraalmeting of meerveldenmeting, kan daarom vaak nog met de selectieve meting worden gewerkt. Het objectief PC-Super-Angulon-R 1:2,8/28 mm, enkele eerdere Leica R-objectieven en verschillende accessoires hebben geen automatisch springdiafragma. De belichting moet bij deze toestellen met het telkens ingestelde objectiefdiafragma, dus met het werkdiafragma, worden gemeten. In dit geval ontvangen de meetcellen van de LEICA R9 door wijziging van het objectiefdiafragma meer of minder licht. Met objectieven en accessoires zonder automatisch springdiafragma kunnen alleen de functies A of m worden gebruikt. Het werkdiafragma kan door de camera niet worden getoond. Meting bij open diafragma De meeste Leica R objectieven zijn van een automatisch springdiafragma voorzien. Dat betekent, dat het zoekerbeeld altijd bij volledig geopend diafragma en daarmee de grootste zoekerhelderheid kan worden geobserveerd en de belichtingsmeting bij geopend diafragma plaatsvindt. Pas vlak voor de opname of na de spiegelvoorontspanning of bij het neerdrukken van de scherptediepteschuif sluit het objectiefdiafragma op de vooraf ingestelde waarde. 141 Het snijpunt van loodrechte AV- en horizontale TV-lijnen moet voor een juiste belichting op de EV-diagonalen liggen, bijv. diafragma 16 en 1/60 s (geval A) of diafragma 8 en 1/250 s (geval B) of diafragma 4 met 1/1 000 s (geval C). Elk van deze combinaties geeft een correcte belichting. Bij tijd- en diafragma-automaat wordt telkens een van deze waarden opgegeven, de tweede wordt automatisch gevormd. In de programma-automaat worden beide waarden automatisch bepaald. Werkdiagram van de belichtingsmeter In de volgende weergave wordt het verband tussen filmgevoeligheid (SV = Speed value) en helderheid (BV = Brightness value) aan de ene kant en belichtingstijd (TV = Time value) en diafragmawaarde (AV = Aperture value) aan de andere kant met de daaruit voortvloeiende belichtingswaarden (EV =Exposure value / belichtingswaarde) duidelijk. Daartoe dienen twee diagrammen, die door diagonale lijnen, overeenkomstig de EVwaarden, met elkaar in verband worden gebracht. Een voorbeeld (gestreepte lijn) toont het verband tussen de afzonderlijke waarden: Van de ingestelde filmgevoeligheid (hier: ISO 100/21°) volgt men de loodrechte lijn tot het snijpunt met de horizontale lijn van de gegeven helderheid (hier: 2 000 cd/m2). De door dit snijpunt lopende diagonaal leidt naar de bijbehorende belichtingswaarde (EV 14). Deze EV-waarde kan in verschillende combinaties van diafragmawaarde en belichtingstijd worden omgezet, d.w.z. laat zich in het werkgebied van de camera vertalen. 142 Werkdiagram van de belichtingsmeter Sluitertijd/s Belichtingswaarde Diafragma 143 Belichtingsfuncties De LEICA R9 biedt u vier te kiezen belichtingsfuncties, waarmee u de camera optimaal op de werkwijze van uw voorkeur of het betreffende motief kunt instellen. Variabele programma-automaat - P De juiste functie om altijd gereed te zijn voor opnamen. Optimaal voor onbezorgd fotograferen, omdat het diafragma en de belichtingstijd automatisch worden bepaald. Voor momentopnamen gelden de volgende instellingen of worden geadviseerd: 1. Keuzeknop belichtingsfuncties (1.11) op stand P, 2. diafragma geheel sluiten, d.w.z. de diafragmaring (1.12) naar de kleinste waarde draaien (bijv. 16 of 22), 3. instelknop sluitertijden (1.16) op 30 P en 4. keuzehendel voor methode belichtingsmeting (1.15) bij voorkeur op meerveldenmeting . Belichtingstijd en objectiefdiafragma worden dan automatisch bepaald door het aanwezige licht en wel traploos van 1/8000 s tot 32 s of van het volledig geopende tot kleinste diafragma van het betreffende objectief (resp. het ingestelde kleinste diafragma, zie hierna). 144 Opmerkingen: Bij enkele oudere objectieven knippert de indicatie , ook als volledig werd gediafragmeerd, maar het juiste diafragma wordt toch automatisch bepaald. Bij zeer weinig licht of uitzonderlijke helderheid kan het voorkomen dat het beschikbare tijd/diafragma-bereik onvoldoende is. Dan verschijnt in de zoeker (2.9 b) voor onderbelichting (evt. ook de waarschuwing voor een waarde onder het meetbereik (2.1), zie hiervoor "Waarde onder het meetbereik", pag. 141) of (2.9 b) voor overbelichting. In de zoeker verschijnen • voor de gekozen belichtingsfunctie (2.6 c), • het symbool voor de gekozen meetmethode (2.3) en • de automatisch aangestuurde tijds- en diafragmawaarde (2.9 a, 2.7). De functie P functioneert op alle Leica R-objectieven met automatisch springdiafragma. Via de stand van de instelknop voor sluitertijden kan te allen tijde de automatisch bepaalde tijd/diafragma-combinatie worden beïnvloed (zie hiervoor "Karakteristiek en gebruik van de variabele programma-automaat", pag. 146). Belangrijk: Op het objectief moet het kleinste diafragma (16 resp. 22) worden ingesteld, zodat het hele diafragmabereik voor de automatische sturing beschikbaar is. Wanneer dit niet het geval is, knippert in de zoeker de indicatie (2.6 c). Als toch wordt ontspannen, bepaalt de camera desondanks een juiste tijd-diafragma combinatie. Het regelbereik van het diafragma wordt in zulke gevallen echter begrensd door de open stand van het diafragma en de ingestelde diafragmawaarde. 145 De werkwijze van de programma-automaat is meestal als volgt: Wanneer men van een zeer lage helderheid uitgaat, wordt de belichtingstijd met toenemende helderheid traploos automatisch korter tot de ingestelde tijdswaarde, terwijl het objectief geopend blijft. Vanaf de ingestelde belichtingstijd worden tijd en diafragma automatisch gewijzigd, d.w.z. de tijd traploos verkort en het objectief traploos gediafragmeerd. Wanneer op basis van het programma het kleinste diafragma is bereikt, wordt bij toenemende helderheid alleen de tijd tot 1/8000 s verkort. Als echter 1/8000 s eerder wordt bereikt dan het kleinste diafragma van het betreffende objectief, wordt vanaf deze belichtingstijd alleen nog het diafragma verkleind. Karakteristiek en gebruik van de variabele programma-automaat De variabele programma-automaat van de LEICA R9 verbindt betrouwbaarheid en snelheid van de volautomatische belichtingsregeling met de mogelijkheid te allen tijde de door de camera gekozen tijd/diafragma-combinatie naar eigen wens te variëren. Hiervoor dient de instelknop sluitertijden (1.16). Wil men bijv. voor sportopnamen bij voorkeur met snelle tijden en open diafragma werken, dan wordt een snelle tijd gekozen. Hecht men echter meer waarde aan grote scherptediepte (geknepen diafragma) en accepteert men de daarvoor noodzakelijke, langere sluitertijden, dan wordt een langzamere sluitertijd ingesteld (bijv. bij landschapsopnamen). De totale belichting, d.w.z. de helderheid van het beeld, blijft daarbij ongewijzigd. 146 Wanneer een grotere scherptediepte en/of een langere sluitertijd gewenst wordt (voorbeeld B) Standaardinstelling (voorbeeld A) Instelknop sluitertijden op 60. Bijzonder geschikt Instelknop sluitertijden tussen 16 s en 1/15 s. Geeft een tendens naar een sterker gediafragmeerd objectief met langere belichtingstijden. Bijzonder geschikt • voor normale motieven en minder cruciale lichtomstandigheden en • voor brandpuntsafstanden tussen 35 mm en 90 mm. • voor goede lichtomstandigheden en korte brandpuntsafstanden en • voor statische motieven, bijv. landschapsopnamen. Er is een objectief met lichtsterkte 4 geplaatst (bijv. Vario-Elmar-R 1:4/35-70 mm). Op de instelknop sluitertijden is 1/60 s ingesteld. Het verloop is volgens lijn A. Bij een belichtingswaarde van bijv. EV 14, leidt deze programma-instelling tot een belichting van 1/250 s bij diafragma 8. Let op: Verhoogde bewegingsonscherpte door langere belichtingstijden! Er is een objectief met lichtsterkte 2,8 geplaatst (bijv. Elmarit-R 1:2,8/19 mm). Op de instelknop sluitertijden is 1/2 s ingesteld. Het verloop is volgens lijn B. Bij een gelijke lichtwaarde van EV14, geeft het programma een belichting van 1/60 s en diafragma 16. 147 Vuistregel: Om bewegingsonscherpte bij opnamen uit de vrije hand te voorkomen, moet men voor de langste belichtingstijd naar een waarde streven die overeenkomt met 1 : brandpuntsafstand (mm). Gebruikt men bijv. een objectief met brandpuntsafstand 180 mm, dan moeten belichtingstijden langzamer dan 180 s niet worden gebruikt. Op de instelknop sluitertijden moet bijv. 250 worden ingesteld. Wanneer een kortere sluitertijd en een geringere scherptediepte gewenst wordt (voorbeeld C) Instelknop sluitertijden tussen 1/60 s en 1/8000 s. Geeft een tendens naar kortere belichtingstijden bij geringere scherptediepte (grotere diafragmaopeningen). Bijzonder geschikt • voor slechte lichtomstandigheden of langere brandpuntsafstanden en • voor bewegende objecten, bijv sportopnamen. Let op: Geringere scherptediepte! Er is een objectief met lichtsterkte 2 geplaatst (bijv. Apo-Summicron-R 1:2/180 mm). Op de instelknop sluitertijden is 1/250 s ingesteld. Het verloop is volgens lijn C. Bij hetzelfde voorbeeld van EV14, geeft het programma een belichting van 1/1000 s en diafragma 4. 148 Programmaverloop bij verschillende instellingen van sluitertijden en met verschillende objectieven -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 Sluitertijd/s 5 32 6 16 7 8 8 4 9 2 10 1 11 1/2 12 1/4 13 B 1/8 14 1/15 15 1/30 16 1/60 17 A 1/125 18 1/250 19 1/500 20 1/1000 21 C 1/2000 22 1/4000 1/8000 1,4 2 2,8 4 8 5,6 Diafragma 149 11 16 22 EV In de zoeker verschijnen • Tijdautomaat - A (aperture priority) voor de gekozen belichtingsfunctie (2.6 b), Deze functie is bijzonder geschikt als de scherptediepte een wezenlijk vormgevend element is. • het symbool voor de gekozen meetmethode (2.3), Daarvoor moet • de handmatig ingestelde diafragmawaarde (2.7) en 1. De keuzeknop belichtingsfuncties (1.11) op A worden gezet. • de automatisch aangestuurde tijdswaarde (2.9 a, naastliggende halve of volle waarde). 2. De instelknop sluitertijden (1.16) mag op elke willekeurige waarde behalve X of B staan. Deze functie werkt op alle Leica R-objectieven en accessoires als adapters, balginstelapparaat, enz. d.w.z. onafhankelijk van het feit of meting via het werkdiafragma of dankzij het springdiafragma bij geopend diafragma is toegestaan. 3. Het diafragma en daarmee ook het bereik van de scherptediepte wordt met de diafragmaring (1.12) vastgelegd. De belichtingstijd wordt automatisch traploos van 1/8000 s tot 32 s bepaald door het aanwezige licht. 150 Opmerkingen: Bij uitzonderlijke helderheid kan het voorkomen dat het bereik van de sluitertijden voor het vooraf gekozen diafragma onvoldoende is. In de zoeker verschijnt dan (2.9 b). Als oplossing kan – indien mogelijk – een kleiner diafragma worden gekozen. Licht bij zeer slechte lichtomstandigheden in de zoeker de indicatie (2.9 b) op, dan moet een grote diafragma worden gekozen, omdat anders onderbelichting ontstaat. In het geval dat de waarde onder het meetbereik blijft, licht tevens de waarschuwing op (2.1). Dan is een correcte belichtingsmeting niet meer mogelijk. Diafragma-automaat - T Deze functie wordt vooral bij bewegende objecten gebruikt, waarbij de belichtingstijd vormgevend middel is. Dit geldt bijv. voor het verloop van bewegingen, sportopnamen, opnamen vanaf een onrustig camerastandpunt en bij opnamen met langere brandpuntsafstanden. Daarvoor moet 1. de keuzeknop belichtingsfuncties (1.11) op T worden gezet. 2. Diafragma geheel sluiten, d.w.z. de diafragmaring (1.12) naar de kleinste waarde draaien (bijv. 16 of 22), 3. de gewenste belichtingstijd tussen 1/8000 s en 16 s op de instelknop sluitertijden (1.16) worden gekozen. Het objectiefdiafragma wordt dan automatisch bepaald door het aanwezige licht en wel traploos van het geopende tot het kleinste diafragma van het betreffende objectief (resp. het ingestelde kleinste diafragma, zie hierna). 151 Opmerkingen: Bij enkele oudere objectieven knippert de indicatie , ook als volledig werd gediafragmeerd, maar het juiste diafragma wordt toch automatisch bepaald. Bij zeer weinig licht of uitzonderlijke helderheid kan het voorkomen dat het beschikbare diafragmabereik van het gebruikte objectief voor de gekozen belichtingstijd niet meer voldoende is. Ook in dit geval vindt echter een correcte belichting plaats door automatische instelling van een geschikte sluitertijd, d.w.z. door "oversturing" van de handmatige instelling. Bij onderbelichting verschijnt (2.9 b) (evt. ook de waarschuwing voor een waarde onder het meetbereik (2.1), zie hiervoor de paragraaf "Onder het meetbereik", pag. 141) of (2.9 b) voor overbelichting. In de zoeker verschijnen • (time priority) voor de gekozen belichtingsfunctie (2.6 d), • het symbool voor de gekozen meetmethode (2.3) • de handmatig ingestelde tijdswaarde (2.9 a) en • de automatisch aangestuurde diafragmawaarde (2.7). De functie T functioneert op alle Leica R-objectieven met automatisch springdiafragma. Belangrijk: Op het objectief moet het kleinste diafragma (16 resp. 22) worden ingesteld, zodat het hele diafragmabereik voor de automatische sturing beschikbaar is. Wanneer dit niet het geval is, knippert in de zoeker de indicatie (2.6 d). Als toch wordt ontspannen, bepaalt de camera desondanks een juiste tijd-diafragma combinatie. Het regelbereik van het diafragma wordt in zulke gevallen echter begrensd door de open stand van het diafragma en de ingestelde diafragmawaarde. 152 De lichtschaal toont de afwijking van de zojuist ingestelde tijd-/diafragma combinatie ten opzichte van de gemeten belichtingswaarde. In het gebied van - 2,5 EV tot + 2,5 EV vindt de indicatie plaats in stappen van 1/2 EV. Grotere afwijkingen worden door het oplichten van alle markeringen op de plus- of minzijde van de lichtschaal getoond. Diafragma en/of tijd zijn voor een correcte belichting volgens de belichtingsmeterindicatie zolang te wijzigen tot slechts de nulmarkering van de lichtschaal oplicht. Deze functie werkt op alle Leica R-objectieven en accessoires als adapters, balginstelapparaat, enz. d.w.z. onafhankelijk van het feit of meting via het werkdiafragma of dankzij het springdiafragma bij geopend diafragma is toegestaan. Handmatige instelling van diafragma en belichtingstijd - m Bij sommige opnamesituaties en beeldvorming zou geen van de automatische belichtingsfuncties het gewenste resultaat opleveren. In zulke gevallen is de bewuste handmatige instelling van belichtingstijd en diafragma de oplossing. Daarvoor moet 1. de keuzeknop belichtingsfuncties (1.11) op m worden gezet en 2. de diafragmaring (1.12), de instelknop sluitertijden (1.16) en de keuzehendel voor methode belichtingsmeting (1.15) op de gewenste meetmethode worden gezet. In de zoeker verschijnen • voor de gekozen belichtingsfunctie (2.6 a), • het symbool voor de gekozen meetmethode (2.3), • de handmatig ingestelde tijds- en diafragmawaarden (2.9 a, 2.7) en • een lichtschaal (2.8), waarmee de belichtingsregeling plaatsvindt. 153 Flitsen met de LEICA R9 Naast de ontspanning en belichtingsregeling van flitsapparaten tijdens de opname biedt de LEICA R9 ook de mogelijkheid het flitsvermogen voor de opname selectief te meten en daarmee het in te stellen diafragma te bepalen (zie hiervoor "Flitsmeting voor de opname - F", pag. 178). Algemeen gebruik van flitsapparaten Op de LEICA R9 kunnen alle flitsapparaten en studioflitsinstallaties worden aangesloten die aan de huidige geldende ISO-norm 10330 en de oudere DIN 19014 voldoen (positieve polariteit op het X-contact)1. De meeste mogelijkheden bieden elektronenflitsers die aan de technische voorwaarden van een System-Camera-Adaption (SCA) van het systeem 3000/3002 voldoen en via de adapter SCA 3501 of SCA 3502 M3 op de LEICA R9 worden aangesloten. Andere opzetflitsers2 met standaard flitsschoen kunnen eveneens gebruikt en via het middencontaxt (X-contact) geactiveerd worden. Studioflitsinstallaties en overige flitsapparatuur met flitskabel en standaard flitsstekker kunnen op het aansluitcontact (1.8) worden aangesloten. Flitssynchronisatietijd De flitssynchronisatietijd van de LEICA R9 bedraagt bij de gebruikelijke flitstechniek 1/250 s. Vooral studioflitsinstallaties hebben vaak flitstijden die aanzienlijk langer zijn. Om de lichthoeveelheid van deze flitsapparaten volledig te kunnen benutten, wordt een langzamere tijd van bijv. 1/180 s of 1/125 s geadviseerd. De LEICA R9 maakt in combinatie met flitsapparaten van de standaard SCA SCA 3002, die de HSS-functie (High-Speed Synchronisation) beschikken, en de SCA-adapter 3502 M3 ook het gebruik van alle snellere sluitertijden tot 1/8000 s mogelijk (zie "Lineaire flitsfunctie", pag. 172). 1 Wilt u bijv. een studioflitsinstallatie op de LEICA R9 aansluiten die niet aan de ISO-norm voldoet, wendt u zich dan tot de Customer Service van Leica Camera AG of de klantenservice van een Leica vertegenwoordiging. 2 Het gebruik van systeemflitsapparaten van andere camerafabrikanten als SCA-adapters voor andere camerasystemen wordt niet geadviseerd, omdat de afwijkende bezetting van contacten tot verkeerde functies of zelfs schade kan leiden. 154 Flits op het eerste sluitergordijn Flits op het tweede sluitergordijn Keuze van het synchronisatietijdstip Of deze motiefdelen scherp of onduidelijk worden weergegeven, resp. hoe groot de "vaagheid" is, wordt door twee van elkaar afhankelijke factoren bepaald, De belichting van flitsopnamen vindt plaats met twee lichtbronnen, de aanwezige – en het flitslicht. De uitsluitend of overwegend door het flitslicht belichte motiefdelen worden daarbij door de uitzonderlijk korte lichtimpuls bijna altijd (bij correcte scherpte-instelling) gestoken scherp weergegeven. Daarentegen worden alle andere motiefdelen – namelijk de delen die voldoende door het aanwezige licht zijn belicht, resp. zelf oplichten – in hetzelfde beeld met wisselende scherpte afgebeeld. 1. de lengte van de belichtingstijd, d.w.z. hoe lang deze motiefdelen op de film "inwerken", en 2. hoe snel deze motiefdelen – of ook de camera zelf – tijdens de opname bewegen. 155 Hoe langer de sluiter-/belichtingstijd of hoe sneller de beweging is, hoe duidelijker beide elkaar overlappende beeldfragmenten verschillen. Bij het gebruikelijke tijdstip van de flitsontsteking tot het begin van de belichting, d.w.z. onmiddellijk nadat het 1. sluitergordijn het beeldvenster volledig heeft geopend, kan dit zelfs tot schijnbare tegenstellingen leiden, zoals bij de opname van de motorfiets (pag. 155 links) die door zijn eigen lichtsporen wordt ingehaald. De LEICA R9 stelt u in staat tussen dit gebruikelijke flits-ontstekingstijdstip en synchronisatie aan het einde van de belichting te kiezen, d.w.z. onmiddellijk voordat het 2. sluitergordijn begint met het sluiten van het beeldvenster. Het scherpe beeld bevindt zich in dit geval aan het einde van de beweging. Deze flitstechniek verleent de foto (pag. 155 rechts) een natuurlijke indruk van beweging en dynamiek. 1.7 1.8 Het flitstijdstip wordt op de keuzehendel voor het synchronisatietijdstip (1.7) ingesteld: • Stand I: Flits na het 1. sluitergordijn • Stand II: Flits voor het 2. sluitergordijn Opmerkingen: Bij het flitsen met de synchrone en kortere sluitertijden ontstaat behalve bij zeer snelle bewegingen nauwelijks verschil tussen de beide flitstijdstippen. De keuze van het 2. sluitergordijn heeft bij de stroboscoop-flitsfunctie geen effect. 156 Flitsen via het X-contact Flitsen via het aansluitcontact Bij aansluiting op de accessoireschoen (1.24) zonder de adapter SCA 3501/3502 M3 kan de flits voor het eerste of tweede sluitergordijn worden geselecteerd en geactiveerd. Omdat echter geen informatie van het flitsapparaat wordt doorgegeven, kan de camera een aangesloten apparaat "niet herkennen" en gedraagt zich alsof geen flitsapparaat is aangesloten. De belichtingstijd moet handmatig op de flitssynchronisatietijd X = 1/250 s of een langzamere tijd worden ingesteld; automatische omschakeling vindt niet plaats. De indicaties voor controle en flitser gereed zijn niet actief. Als het flitsapparaat hiervoor geschikt is, kan de lichtregeling met het computerdiafragma, d.w.z. via de sensor op het flitsapparaat, of handmatig door het kiezen van het gestaffelde lichtvermogen plaatsvinden (zie handleiding van het flitsapparaat). Op het aansluitcontact voor de flitser (1.8) kunnen flitsapparaten en grote studioflitsinstallaties met gestandaardiseerde flitsstekker worden aangesloten. De camera flitst naar keuze op het eerste of tweede sluitergordijn. Omdat geen flitsinformatie wordt doorgegeven, gedraagt de camera zich alsof de flitser ontbreekt. De belichtingstijd moet handmatig op de flitssynchronisatietijd X = 1/250 s of een langzamere tijd worden ingesteld; automatische omschakeling vindt niet plaats. Zeer krachtige flitsapparaten en vooral studioflitsinstallaties kennen vaak verlichtingstijden die langer zijn. Om de lichthoeveelheid van deze flitsapparaten volledig te kunnen benutten, wordt een langzamere tijd van bijv. 1/180 s of 1/125 s geadviseerd. De indicaties voor controle en flitser gereed zijn niet actief. 157 • Flitscorrectie, d.w.z. een doelbewuste, grotere of kleinere dosering van uitsluitend het flitslicht om onafhankelijk van het aanwezige licht op de voorgrond schaduw te belichten of om bij tegenlichtopnamen een betere lichtverdeling te krijgen (alleen op adapter of flitsapparaat, zie pag. 162). Flitsen met SCA 3000/3002 standaard flitsapparatuur en SCA adapters 3501/3502 M3 Bij aansluiting van een geschikt flitsapparaat met de adapter SCA 3501/3502 M3 biedt de LEICA R9 bij vele toepassingen belangrijke voordelen en zorgt voor geslaagde flitsopnamen. Afhankelijk van de geselecteerde modus voert de camera verschillende functies automatisch uit of laat ruimte voor de noodzakelijke, creatieve speelruimte om naar wens flitsopnamen te maken: • Overdracht van de brandpuntsafstand van het objectief naar de reflectoraanpassing van het flitsapparaat (alleen bij objectieven met elektrische contacten). • Meting flitsbelichting door het objectief tijdens de opname (TTL-meting). Deze meting van de flitsbelichting wordt bijvoorbeeld geadviseerd bij macrofotografie, het gebruik van filters of bij vario-objectieven en teleobjectieven. • Overdracht van het ingestelde objectiefdiafragma voor sturing van de computerautomaat van het flitsapparaat (alleen bij objectieven met elektrische contacten). • Indicatie van tussenwaarden van het diafragma bij gebruik van zoomobjectieven van verschillende lichtsterkte (alleen bij objectieven met elektrische contacten). • Alle informatie over de batterijconditie van de flitser en over- of onderbelichting bij flits in de zoeker en op de achterwanddisplay. • Automatische omschakeling naar de flitssynchronisatietijd (afhankelijk van functie). • Overdracht van filmgevoeligheid en belichtingscorrecties van de camera voor sturing van het flitsapparaat. • Automatische omschakeling naar langzamere tijden bij stroboscoopflits. • Automatische belichtingsserie flits (alleen bij overeenkomstig uitgeruste flitsapparatuur). 158 Bundel van stralen voor TTL-flitsmeting Indicaties voor controle en flitser gereed (alleen met SCA 3501/3502 M3-adapters) De TTL-meting voor flitsbelichting vindt integraal plaats via afzonderlijk aangebrachte siliciumfotodioden, die zich naast de meetcel van de belichtingsmeting voor meer velden op een tegen strooilicht beschermde plaats op de camerabodem bevinden. Met behulp van compatibele adapters (in de handel verkrijgbaar) kunnen ook meerdere flitsapparaten gelijktijdig worden geactiveerd of kan de TTL-regeling draadloos worden gerealiseerd. Als de camera spanning heeft (zie "Inschakelen van de camera / Activeren van de elektronica / van het belichtingsmeetsysteem", pag. 131) en de SCA 3501/3502 M3 wordt gebruikt, geeft het flitssymbool (1, 2.4) in de zoeker en op de achterwanddisplay (3.5) de batterijconditie aan en daarmee of de flitser gereed is: • Knipperen van het flitssymbool: Het flitsapparaat wordt opgeladen. Omdat de flitser nog niet gereed is, gedraagt de camera zich alsof geen flitser aanwezig is en werkt volgens de ingestelde functie. Als wordt ontspannen, is er geen flits. 159 • Ononderbroken oplichten van het flitssymbool: De flitser is gereed. Als het flitslicht bij TTL-regeling of computerautomaat onvoldoende is voor een juiste belichting (onderbelichting), licht na de opname automatisch de indicatie (2.9 b) gedurende circa 4 s in de zoeker op. Bij TTL-regeling wordt ook een optredende overbelichting door het flitslicht met de indicatie (2.9 b) gedurende 4 s getoond. In deze gevallen het werkgebied van het flitsapparaat in acht nemen en de opname met gewijzigd diafragma nog eens maken. Zonder flitsinvulling Flits-belichtingscorrecties Via schakelaars op de adapter SCA 3501/ 3502 M3 of het flitsapparaat zelf (bij SCA-3002 standaardapparatuur) kan onafhankelijk van de instelling op de camera van de belichtingscorrectie - die zowel de belichting alsook het flitslicht beïnvloedt – een flits-belichtingscorrectie worden ingesteld, die alleen de flitsbelichting beïnvloedt om deze bewust te versterken of verzwakken. Opmerking: De indicaties zijn gebaseerd op gestandaardiseerde belichtingen. Toch kunnen afzonderlijke opnamen ondanks deze indicaties als acceptabel worden beoordeeld. 160 Deze correctie is bij het flitsen met de computerautomaat van het flitsapparaat en bij TTL-meting van de camera bij alle belichtingsfuncties van de camera effectief. Bij de programma-automaat vervangt deze de vaste correctie van –1 2/3 EV (Exposure Value – belichtingswaarde), die in afhankelijkheid van het aanwezige licht door de automatisch geregelde belichtingsfunctie wordt bepaald. Meer over handmatige flits-belichtingscorrecties in de camerafunctie P kunt u aan de betreffende paragraaf ontlenen op pag. 166. Met flitsinvulling Een verstelling naar min vindt altijd plaats als het aandeel van het flitslicht moet worden verminderd, bijvoorbeeld als dit alleen maar voor invulling dient. In zulke gevallen blijft de aanwezige lichtsfeer behouden en door de flits worden alleen donkere motiefdelen of schaduwpartijen op de voorgrond belicht. Opmerking: Flits-belichtingscorrecties zijn niet werkzaam bij flitsmeting F en handmatige flitsfuncties waarbij met constant vermogen wordt geflitst. 161 Als aanduiding voor een ingestelde flitsbelichtingscorrectie brandt aan de buitenzijde van de adapter SCA 3501/3502 M3 een rode lichtdiode, of bij SCA-3002 standaard flitsapparatuur in plaats daarvan in de display een teken en de correctiewaarde. In de zoeker verschijnt rechts naast het flitssymbool een of (2.2). Instelling van flits-belichtingscorrecties op de SCA 3501/3502 M3-adapter De instelling en activering van een flitsbelichtingscorrectie vindt plaats via drie schakelaars (bij de SCA 3502 M3 zijn deze door een klep verborgen). Op de eerste schakelaar wordt de flits-belichtingscorrectie in hele lichtwaarden (EV-stappen) ingesteld, dus – 3 EV, - 2 EV, ...., + 3 EV. Met de tweede schakelaar wordt de fijnafstelling in stappen van 1/3 EV bepaald (-1/3 EV, 0 EV of +1/3 EV), zodat alle waarden van –3 1/3 EV tot +3 1/3 EV in stappen van 1/3 EV instelbaar zijn. Om de ingestelde waarden te activeren, wordt de derde schakelaar op ON gezet. 162 Flitsregeling in de vier belichtingsfuncties met een SCA 3501/3502 M3-adapter Instelling van flits-belichtingscorrecties op SCA-3002 standaard flitsapparatuur Met flitsapparaten van de SCA 3002-standaard moeten flits-belichtingscorrecties direct op het apparaat worden ingesteld. Bijzonderheden over de instelling en indicaties op het apparaat kunt u aan de betreffende handleiding ontlenen. Als aanduiding voor een ingestelde flitsbelichtingscorrectie verschijnt in alle gevallen in de zoeker van de camera rechts naast het flitssymbool een of (2.2). Programma-automaat P en TTL-flitsfunctie De programma-automaat P biedt een volledige afstemming van aanwezig licht en flitslicht met optimale regeling voor uitgebalanceerde opnamen door het grotere aandeel van aanwezig licht en kleinere aandeel van flitslicht in bepaalde situaties. Als alternatief zijn handmatige flitsbelichtingscorrecties (± 3 1/3 EV) mogelijk. Instelling van flits-belichtingscorrecties op de camera in de belichtingsfunctie m Voor onbezorgd fotograferen met flits onder alle omstandigheden en automatische flitsinvulling worden de volgende instellingen geadviseerd: De handmatige instelling – en daarmee fixering van sluitertijd en diafragma in de camerafunctie m legt de belichting van de omgeving vast. Hierdoor beïnvloedt een belichtingscorrectie met de hendel (1.26) op de camera – na geslaagde belichtingsmeting – naast de indicatie van de lichtschaal in de zoeker in dit geval alleen nog de flitsbelichting. 1. keuzeknop belichtingsfuncties (1.11) op stand P, 2. diafragma geheel sluiten, d.w.z. de diafragmaring (1.12) naar de kleinste waarde draaien (bijv. 16 of 22), 3. instelknop sluitertijden (1.16) bijv. op 30 P, 4. keuzehendel voor methode belichtingsmeting (1.15) bij voorkeur op integrale meting en 5. flitsapparaat met adapter SCA 3501/3502 M3 op stand TTL. 163 Afhankelijk van het aanwezige licht regelt de camera de belichting met het omgevings- en flitslicht als volgt: * Een instelling van de sluitertijden die aangepast is aan de brandpuntsafstand vereist het gebruik van objectieven met contactstrip, d.w.z. ROM-uitrusting (zie hiervoor "Plaatsen en verwijderen van het objectief" en "Gebruik van aanwezige objectieven en accessoires", pag. 127 en 128). Bij objectieven zonder ROM-uitrusting werkt de camera in de beschreven gevallen in principe met 1/250 s. a) Volledige TTL-flits bij slechte lichtomstandigheden De gebruikte combinatie van brandpuntsafstand/sluitertijd Onder slechte lichtomstandigheden, bijv. in donkere interieurs, waarin van automatisch gestuurde sluitertijden (afhankelijk van de gebruikte brandpuntsafstand) en het grootste diafragma geen goed belichte opname valt te verwachten, kiest de camera automatisch diafragma 5,6 en een bij de brandpuntsafstand passende sluitertijd (volgens de vuistregel voor onbewogen opnamen uit de hand = 1/brandpuntsafstand, bijv. 1/60 s met de Macro-Elmarit-R 1:2,8/60 mm*) tot synchronisatietijd 1/250 s, en regelt de flits als hoofdbelichting. Er ontstaat dan een "normale" flitsopname. 164 Brandpuntsafstand Langste sluitertijd 15 mm 16-30 mm 31-60 mm 61-125 mm Langere brandpuntsafstanden of objectieven zonder ROM 1/15 s 1/30 s 1/60 s 1/125 s 1/250 s c) Geen flits bij zeer grote helderheid b) Automatische flitsinvulling bij normale lichtomstandigheden De camera geeft geen flits als bij zeer grote helderheid 1/250 s en zelfs het kleinste diafragma tot overbelichting zou leiden. Tijd en diafragma worden normaal volgens de programma-automaat geregeld en in de zoeker aangegeven. Het flitssymbool in de zoeker (2.4) licht toch op omdat de flitser is opgeladen. Bij normale lichtomstandigheden regelt de camera de belichtingstijd automatisch met een sluitertijd die bij de gebruikte brandpuntsafstand past (zie hiervoor bij geval a) en kiest een diafragma overeenkomstig het aanwezige licht, zodat het motief – al zonder flits – juist belicht wordt. De flits wordt nu door de camera voor invulling gestuurd (-1 2/3 EV) om bijvoorbeeld donkere schaduw of motieven in tegenlicht op te helderen en om over het geheel een uitgebalanceerde belichting te verkrijgen. Opmerking: Handmatige flits-belichtingscorrecties worden ook bij P in principe met de ingestelde waarde uitgevoerd. Dit geldt zelfs in de gevallen dat de camera anders automatisch op invulflitsen zou overschakelen (-1 2/3 EV). De indicaties: In de zoeker verschijnt als aanduiding voor de automatische belichtingscorrectie naast het flitssymbool ook rechts nog het minteken ( , 2.5). 165 Handmatige flits-belichtingscorrecties in de camera-belichtingsfunctie P Voor het uitschakelen van een handmatige correctie wordt De automatische regeling van het flitslicht als invulling, zoals hiervoor onder punt b beschreven, resulteert voor het merendeel van de motieven in een aangepast verlichte voorgrond. Voor de gevallen waarin de motiefdelen op de voorgrond geen gemiddelde helderheid of reflecterende eigenschappen vertonen en voor bewuste onder- of overbelichting door de flitsbelichting maakt de LEICA R9 ook in de functie P individuele regeling van de flitsintensiteit mogelijk. De instelling vindt plaats zoals in de paragrafen onder "Flits-belichtingscorrecties" vanaf pag. 160 is beschreven. 1. de flits-belichtingscorrectie op de adapter of het flitsapparaat op 0 teruggezet en 2. op de camera de keuzeknop belichtingsfuncties (1.11) van positie P naar een willekeurige andere stand gedraaid, en, voor het opnieuw gebruiken van de automatische flits-belichtingscorrectie terug naar P. Opmerking: Wanneer de correctie voor het verstellen van de keuzeknop belichtingsfuncties op de adapter of op het flitsapparaat niet op 0 wordt teruggezet, knippert in de display van SCA-3002 standaard flitsapparatuur daarna nog de voorheen handmatig ingestelde, maar nu niet meer geldige correctiewaarde (tenzij dit –1 2/3 EV was, de automatische correctiewaarde). Door het herhalen van de stappen 1 en 2 kan dit knipperen worden uitgeschakeld. De indicaties: In de zoeker verschijnt als aanduiding voor de handmatige flits-belichtingscorrectie naast het flitssymbool ook rechts nog het betreffende voorteken. Bij een correctiewaarde van 0 verschijnt geen voorteken. In de display van SCA-3002 standaard flitsapparatuur verschijnen voorteken en correctiewaarde. 166 Tijdautomaat A en TTL-flitsfunctie Diafragma-automaat T en TTL-gestuurde, variabele flitsinvulling Voor "normale" flitsopnamen in interieurs en in het algemeen bij slechte lichtomstandigheden. Het diafragma wordt overeenkomstig het werkgebied van het flitsapparaat en de gewenste scherptediepte vrij gekozen, de belichtingstijd wordt door de camera automatisch op 1/250 s gezet. Wanneer deze combinatie op basis van het aanwezige omgevingslicht tot overbelichting zou leiden, knippert de tijdindicatie 250 (2.9 a). In dit geval moet een kleiner diafragma worden gekozen. Voor normale opnamen met aanwezig licht en extra flitsinvulling. Alle tijden tussen 16 s en 1/250 s zijn vrij te kiezen, het diafragma moet handmatig op de kleinste opening (bijv. 22) worden ingesteld. Wanneer kortere tijden zijn ingesteld, schakelt de camera automatisch over op de flitssynchronisatietijd 1/250 s. Het diafragma van de camera wordt in overeenstemming met het aanwezige licht automatisch gestuurd, zodat een correcte belichting van het motief (zonder flits) gegarandeerd is. Wanneer deze combinatie op basis van het aanwezige omgevingslicht tot overbelichting zou leiden, knippert de tijdindicatie 250 (2.9 a) (zie ook "Belangrijk” en "Opmerkingen” op pag. 152). De TTL-gestuurde flits leidt tot een extra belichting. Op de SCA-adapter of op het flitsapparaat zelf (bij SCA 3002 standaardapparatuur) kan het flitslicht door een belichtingscorrectie gericht verminderd (bijv. – 2 EV) worden, zodat op de voorgrond slechts schaduw of motiefdelen in tegenlicht opgehelderd worden. De natuurlijke belichtingssituatie blijft daardoor behouden. 167 Flitsen met de computerautomaat van flitsapparaten Bij het werken met de computerautomaat van flitsapparaten en SCA 3501/3502 M3 wordt de door het motief gereflecteerde lichthoeveelheid niet door de camera, maar door een in het flitsapparaat geïntegreerde sensor gemeten en berekend. Als met de instelknop sluitertijden van de camera (1.16) de stand X wordt gekozen, vindt belichting altijd plaats met de flitssynchronisatietijd 1/250 s. In het andere geval verlopen de belichtingsfuncties in principe op dezelfde wijze zonder flits. Als kortste sluitertijd wordt echter de flitssynchronisatietijd 1/250 s gerealiseerd. Wanneer door deze begrenzing van de flitssynchronisatietijd overbelichting ontstaat, wordt dit door knipperen van de tijdindicatie 250 (2.9 a) bij de automatische belichtingsfuncties, of bij m door de lichtschaal (2.8) in de zoeker) aangegeven. Handmatige belichtingsregeling m en TTLgestuurde, variabele flitsinvulling De belichting door het aanwezige licht en de invloed van het flitslicht kunnen onafhankelijk van elkaar worden geregeld. Tijd en diafragma worden handmatig met de lichtschaal (2.8) op het aanwezige licht afgestemd. Alle tijden tussen 16 s en de flitssynchronisatietijd 1/250 s kunnen worden gerealiseerd. Het effect van het aanwezige licht en daarmee ook de helderheid van de achtergrond kan zo gericht door over- of onderbelichting worden beïnvloed. Het effect van het flitslicht kan op de SCA-adapter, resp. op het flitsapparaat zelf (bij SCA-3002 standaardapparatuur) geregeld worden. Wanneer de flits alleen voor invulling dient, wordt in overeenstemming een flits-belichtingscorrectie ingesteld (zie hiervoor ook "Instelling van flits-belichtingscorrectie op de camera in de belichtingsfunctie m", pag. 163). 168 Omdat de functies P, A en T op basis van het omgevingslicht al een normaal belichte opname produceren, moet het flitsvermogen verminderd, d.w.z. een flits-belichtingscorrectie van bijv. –1 EV tot – 2 EV ingesteld worden. Bij modernen flitsapparaten wordt het op het objectief ingestelde diafragma aan het flitsapparaat doorgegeven en automatisch als computerdiafragma gedefinieerd. Voor de meting worden de op de camera ingestelde filmgevoeligheid en eventueel ingestelde belichtingscorrecties voor het omgevingslicht en de flits in acht genomen. Handmatig flitsen met constant flitsvermogen Wanneer het flitsapparaat in de handmatige flitsfunctie met vol vermogen of vast deelvermogen (voorzover instelbaar op het flitsapparaat) wordt gebruikt, vindt geen regeling van de afgegeven lichthoeveelheid plaats. De belichtingsfuncties van de camera verlopen in principe op dezelfde wijze als zonder flits, als kortste sluitertijd wordt echter de flitssynchronisatietijd 1/250 s gerealiseerd. Wanneer door deze begrenzing overbelichting ontstaat, wordt dit door knipperen van de tijdindicatie 250 (2.9 a) bij de automatische belichtingsfuncties, of bij m door de lichtschaal (2.8) in de zoeker aangegeven. Het in te stellen objectiefdiafragma resulteert uit flitsvermogen, filmgevoeligheid en afstand tot het motief, of omgekeerd, het in te stellen gedeeltelijke flitsvermogen resulteert uit diafragma, filmgevoeligheid, brandpuntsafstand en afstand tot het motief (zie handleiding flitsapparaat). Het kan echter ook door de camera met een flitsmeting worden bepaald (zie "Flitsmeting voor de opname – F", pag. 178). 169 Samenvattend overzicht van het flitsen met SCA-3501/3502 M3-adapters Instelling op de flitser (met de SCA 3501/3502 M3 adapter) Camera instelling TTL-automatiek Computer automatiek X of B (Programmakreuze is willekeurig) De programma-keuzes m, A T, P werken niet meer, een belichtingsmeting van het voorhanden zijnde licht is niet mogelijk. De belichting wordt in het algemeen met een 1/250 s bij X of so lang men wil bij B in samenhang met het handmatig ingestelde diafragma uitgevoerd. Het flitslicht wordt overeenkomstig het gekozen flitsprogramma gestuurd. m Met de programma-keuze m kunnen flitsopnamen met belichtingstijden tussen 1/250 s en 16 s gerealiseerd worden. Het voorhanden zijnde licht wordt gemeten en door middel van de lichtweegschal gecontroleerd. Het flitslicht wordt overeenkomstig het gekozen flitsprogramma gestuurd. A De tijd-automatiek is uitgeschakeld. Het ingestelde automatische belichtingsfunctie (A of T) zorgt Er wordt geflitst met 1/250s voor een juiste belichting met het voorhanden zijnde licht. (als kortste belichtingstijd geldt de synchronisatie-tijd van 1/250s) Het ingestelde automatische belichtingsfunctie (A of T) zorgt voor een juiste belichting met het voorhanden zijnde licht (als kortste belichtingstijd geldt de synchronisatie-tijd van 1/250s) T De diafragma-automaat met sluiterkeuze De flits moet daarom door funktioneert en zorgt voor een juiste be- middel van de flitscorrectieknop lichting met het voorhanden zijnde licht. verminderd worden. Het aanvullende flitslicht moet daarom dooimiddel van de flitscorrectie-knop verminderd worden, (als kortste belichtingstijd geldt de synchronisatie-tijd van 1/250s) De flits wordt met vol vermogen ontstoken. 170 handmatig flitsen met vaste lichtopbrengst Instelling op de flitser (met de SCA 3501 adapter) Camerainstelling TTL-automatiek Computer-automatiek handmatig flitsen met vaste lichtopbrengst P (bij donkere lichtomstandig heden) De helderheid van de omgeving wordt bij vaststaand diafragma 5,6 door selectie van de sluitertijd (tot de "grens van de vrije hand" voor de gebruikte brandpuntsafstand = 1/brandpuntsafstand [met ROM-objectieven, zie pag. 164]) in acht genomen. De flits wordt als hoofdbelichting TTL-gestuurd. De belichtingsfunctie P zorgt voor een juiste belichting met het voorhanden zijnde licht. (als kortste belichtingstijd wordt de synchronisatie-tijd 1/250 s gekozen.) De belichtingsfunctie P zorgt voor een juiste belichting met het voorhanden zijnde licht. (als kortste belichtingstijd wordt de synchronisatie-tijd 1/250 s gekozen.) P (Bij normale lichtomstandig heden) De helderheid van de omgeving wordt Het flitslicht moet daarom door De flits wordt met vol vermogen door selectie van de betreffende middel van de flits-correctie-knop ontstoken. waarden voor diafragma en sluitertijd verminderd worden. (tot de "grens van de vrije hand" voor de gebruikte brandpuntsafstand =1/brandpuntsafstand [met ROMobjectieven, zie pag. 164]) in acht genomen. De flits dient met een automatisch verminderd vermogen (-1 2/3 EV) alleen ter invulling. Als alternatief zijn handmatige flits-belichtingscorrecties (± 3 1/3 EV) mogelijk. P (bij zeer heldere lichtomstandig heden) Omdat bij een flitsopname met de 1/250 sec. synchro-tijd door het vele voorhanden zijnde licht altijd een over-belichting zou volgen, gaat de flits niet af. De camera functioneert met de normale programma-automatiek *) Als kortste belichtingstijd wordt 1/250 s gekozen. 171 Over de techniek: Bij de gebruikelijke flitstechniek vindt flitsbelichting plaats door de afgifte van een – gestuurde of ongestuurde – lichtflits, waarvan het reflecterende licht bij openstaande sluiter het gehele beeldveld kan belichten. Bij spleetsluiters als in de LEICA R9 is het beeldvenster echter slechts tijdens een bepaalde tijdstip – de synchronisatietijd – voor een kort ogenblik volledig geopend. Nog snellere tijden kunnen slechts worden gerealiseerd als het 2. sluitergordijn al afloopt, voordat het 1. sluitergordijn het beeldvenster helemaal heeft vrijgegeven. Hierdoor kan het beeldvenster bij kortere sluitertijden als deze synchronisatietijd op geen enkel tijdstip door een lichtflits worden bereikt. Bij de lineaire flitsfunctie wordt echter door het afgeven van meerdere flitsen zeer kort na elkaar bij benadering een constante lichtbron gegenereerd en wordt tijdens de sluiterbeweging het gehele beeldvenster gelijkmatig belicht. Lineair flitsen is naar keuze met handmatige sturing of TTL mogelijk, evenals met de belichtingsfuncties m en A op de camera. Lineaire flitsfunctie (met overeenkomstig uitgeruste flitsapparaten (met HSS-functie/s) en SCA-3502 M3 adapter) De LEICA R9 maakt naast de beschreven flitsfotografie met sluitertijden tot en met een synchronisatietijd van 1/250 s ook het flitsen met alle kortere sluitertijden van 1/350 s tot en met 1/8000 s mogelijk. Deze flitstechniek biedt u nieuwe mogelijkheden voor flitsinvulling bij daglicht, bijvoorbeeld als u bij grote helderheid om vormgevende redenen toch met open diafragma wilt fotograferen of wanneer een snelle beweging "bevroren" moet worden. 172 De lineaire flitsfunctie is bij geactiveerde spiegelvoorontspanning niet mogelijk (zie de betreffende paragraaf op pag. 184). In dit geval schakelt de camera zelfstandig terug naar de synchronisatietijd en volgt een normale TTL-gestuurde flitsbelichting. Meer informatie kunt u ontlenen aan de handleiding van het flitsapparaat. Opmerkingen: Door de verdeling van de beschikbare energie over meerdere, kort na elkaar volgende flitsen zijn bij lineair flitsen de richtgetallen en daarmee de haalbare reikwijdten duidelijk minder dan bij de ‚normale" flitsfunctie. Daarom is de lineaire flitsfunctie vooral geschikt voor de invulling van motieven op de voorgrond. Wanneer sluitertijden van 1/250 s of langer zijn ingesteld (bij m) of aangestuurd (bij A), schakelt de camera het flitsapparaat automatisch om op de betreffende functie met normaal gestuurd flitslicht. Dit is ook te zien aan de veel grotere reikwijdten in de display van het flitsapparaat. Wanneer het flitsapparaat (nog) niet gereed, d.w.z. nog niet (opnieuw) opgeladen is – de flitssymbolen in de displays van de zoeker (2.4) en achterwand (3.5) knipperen – werken de ingestelde camerafuncties normaal en het flitsapparaat wordt niet geactiveerd. 173 Lineair flitsen met de functie M HSS van het flitsapparaat camera (zie "Handmatige instelling van diafragma en belichtingstijd - m", pag. 153). De flitsbelichting wordt – aan de hand van de indicatie in de display van het flitsapparaat – volgens berekening van het richtgetal bepaald. Hiervoor moet alleen de in de display van het flitsapparaat aangegeven, betreffende reikwijdte door instellen van sluitertijd en/of diafragma en/of flitsvermogen aan de afstand van het motief worden aangepast. Voor totale controle via alle parameters van de belichting. De instellingen in detail: 1. keuzeknop belichtingsfuncties (1.11) op stand m, 2. instelknop sluitertijden (1.16) op de gewenste waarde (1/350 of korter), 3. diafragmaring (1.12) op de gewenste waarde (bij voorkeur grote opening, d.w.z. kleine waarde), Opmerkingen: Bij de belichtingsregeling voor het omgevingslicht met sluitertijd en diafragma volgens de lichtschaal, kan de juiste flitsbelichting voor verschillende afstanden van het motief uitsluitend worden bereikt met een handmatige aanpassing van het afgegeven flitsvermogen. Door instelling van het gestaffelde vermogen zijn ook bij de M HSS-functie flits-belichtingscorrecties mogelijk. 4. keuzehendel voor methode belichtingsmeting (1.15) op de gewenste methode, 5. voor voeding van de camera de ontspanner (1.17) aantippen en 6. op het flitsapparaat M HSS instellen. De indicaties: Afwijkend van de normale indicaties in de camerafunctie m zijn in de zoeker afwisselend de tijdindicatie en te zien (2.9 a/d). In de display van het flitsapparaat verschijnen M HSS, het ingestelde flitsvermogen en de daaruit voortvloeiende reikwijdte. De regeling van de belichting door het omgevingslicht vindt plaats met de lichtschaal van de 174 Lineair flitsen met de functie TTL HSS van het flitsapparaat 4. keuzehendel voor methode belichtingsmeting (1.15) op de gewenste methode, Voor TTL-gestuurde flitsbelichtingen voor invulling (met vooraf ingestelde –1 2/3 EV-correctie) in combinatie met selectief gemeten voorflits(en). 5. voor voeding van de camera de ontspanner (1.17) aantippen en Opmerking: Wanneer de camera zonder voorafgaande voorflits(en) wordt ontspannen, zal er afhankelijk van de manuele of automatisch ingestelde sluitertijd ofwel niet geflitst worden – bij sluitertijden korter dan 1/250 , ofwel zal de camera, bij sluitertijden binnen het normale synchronisatiebereik, een TTL flits uitsturen in plaats van een flits met snelle synchro. De indicaties: Afwijkend van de normale flitsfunctie verschijnt in de zoeker rechts naast het flitssymbool het minteken (2,5), afwisselend zijn de tijdindicatie en te zien (2.9 a/d) en het symbool voor selectieve meting (2.3 c) knippert als aanduiding dat voor bepaling van de flitsbelichting een voorflits moet worden geactiveerd. In de display van het flitsapparaat wordt de maximale reikwijdte voor deze flitsfunctie getoond. 6. op het flitsapparaat TTL HSS instellen. De instellingen in detail: Opmerking: Als grotere waarden dan 5,6 worden ingesteld, verschijnt weer de gekozen methode van belichtingsmeting in plaats van de knipperende selectieve punt en wisselt niet meer met de tijdindicatie als aanduiding dat geen voorflits – en daarmee ook geen HSS-functie mogelijk is. 1. Keuzeknop belichtingsfuncties (1.11) op stand m of A, 2. instelknop sluitertijden (1.16) bij m op de gewenste waarde (1/350 of korter), bij A is de instelling niet van kracht, 3. diafragmaring (1.12) op de gewenste waarde (bij voorkeur grote opening, d.w.z. kleine waarde), de grootste beschikbare waarde in deze functie is 5,6) 175 Na de voorflits(en) blijft het meetresultaat van de camera gedurende een verlengde weergave van 20 s (d.w.z. zolang de indicaties zijn te zien) en onafhankelijk van het resultaat van de meting van het omgevingslicht opgeslagen, zodat u het beeldfragment vrij en in alle rust kunt kiezen. Onafhankelijk van de opgeslagen flitsmeting kan in de camerafunctie A ook de meting van het omgevingslicht worden opgeslagen. Bepaling van de flitsbelichting 1. Richt het selectieve meetveld van de instelring op het betreffende motiefdetail / het hoofdmotief en 2. activeer door volledig neerdrukken van de scherptediepteschuif (1.3) de voorflits (afhankelijk van helderheid en afstand van het motief wordt het daardoor gegenereerde aantal voorflitsen automatisch geregeld). Wanneer vervolgens de camera wordt ontspannen, vindt op basis van het meetresultaat van de TTL-voorflits een door het richtgetal gestuurde, d.w.z. op de berekende afstand van het motief afgestemde flitsbelichting voor invulling plaats met een automatische correctie van –1 2/3 EV. Ook na de opname verschijnt gedurende 4s de waarschuwing / (2.9 b) als het gemeten motiefdeel zich buiten het flitsbereik bevond, d.w.z. dat het te dichtbij of veraf was. Opmerking: Voor het activeren van voorflitsen moet de camera zijn opgetrokken, d.w.z. de sluiter moet gespannen zijn. De indicaties: In de zoeker wordt het knipperende symbool voor selectieve meting weer door dat van de ingestelde meetmethode vervangen. Wanneer het gemeten motiefdeel zich buiten het flitsbereik bevindt, d.w.z. het is te dichtbij of veraf, verschijnt gedurende 4 s een waarschuwing / (2.9 b). In de display van het flitsapparaat wordt vervolgens de voor het motiefdeel berekende maximale reikwijdte getoond. 176 Opmerkingen: Er zijn willekeurig veel voorflitsmetingen voor de opname mogelijk. Elke nieuwe meting is van kracht. Handmatige flitscorrecties van ± 3 1/3 EV zijn ook in de TTL-HSS-functie als alternatief voor de automatische –1 2/3 EV correctie mogelijk. Ze worden, als beschreven in de paragrafen "Flitsbelichtingscorrecties" op pag. 160 en "Handmatige flits-belichtingscorrecties in de camerabelichtingsfunctie P" op pag. 166, ingesteld en uitgeschakeld. Bij handmatig ingestelde (m) of automatisch gestuurde (A) sluitertijd van 1/250 s en langzamer vindt zonder voorflits(en) een normale, TTLgestuurde flitsbelichting voor invulling plaats. Met voorflits(en) vindt een door het richtgetal gestuurde flitsbelichting voor invulling plaats in overeenstemming met de berekende helderheid van het motief op basis van het meetresultaat van de TTL-voorflits. Voor controle van de scherptediepte zonder activering van de voorflits moet het flitsapparaat vooraf worden uitgeschakeld. 177 Bundel van stralen voor flitsmeting voorafgaand aan de opname Flitsmeting voor de opname - F functies (1.11) in stand F gebracht en het selectieve meetveld van de instelring op het bewuste motiefdetail gericht. Het flitsapparaat wordt vervolgens door volledig neerdrukken van de scherptediepteschuif (1.3) geactiveerd. Na activering van de flits verschijnt in de zoeker (lichtschaal, 2.8 d) en in de achterwanddisplay (3.6 c) de afwijking van de flitsbelichting ten opzichte van een correcte belichting in een bereik van -2,5 EV tot +2,5 EV in stappen van 0,5 EV. Afwijkingen van 3 of meer EV-waarden worden niet meer gedifferentieerd weergegeven en maken een nieuwe meting met gewijzigde diafragma-instelling noodzakelijk. Als kortste belichtingstijd kan de flitssynchronisatietijd van de LEICA R9 (1/250 s) worden ingesteld. Zeer De functie flitsmeting van de LEICA R9 biedt de mogelijkheid, de lichtenergie van flitsapparaten die niet door TTL worden gestuurd (bijv. studioflitsinstallaties, flitsapparaten met vast vermogen) te meten om zo zonder extra flitsbelichtingsmeter het juiste diafragma te bepalen. In tegenstelling tot externe flitsbelichtingsmeters meet de LEICA R9 door het objectief (TTL), wat bij gebruik van filters, bij Vario-objectieven van wisselende lichtsterkte of op gebied van macro belangrijke voordelen biedt. Om belangrijke opnamedetails of bijv. een grijskaart doelgericht te meten, gebeurt dit selectief via de markering op de instelringen. Voor de meting wordt de keuzeknop belichtings178 krachtige flitsapparaten en vooral studioflitsinstallaties kennen vaak verlichtingstijden die aanzienlijk langer zijn. Om de lichthoeveelheid van deze flitsapparaten volledig te kunnen benutten, wordt een langzamere tijd van bijv. 1/180 s of 1/125 s geadviseerd. De flitsmeting functioneert ook in combinatie met de stroboscoopinstelling op het flitsapparaat. In dit geval wordt de som van de uitgezonden flitsen gemeten en berekend. Deze meetmethode is gunstig als grote delen van het object op dezelfde plaats blijven. Bij veel flitsapparaten hebben de indicaties over diafragma en reikwijdte betrekking op één flits. Deze informatie kan van voordeel zijn wanneer het object niet op dezelfde plaats blijft, maar voor de achtergrond beweegt. Aanduiding voor de meting Aanduiding na de meting 179 In de handmatige functie wordt de belichtingstijd tussen 16 s en 1/250 s en het diafragma handmatig ingesteld; de lichtschaal is voor controle van het aanwezige licht. Wanneer de benodigde tijd, die uit het gekozen aantal flitsen en de flitsfrequentie van de stroboscoopflits resulteert, langer is dan de ingestelde belichtingstijd, wordt deze automatisch verlengd. De lichtschaal (2.8 a) blijft zichtbaar en geeft aan in hoeverre hierdoor overbelichting door het aanwezige licht ontstaat. Dit kan met het diafragma weer worden gecorrigeerd. Stroboscoop-flitsfunctie met SCA 3501/3502 M3-adapter Deze flitsmethode, waarbij meerdere flitsen na elkaar tijdens een belichting worden afgegeven, is met de belichtingsfuncties handmatig m en tijdautomaat A mogelijk. Wanneer de camerafuncties P of T werden gekozen, verschijnt in de zoeker de foutmelding (3.6 h, zie "Waarschuwingen (foutmeldingen) bij foutieve instellingen in de flitsfunctie", pag. 182). 180 Bij het werken met de tijdautomaat berekent de camera, afhankelijk van het aantal flitsen en de flitsfrequentie, de benodigde tijd automatisch. Wanneer dit door het aanwezige licht tot overbelichting leidt, knippert de tijdindicatie. Voor een geslaagde stroboscoopopname, waarbij bijvoorbeeld meerdere fasen van een beweging op een beeld worden vastgehouden, zijn het werkgebied van het flitsapparaat, het aantal flitsen, de afstand en natuurlijk het diafragma van doorslaggevende betekenis. Informatie hierover vindt u in de handleiding van het betreffende flitsapparaat. 181 Waarschuwingen (foutmeldingen) bij foutieve instellingen in de flitsfunctie systeemflitsapparatuur, maken ook instellingen mogelijk die niet zinvol zijn. In deze gevallen verschijnt in de zoeker een foutmelding, bijv. : Het handmatige bedieningsconcept van de camera en de vele mogelijkheden, vooral met foutmelding: Oorzaak: oplossing: Camera in de meetflits-functie (F) en de flitser op TTL-sturing. Flitser op handmatig instellen. Camera in de meetflits-functie (F) en de flitser op de computer-automatiek Flitser op handmatig instellen Stroboscoopflits terwijl de camera op het keuzeprogramma P of T staat. Camera op m of A instellen. Camera ingesteld op de meetflits-functie (F) en de tijdeninstellring op X, flitser ingesteld op de stroboscoop-functie. Tijden-instelring op elke tijd, behalve op X of B. De filmgevoeligheid ligt beneden de waarde van ISO 25/15°. De meetflits-functie is alleen werkzaam bij filmgevoeligheden vanaf ISO 25/15° tot aan ISO 400/27° Een andere gevoeligheid gebruiken. De filmgevoeligheid ligt boven de waarde van ISO 400/27°. 182 door het knipperen van de LED aan de cameravoorzijde (1.5). Het langzame knipperen gaat 2s voor de ontspanning over in snel knipperen. Tijdens de voorloopfase kan door opnieuw indrukken van een van beide achterwandknoppen de procedure worden afgebroken of door opnieuw drukken op de ontspanner de voorlooptijd weer worden gestart en dus verlengd worden. Een voorlooptijd kan alleen bij gespannen sluiter worden ingesteld. De instelling geldt telkens voor slechts één opname en wordt daarna automatisch verwijderd. Ter bescherming en om onbedoeld verstellen van de waarde te voorkomen, moet de afdekklep van de camera-achterwand bij het fotograferen altijd gesloten zijn. Zelfontspanner Voor het gebruik van de zelfontspanner wordt de afdekklep (1.33) van de achterwand geopend. Er zijn twee verschillende voorlooptijden beschikbaar: 2 s of 12 s. Als de camera spanning heeft, wordt bij de eerste keer aantippen van een van beide knoppen (1.36) de instelling gereed gezet, op de achterwanddisplay (1.34) verschijnt het zelfontspannersymbool (3.2) en OFF (3.6 f). Door opnieuw kort indrukken van een van beide knoppen wordt nu een van de beide voorlooptijden ingesteld. Na aantippen en loslaten van de ontspanknop begint de voorlooptijd. De resterende tijd tot de ontspanning wordt op de achterwanddisplay getoond. E en optische indicatie vindt plaats Opmerking: Een aflopende zelfontspanner-voorlooptijd wordt door het uitschakelen van de camera, d.w.z. door het draaien van de keuzeknop belichtingsfuncties (1.11) in de OFF-stand slechts onderbroken. Na opnieuw inschakelen van de camera vindt de opname plaats na het aflopen van de resterende looptijd. 183 gewenst, moet de keuzehendel weer worden teruggezet, d.w.z. naar binnen worden bewogen. De spiegelvoorontspanning kan met de zelfontspanner worden gecombineerd. Dan wordt door indrukken van de ontspanner de spiegel geactiveerd en gelijktijdig start met het loslaten van de ontspanner de voorlooptijd. Na afloop van de voorlooptijd vindt opname plaats en de spiegel keert in de normale stand terug. Voor het fotograferen zonder bewegingsonscherpte, bijv. met lange brandpuntsafstanden op het statief, is deze combinatie beslist te adviseren. Bij gebruik van de automatische functies A, T of P vindt de belichtingsmeting plaats bij de eerste bediening van de ontspanner, d.w.z. kort voor de spiegelontspanning. De waarde wordt opgeslagen en de opname met deze belichting gemaakt. In de functie m wordt de tijd-diafragma combinatie vooraf handmatig gekozen. 1.6 Spiegelvoorontspanning Om de minimale, resterende invloed van de spiegelbeweging en het sluiten van het objectiefdiafragma uit te schakelen, biedt de LEICA R9 de mogelijkheid van spiegelvoorontspanning. Hiertoe wordt de keuzehendel spiegelvoorontspanning (1.6) naar buiten bewogen. Bij de eerste bediening van de ontspanner (1.17) klapt dan alleen de spiegel omhoog en het diafragma sluit op de betreffende waarde. Het verloop van de sluiter en daarmee de eigenlijke opname vindt plaats door de ontspanner voor de tweede keer in te drukken. Na de belichting klapt de omhoog geplaatste spiegel terug en het diafragma opent op gebruikelijke wijze. Als voor de volgende opname geen spiegelvoorontspanning wordt 184 Na de spiegelvoorontspanning moet de opname binnen circa 2 min. worden gemaakt, omdat de spiegel om de batterij te sparen dan automatisch naar beneden klapt. Door tijdens deze wachttijd opnieuw spanning te geven (ontspanner aantippen!) starten de 2 min. opnieuw. Voor de volgende opname moet de sluiter weer opnieuw worden gespannen. Om transport van de film daarbij tegen te gaan, kan de terugspoelknop vooraf worden ingedrukt. Handmatig terugzetten van de omhoog geklapte spiegel is niet mogelijk. Opmerking: Het uitschakelen van de camera door de keuzeknop belichtingsfuncties (1.11) in de OFF-stand te draaien, laat de spiegel in zijn uitgangspositie terugklappen en beëindigt daarmee de functie. Wordt de knop echter na opnieuw in gebruik nemen van de camera en voor de volgende opname niet weer naar binnen gezet, loopt de functie als hiervoor beschreven af. 185 Het omzetten van de meervoudige belichtingsknop activeert gelijktijdig een "filmrem", zodat de film precies gepositioneerd in het filmkanaal blijft. Voor de laatste ontspanning wordt de knop weer teruggedraaid. Vervolgens wordt na de belichting de film met de spanhendel of motorisch getransporteerd. 1.19 Opmerking: Bij het gebruik van de motoren moet erop worden gelet, dat deze voor de laatste gewenste belichting door uitklappen van de sneltransporthendel (1.21) uitgeschakeld worden. Anders wordt bij de daarop volgende opname opnieuw hetzelfde filmgedeelte belicht. Direct na het terugzetten van de meervoudige belichtingsknop kunnen de motoren weer worden ingeschakeld en zoals gebruikelijk worden bediend (zie hiervoor de betreffende handleidingen). Meervoudige belichting Voor meervoudige belichtingen wordt voor de eerste opname de meervoudige belichtingsknop (1.19), via de knop voor vrijgave van terugspoelen (1.20), bediend en knipperen de beeldtelwerken (1.22, 2.10 a, 3.7 a). Daardoor wordt bij het bedienen van de spanhendel of bij het motorisch optrekken na de eerste belichting alleen de sluiter gespannen en wordt de film niet getransporteerd. Het filmgedeelte kan nu onbeperkt worden belicht. 186 11 4 1.3 De scherptediepteschaal van de objectieven toont het bereik van de scherptediepte voor de betreffende ingestelde afstand tot het object. Wanneer bijv. het objectief Summilux-R 1:1,4/50mm op 5m is ingesteld, reikt de scherptediepte bij diafragma 4 ongeveer van 4m - 8m, bij diafragma 11 ongeveer van 3m - 20m. Scherptediepteschuif en scherptediepte De LEICA R9 meet de belichting bij geopend objectiefdiafragma. Bij het bedienen van de scherptediepteschuif (1.3) sluit het objectiefdiafragma en maakt zo de visuele beoordeling van het scherpte-/onscherptebereik in de zoeker mogelijk (de belichtingsmeting geeft hierbij verkeerde waarden aan!). Dit is vooral bij opnamen van dichtbij zeer nuttig. In de camerafunctie flitsmeting F evenals - in de TTL-HSS functie van het flitsapparaat - m en A wordt door bedienen van de scherptediepteschuif ook de flits geactiveerd. Tijdens het neerdrukken van de scherptediepteschuif is de activering geblokkeerd. 187 Ook is het raadzaam alle overige bedieningselementen, zoals de programmakeuzeschakelaar en DIN-ASA instelling regelmatig te verstellen of te gebruiken. Ook de ringen voor de instelling van afstand en diafragma moeten van tijd tot tijd worden gedraaid. Een objectief werkt als een brandglas als het volle zonlicht frontaal op de camera staat. De camera moet daarom in geen geval zonder bescherming tegen de felle zon worden weggelegd. Het plaatsen van een objectiedeksel, het opbergen van de camera in de schaduw (of gelijk in de tas) kan ertoe bijdragen schade aan het binnenwerk van de camera te voorkomen. Camera en objectief worden voor het verwijderen van vlekken en vingerafdrukken met een schone, pluisvrije doek afgeveegd. Vuil in moeilijk toegankelijke hoeken van de camerabehuizing kan met een klein borsteltje worden verwijderd. Gebruik voor het schoonmaken van de behuizing geen spitse of scherpe voorwerpen – ze kunnen het lakoppervlak van de afdekkap beschadigen. Er mogen ook geen vloeibare schoonmaakmiddelen worden gebruikt. Tips voor het onderhoud van uw LEICA R9 en objectieven Wanneer uw Leica langere tijd wordt opgeborgen, neem dan de batterijen eruit en zorg voor een droge, voldoende geventileerde bewaarplaats. Fototassen die bij gebruik nat zijn geworden, moeten worden leeggemaakt om beschadiging van uw uitrusting door vocht en eventueel vrijkomende restanten leerlooimiddel uit te sluiten. Ter bescherming tegen schimmelvorming (fungus) bij gebruik in een vochtig en warm tropisch klimaat moet de camera-uitrusting zo veel mogelijk aan de zon en lucht worden blootgesteld. Het bewaren in dicht afgesloten koffers of tassen is slechts aan te bevelen als bovendien een droogmiddel, bijv. silicagel, wordt gebruikt. Omdat elke vervuiling tevens een voedingsbodem voor micro-organismen vormt, moet de uitrusting zorgvuldig worden schoongehouden. Alle mechanisch bewegende lagers en glijvlakken van uw Leica R9 zijn gesmeerd. Let op het volgende als u de camera langere tijd niet gebruikt: Om verharsen van de smeerpunten te voorkomen, moet de camera elke drie maanden zonder ingelegde film meerdere keren worden gespannen en op alle sluitertijden worden ontspannen. 188 tegenlichtkap beschermt het objectief ook tegen ongewenste vingerafdrukken en regen. Noteer het fabricagenummer van uw camera (op de bodemplaat van uw LEICA R9 gegraveerd!) en objectieven, omdat die in geval van verlies uitermate belangrijk zijn. Stof en vezels in het binnenwerk van de camera kunnen het beste voorzichtig verwijderd worden met een haarpenseel, die telkens in ether ontvet en daarna gedroogd wordt. Daarbij mag de instelring, bijv. met de schacht van het penseel, niet beschadigd worden. Op de buitenlenzen van het objectief moet het verwijderen van stof met het zachte haarpenseel normaal gesproken volstaan. Bij sterkere vervuiling kunnen deze met een zeer schone, gegarandeerd smetvrije, zachte doek in cirkelvormige bewegingen van binnen naar buiten voorzichtig worden gereinigd. Wij adviseren microvezeldoekjes (verkrijgbaar in de foto- en optiekzaak) die in een beschermende verpakking worden bewaard en bij temperaturen tot 40°C wasbaar zijn (geen wasverzachter, nooit strijken!). Reinigingsdoekjes voor brillen die met chemische middelen zijn geïmpregneerd, mogen niet worden gebruikt, omdat ze het objectiefglas kunnen beschadigen. Optimale bescherming van frontlenzen bij ongunstige omstandigheden (bijv. zand, spetters zout water!) bereikt men met kleurloze UVa-filters, die echter bij bepaalde tegenlichtsituaties en grote contrasten, zoals elk filter, ongewenste reflecties kunnen veroorzaken. De algemeen te adviseren 189 - Meetmethoden - Aanpassen van belichtingsniveau aan de meerveldenmeting.......134 - Centrumgerichte integraalmeting ....................................136 - Keuzehendel.....................................................................121 - Meerveldenmeting ...........................................................133 - Meetwaardegeheugen......................................................138 - Selectieve meting.............................................................137 - Belichtingsfuncties.............................................................144 - Diafragma-automaat – T ...................................................151 - Handmatige instelling van diafragma en belichtingstijd – m .........153 - Tijdautomaat – A ..............................................................150 - Variabele programma-automaat – P .................................144 - Karakteristiek en gebruik van de variabele programma-automaat ....................................................146 - Programmaverloop bij verschillende tijdsinstellingen ........147/148 Trefwoordenregister Akademie, Leica...................................................................202 Accessoires voor de LEICA R9 .............................................192 - Correctielenzen ..................................................................194 - Fototassen .........................................................................196 - Instelringen ........................................................................192 - Motor-Drive R8/R9 ............................................................195 - Motor-Winder R8/R9 .........................................................195 - Opnamefilters ....................................................................196 - Oogschelpe ........................................................................193 - Zoeker met hoek ................................................................194 Achterwanddisplay ...............................................................112 - Inschakelen van de verlichting............................................113 Batterijen ..............................................................................114 - Aanwijzingen voor gebruik ..................................................115 - Automatische controle .......................................................115 - Plaatsen..............................................................................114 Behuizing van de camera .................................................8/101 CE–verwijzing.......................................................................102 Draagriem bevestigen ..........................................................107 Belichting .............................................................................132 - Correcties ..........................................................................138 - De totale belichting..........................................................138 - De flitsbelichting ..............................................................160 - Indicatie van de belichtingscorrectie ...............................138 - Instellen en verwijderen...................................................139 - Voorbeeld van een correctie naar min .............................140 - Voorbeeld van een correctie naar plus.............................140 - Meting / Algemeen ............................................................132 - Belichtingsmeting door het objectief (TTL-meting) ...........132 - In gebruik nemen van het belichtingsmeetsysteem..........131 - Meting bij open diafragma................................................141 - Meting bij werkdiafragma.................................................141 - Onder het meetbereik ......................................................141 - Werkdiagram van de belichtingsmeter.....................142/143 Flitsfunctie ...........................................................................154 - Algemeen gebruik van flitsapparaten .................................154 - Aansluitcontact flitser ......................................................157 - Flits-belichtingscorrecties ................................................160 - Indicaties voor controle en gereed...................................159 - Synchronisatietijd en keuze van het synchronisatietijdstip .....155 - X-contact .........................................................................157 - Flitsregeling met SCA 3000/3002 compatibele flitsapparatuur en SCA 3501/3502M3 ..............................158 - Computerautomaat ..........................................................168 - Handmatig flitsen.............................................................169 - TTL-gestuurde, automatische flitsbelichting .....................163 - Diafragma-automaat T en TTL-gestuurde, variabele flitsinvulling....................................................................167 190 - Handmatige belichtingsregeling m en TTL-gestuurde, variabele flitsinvulling ..................................................168 - Overzichtstabel voor het flitsen met SCA 3501/3502M3.............................................170/171 - Programma-automaat P en TTL-flitsfunctie ..................166 - Tijdautomaat A en TTL-flitsfunctie................................167 - Flitsmeting voor de opname - F ..........................................178 - Lineair flitsen .....................................................................172 - M HSS ..............................................................................174 - TTL HSS ...........................................................................175 - Stroboscoopflits met SCA 3501/3502M3 .........................180 Objectieven - Gebruik van aanwezige objectieven en accessoires ...........128 - Leica R-objectieven..........................................................128 - LEICAFLEX SL/SL2-objectieven zonder R-stuurnokken ...129 - VISOFLEX-objectieven op de LEICA R9 ............................129 - Objectief wisselen ..............................................................127 Infodienst, Leica...................................................................203 Sluiter, zie ontspanner en technische gegevens ..........120/200 Inschakelen van de camera / - van de belichtingsmeting.....131 Technische gegevens............................................................197 Foutmeldingen .....................................................................182 Tips voor het behoud van uw LEICA R9 en objectieven ........188 Film - Plaatsen .............................................................................122 - Terugspoelen......................................................................123 - Transporteren ............................................................122/123 - Wisselen.............................................................................122 Vasthouden van de camera ..................................................130 Oculair, zie zoekersysteem Spiegelvoorontspanning.......................................................184 Scherpte/afstand instellen...................................................118 Scherptediepteschuif en scherptediepte ..............................187 Voeding, zie batterijen Zelfontspanner .....................................................................183 Zoekersysteem...............................................................116-118 - Indicaties............................................................................110 - Oculair instellen..................................................................116 - Oculairafsluiting..................................................................117 - Oogschelp wisselen ............................................................117 Filmgevoeligheid...................................................................125 - Instellen .............................................................................125 - Instellingsbereik .................................................................125 Klantenservice / Leica Customer Service............................203 Lineair flitsen, zie onder flitsfunctie Meervoudige belichting ........................................................186 Ontspanner, zie sluiter en technische gegevens ..........120/200 191 Accessoires voor de LEICA R9 Verwisselbare instelringen • De volledig matte ring met rasterverdeling (best. nr. 14 346), bijv. voor architectuur-, panorama- en repro-opnamen (heeft ook markeringen voor het maken van diapositieven voor tv-weergave). • De heldere ring (best. nr. 14347) voor de wetenschappelijke fotografie, bijv. micro- of astro-opnamen. Bijzondere opdrachten vereisen op maat gesneden systemen voor snel en precies werken. Daarom zijn er voor de LEICA R9 naast de universele ring vier andere instelringen: • De volledig matte ring (best. nr. 14344), bijv. voor zeer dichtbij en zeer lange brandpuntsafstanden. • De microprismaring (best. nr. 14 345), bijv. voor een ongestoorde beoordeling van de beeldopbouw. 192 Grote oogschelp De flexibele oogschelp voor het afschermen van strooilicht (best. nr. 14217) houdt storend licht van het oog weg. Het zoekerbeeld wordt daardoor nog beter. De matte ringen worden afzonderlijk in een houder met een wisselpincet en stofpenseel geleverd. Voor het wisselen van de ringen moet het objectief worden verwijderd, de ringhouder naar beneden worden geklapt en de instelring met de pincet eruit worden genomen. 193 Correctielenzen Zoeker met hoek Om de oculairinstelling via de ingebouwde verstelmogelijkheid van ± 2 dioptrieën te veranderen, zijn correctielenzen van - 3 tot + 3 dioptrieën (gefaseerd in hele dioptrieën) beschikbaar. Voor het aanbrengen van een correctielens wordt eerst de oogschelp afgenomen (zie pag. 117), de lens in de oculairuitsparing gelegd en de oogschelp er weer opgeschoven. Beide worden in een veiligheidsgleuf vergrendeld. Op het repro-statief of voor opnamen vanuit het kikkerperspectief vereenvoudigt de zoeker met hoek (best. nr. 14300) de observatie van het zoekerbeeld. Door eenvoudig om te schakelen kan bovendien een 2x-loep worden ingeschakeld. Voor het plaatsen van de zoeker met hoek moet eerst de oogschelp van de camera worden verwijderd. 194 LEICA MOTOR-WINDER R8/R9 LEICA MOTOR-DRIVE R8/R9 De Motor-Winder R8/R9 wordt na het verwijderen van het batterijvak geplaatst en maakt een opnamefrequentie van ca. 2 beelden per seconde en motorisch terugspoelen mogelijk. De batterijen van de Motor-Winder R8/R9 (2 x type "123") nemen dan ook de voeding van de camera over. De Motor-Winder R8/R9 heeft een aansluitmogelijkheid voor een afstandsontspanner, externe voeding en Remote-Control R8/R9 met ingebouwde timer. De Motor-Drive R8/R9 wordt na het verwijderen van het batterijvak van de camera geplaatst. Er zijn enkele opnamen of een frequentie van 2 en 4,5 beelden per seconde mogelijk. De Drive kan bovendien voor het motorisch terugspoelen worden gebruikt. Bovendien biedt de Motor-Drive R8/R9 ook een bracketing-functie, d.w.z. er kunnen automatisch altijd 3 opnamen met verschillende belichtingswaarden (of een afwijking van 1/ of 1 EV-waarde) worden gemaakt. 2 De accu-pack van de Motor-Drive R8/R9 neemt de voeding van de camera over. De Motor-Drive R8/R9 heeft een aansluitmogelijkheid voor een afstandsontspanner, externe voeding en RemoteControl R8/R9 met ingebouwde timer. 195 Opnamefilters Voor gebruik op de Leica R-objectieven zijn een reeks kleur-, UVa- en polfilters beschikbaar. Bij een belichtingsmeting via het objectief wordt meestal automatisch rekening gehouden met de lichtabsorptie door het filter. De verschillende films hebben echter in de afzonderlijke spectrale gebieden een andere gevoeligheid. Bij minder doorlatende en extreme filters kunnen daarom afwijkingen ten opzichte van de gemeten tijd optreden. Zo vereisen bijv. oranje-filters gewoonlijk een verlenging met één diafragmawaarde en rood-filters gemiddeld ongeveer twee diafragmawaarden. Een algemeen geldende waarde kan niet gegeven worden omdat de roodgevoeligheid van de zwartwit-films zeer verschillend is. Met circulair-polarisatiefilters kan als bij normale filters worden gemeten en ingesteld. Lineaire polarisatiefilters moeten niet worden gebruikt. Bij de meting kunnen lineaire polarisatiefilters sterke afwijkingen geven, omdat de gedeeltelijk doorlaatbare hoofdspiegel zelf als een polarisator werkt en daardoor afhankelijk van de stand van het filter de meting sterk wordt vertekend. Fototassen Voor de LEICA R9 worden paraattassen aangeboden die de camera mechanisch in hoge mate beschermen. (best. nr. 14519 voor camera zonder Motor-Winder R8/R9, best. nr. 14527 voor camera met Motor-Winder R8/R9.) Bovendien zijn voor omvangrijke uitrustingen met meerdere objectieven en accessoires verschillende combitassen beschikbaar. 196 Belichtingscorrectie ± 3 EV (belichtingswaarde), in halve stappen instelbaar. Automatische belichtingsserie Met LEICA MOTOR-DRIVE R8/R9 kan een automatische belichtingsserie van telkens 3 opnamen worden gemaakt. Als afwijking tussen de afzonderlijke opnamen kan telkens 1/2 EV of 1 EV worden gekozen. Afhankelijk van de ingestelde functie worden de verschillende belichtingen door het wijzigen van het diafragma en/of de sluitertijd gerealiseerd. Technische gegevens Cameratype Microprocessor-gestuurde, eenogige, handmatig te focusseren kleinbeeld-spiegelreflexcamera met meervoudige automaat en aansluitmogelijkheid motor Objectieven Objectiefaansluiting Leica R-bajonet met extra elektrische contacten, alle Leica R-objectieven en de oudere LEICAFLEX/SL/SL2-objectieven met naderhand ingebouwde R-stuurnokken kunnen worden gebruikt. Objectiefsysteem Leica R-objectieven van 15–800 mm Meetbereik (bij diafragma 1,4 en ISO 100/21°) Selectieve meting: van 0,007 cd/m2 tot 125 000 cd/m2, d.w.z. van EV - 4 tot EV 20 of van 32 s bij diafragma 1,4 tot 1/8 000 s bij diafragma 11 Integraalmeting en meerveldenmeting: van 0,03 cd/m2 tot 125 000 cd/m2, d.w.z. van EV - 2 tot EV 20 of van 8 s bij diafragma 1,4 tot 1/8 000 s bij diafragma 11, waarschuwing in de zoeker bij waarde onder het meetbereik. Meetcellen Tegen strooilicht beschermde silicium-fotodioden op de camerabodem en op de hulpspiegel. Filmgevoeligheidsbereik Handmatige instelling van ISO 6/9° tot ISO 12 500/42° (door extra ingestelde belichtingscorrecties van maximaal ± 3 EV kunnen films van ISO 0,8/0° tot ISO 100 000/51° belicht worden), DX-aftasting van ISO 25/15° tot ISO 5 000/38°. Belichtingsfuncties m handmatige instelling van sluitertijd en diafragma, regeling met lichtschaal A tijdautomaat P variabele programma-automaat T diafragma-automaat F selectieve TTL-flitsbelichtingsmeting voor de opname Belichtingsmeting Meetmethoden • Selectieve meting (meetveld 7 mm), meetveld in de zoeker gemarkeerd, voor alle functies • Meerveldenmeting (6 velden), voor alle functies, belichtingsniveau van de meerveldenmeting kan in stappen van 1/10 EV maximaal ± 0.7 EV worden gewijzigd. • Centrumgerichte integraalmeting, voor alle functies • In het midden geaccentueerde, integrale TTL-meting voor flitsbelichting met aan het systeem aangepaste SCA 3000/3002 standaard flitsapparatuur. • Selectieve TTL-testflits-belichtingsmeting voor de opname met willekeurige flitsapparaten Meting via open diafragma voor alle Leica R-objectieven en accessoires met automatische overdracht springdiafragma, anders meting via werkdiafragma. Ergonomisch geoptimaliseerde vormgeving van de keuzehendel voor meetmethode. Meetwaardegeheugen Bij selectieve en integrale meting voor alle automatische functies door vasthouden van drukpunt van de ontspanner. Indicatie door het verdwijnen van het betreffende meetmethodesymbool in de zoeker. 197 Lineaire flitsfunctie Voor flitsfotografie met kortere sluitertijden dan de synchronisatietijd (1/350 s – 1/8 000 s) en diafragma-instellingen tussen volledig open en 5,6 (bij langere sluitertijden en kleiner diafragma automatische omschakeling op normale, handmatige of TTL-flitsbelichting). Door het afgeven van meerdere flitsen zeer kort na elkaar wordt bij benadering een constante lichtbron gegenereerd en wordt tijdens de sluiterbeweging het gehele beeldvenster gelijkmatig belicht. Naar keuze met de belichtingsfuncties m of A. Uitsluitend met conform uitgeruste flitsapparaten (met High Speed Synchronisation functie/-s) en SCA 3502 M3-adapter. Bij functie M HSS van het flitsapparaat, belichtingsfunctie m van de camera en ingestelde sluitertijd korter dan 1/250 s: Regeling van de belichting door het omgevingslicht volgens de lichtschaal van de camera. Bepaling van de flitsbelichting volgens berekening van het richtgetal (indicatie van de betreffende reikwijdte in de display van het flitsapparaat) door aanpassing van sluitertijd en/of diafragma en/of flitsvermogen aan de afstand tot het motief (bij correcte belichting door het omgevingslicht aanpassing van de reikwijdte alleen door wijziging van het flitsvermogen mogelijk). Bij handmatig ingestelde (m) sluitertijd van 1/250 s en langer vindt flitsbelichting plaats met het handmatig ingestelde vermogen. Bij de functie TTL HSS van het flitsapparaat (in principe flitsbelichting voor invulling met –1 2/3 EV gestuurd), belichtingsfuncties m of A van de camera en ingestelde of automatisch gestuurde sluitertijd korter dan 1/250 s: Bepaling van de automatische flitsbelichting door een voorflits met selectieve meting van het hoofdmotief (zonder voorflits geen flitsfunctie). Onafhankelijk van het resultaat en instelling van de meting van het omgevingslicht blijft het meetresultaat tijdens de verlengde weergave van de camera (20 s) opgeslagen, zodat het beeldfragment vrij kan worden gekozen. Meetwaardegeheugen (bij Keuzeknop functies in elke klikstand mechanisch tegen verdraaien beveiligd, ontgrendelingsdrukknop achter de keuzeknop. Vergrendelen gaat vanzelf als het wieltje in een nieuwe stand wordt gebracht en de drukknop niet wordt ingedrukt. Flits-belichtingsregeling Aansluiting flitsapparaten Via accessoireschoen met midden- en stuurcontacten of genormeerde aansluitbus voor flits. Synchronisatie Flitssynchronisatietijd: X = 1/250 s; naar keuze op het 1. of 2. sluitergordijn; flitsen ook met de kortere sluitertijden (1/350 s – 1/8 000 s) mogelijk met overeenkomstig uitgeruste flitsapparaten (HSS-functie) en SCA 3502 M3adapter. Met systeemconforme flitsapparaten (SCA 3000/3002 standaard met SCA 3501/3502 M3-adapter of LEICA SF 20/ SF 24D) TTL-sturing met centrumgerichte integraalmeting. Computergestuurd met flitsapparaat en automatische overdracht en inachtneming van filmgevoeligheid, belichtingscorrecties en ingesteld objectiefdiafragma. Met overeenkomstig uitgeruste Leica-R (ROM-) objectieven en flitsapparatuur (met zoomreflector), automatische aanpassing van de flitshoek aan de gebruikte brandpuntsafstand. Alle belichtingsfuncties te gebruiken in overeenstemming met verschillende belichtingsniveaus en het aandeel van omgevingslicht en flitslicht. Bij P volautomatisch met optimale sturing voor uitgebalanceerde opnamen door verhoogd aandeel van omgevingslicht en verminderd aandeel van flitslicht afhankelijk van situatie; alternatieve, handmatige flits-belichtingscorrecties (± 3 1/3 EV) mogelijk. Met willekeurige flitsapparaten (bijv. studioflitsapparatuur) selectieve TTL-meting door flitsmeting voor de opname, indicatie van het meetresultaat in de zoeker en op de achterwandlcd. 198 A) voor belichting door het omgevingslicht is onafhankelijk daarvan mogelijk. Er zijn willekeurig veel voorflitsmetingen voor de opname mogelijk. Handmatige flitscorrecties ± 3 1/3 EV zijn als alternatief voor de automatische correctie mogelijk. Indicaties afhankelijk van instelling en bedieningsfase in flitsdisplay en camerazoeker (hier ook de waarschuwingen / voor waarden buiten het flitsbereik). Bij handmatig ingestelde (m) of automatisch gestuurde (A) sluitertijd van 1/250 s en langer: Zonder voorflits: normale, TTL-gestuurde flitsbelichting voor invulling met voorflits: door het richtgetal gestuurde flitsbelichting voor invulling in overeenstemming met de gemiddelde afstand tot het motief op basis van het meetresultaat van de TTL-voorflits. Stroboscoop-flitsfunctie (meerdere flitsen tijdens een opname) Automatische aanpassing van belichtingstijd met systeemconforme en overeenkomstig uitgeruste flitsapparatuur. Flits-meetcellen Tegen strooilicht beschermde silicium-fotodioden onderin de cameraruimte. Filmgevoeligheidsbereik voor TTL flits-belichtingsmeting: Bij SCA-gestuurde meting: ISO 12/12° tot 3 200/36° Bij testflits-meting: ISO 25/15° tot 400/27° Indicaties bij flitsfunctie Paraatstatus: door knipperen of constant oplichten van het flitssymbool in de zoeker en op de achterwand-lcd. Voortgangscontrole: indicatie van over- en onderbelichting door - of -signaal in de camerazoeker gedurende 4s na de opname. Flits-belichtingscorrectie ± 3 1/3 EV in stappen van 1/3 EV op SCA 3002 standaard flitsapparatuur of op SCA 3501/ 3502 M3-adapter bij TTL en computersturing van het flitsapparaat in de camerafuncties m, A en T instelbaar. Vaste –1 2/3 EV voorinstelling bij programma-automaat en normale lichtomstandigheden, extra handmatige correcties (± 3 1/3 EV) mogelijk. Op de LEICA SF 20/SF 24D is ± 3 EV in stappen van 1/3 EV bij TTL-sturing of in stappen van 1 EV bij computerbesturing instelbaar. Automatische aanpassing van de flitsreflector Bij systeemconforme SCA 3000/3002 standaard flitsapparatuur met motor-zoomreflector, SCA 3501/3502 M3-adapters en objectieven met elektrische contacten. Zoekersysteem Prisma Vast ingebouwd pentaprisma Oculair High-Eyepoint zoeker. Dioptrieëncorrectie van. ± 2 dpt. op de zoeker instelbaar. Extra correctielenzen van – 3 bis + 3 dpt. verkrijgbaar. Ingebouwde afsluiting. Instelringen Uitwisselbaar, 5 modellen verkrijgbaar: universele ring (matte ring met microprismaring en centrale cirkel, standaarduitrusting), volledig matte ring, volledig matte ring met rasterverdeling, microprismaring, heldere ring met dradenkruis Zoekerveld 23 x 35 mm, komt overeen met 93 % van het beeldvlak (96 % verticaal x 97 % horizontaal) en daarmee het gestandaardiseerde diaformaat. Vergroting 0,75 x met 50 mm-objectief bij stand op oneindig en 0 dpt. Indicaties Zoeker lcd-regel onder het zoekerbeeld met: waarschuwingssymbool bij waarde onder het meetbereik, aanduiding voor belichtingscorrectie of van de DX-waarde afwijkende, handmatige gevoeligheidsinstelling, symbolen voor meetmethode incl. indicatie voor meetwaardegeheugen flitssymbool, flitsgereed en flitscontrole, aanduiding voor flitsbelichtingscorrectie, indicatie voor functie, indicatie van diafragma in halve trappen, bij zoomobjectieven met variabele lichtsterkte ook de waarden die afhankelijk zijn van de brandpuntsafstand, lichtschaal voor handmatige belichtingsregeling, belichtingscorrecties, automatische belichtingsserie en flitsmeting, signaal voor sluitertijd of over-, resp. onderbelichting, sig199 Ontspanner Drietraps: voeding – meetwaardegeheugen – ontspanning. Genormeerde schroefdraad voor draadontspanner geïntegreerd. Zelfontspanner Twee voorlooptijden: 2 s of 12 s, rode led-indicatie tijdens aflopen. Zwenkspiegel Gedeeltelijk doorlatend met 17 opgedampte lagen (70 % reflecterend, 30 % doorlatend). Spiegel-voorontspanning Via afzonderlijke schakelaars kan zonder de sluiter te activeren met de ontspanner de zwenkspiegel omhoog worden geklapt en het springdiafragma van het aangebrachte objectief op de ingestelde waarde worden gesloten; de sluiter wordt pas na opnieuw bedienen van de ontspanner geactiveerd. naal voor langdurige belichting of voor niet te realiseren camera-instellingen, beeldtelwerk met indicatie voor meervoudige belichtingen, automatische belichtingsserie en verkeerd ingelegde film. Afdekkap Rechterbovenkant: lcd-beeldtelwerk, wordt met de camera (met keuzeknop belichtingsfuncties) in– en uitgeschakeld. Voorkant: led voor zelfontspanner Achterwand Verlichtbare lcd-veld met: aanduiding voor belichtingscorrectie of van de DX-waarde afwijkende, handmatige gevoeligheidsinstelling, aanduiding voor handmatige of automatische filmgevoeligheidsinstelling, afgetaste filmgevoeligheid wordt ook bij ingeschakelde DX-functie getoond, batterijconditie, automatische waarschuwing bij verminderde batterijspanning, flitssymbool, cijferaanduiding voor filmgevoeligheid, belichtingscorrecties, belichtingsregeling bij flitsmeting, zelfontspanner-resttijd, over- en onderbelichtingssignalen en niet realiseerbare camera-instellingen, beeldtelwerk met indicatie voor meervoudige belichtingen, automatische belichtingsserie en verkeerd ingelegde of (alleen met Motor-Winder R8/R9 / Motor-Drive R8/R9) teruggespoelde film Filmtransport Inleggen Eenvoudig en snel gebruik door automatische invoer. Transport vooruit Handmatig met sneltransporthendel of motorisch met Motor-Winder R8/R9 (2 b/s) of Motor-Drive R8/R9 (omschakelbaar 4,5 b/s, 2 b/s of afzonderlijke beelden). Venster in achterwand voor transportcontrole. Terugspoelen Handmatig met terugspoelslinger of motorisch met Motor-Winder R8/R9 / Motor-Drive R8/R9. Beeldtelwerk In display van zoeker, achterwand en afdekkap, automatische reset na het openen van de achterwand. Meervoudige belichting Oneindig aantal meervoudige belichtingen zonder beeldtransport (filmrem) en beeldtelling vooruit mogelijk. Sluiter en ontspanning Sluiter Door microprocessor gestuurde spleetsluiter van metalen lamellen met verticaal verloop. Sluitertijden Handmatige instelling (bij T en m): 16 s tot 1/8 000 s in halve stappen, B voor langdurige opnamen van willekeurige duur, X = 1/250 s voor flitssynchronisatie. Automatische instelling (bij P en A): traploos van 32 s tot 1/8 000 s. Lineair flitsen met alle sluitertijden korter dan 1/250 s mogelijk (met SCA 3002 standaard flitsapparatuur en SCA 3502 M3adapter) 200 Camerabehuizing Materiaal Afdekkap van gegoten magnesium, zwart of antraciet gespoten. Binnenwerk van aluminium, vaste verbinding met de aluminium statiefplaat. Bodemdeksel van polycarbonaat (met glasvezel vesterkt) met aluminium statiefplaat, onderzijde met rubber bekleed. Scherptediepteschuif Voor de visuele beoordeling van de scherptediepte en activering van voorflitsen. Statiefschroefdraad A1/4 (1/4") DIN (stalen inzet) tegen verdraaien geborgd conform DIN 4503, in de statiefplaat, in het midden onder de objectiefas. Achterwand lcd-veld met verlichting voor de indicatie van verschillende functies of situaties (zie hiervoor), kijkvenster filmcassette voor controle van het ingelegde filmtype, venster voor transportcontrole. Bedrijfsspanning 6 V Voeding In het batterijvak: twee 3 V lithiumcellen type »CR2«, met Motor-Winder R8/R9: twee lithiumcellen, type »123« van de winder, met Motor-Drive R8/R9: Ni-MH accu-pack van de drive, batterijcontrole door symbool in achterwanddisplay. Afmetingen (b x h x d) 158 x 101 x 62 mm Gewicht ca. 790 g (zonder batterij) 201 Leica Academie Leica op internet Naast hoogwaardige producten uit de topklasse voor observatie tot en met weergave bieden wij reeds vele jaren als bijzondere service in de Leica Academie praktijkgerichte seminars en opleidingen aan. Hier kunnen zowel beginners als gevorderde foto-enthousiastelingen kennis vergaren over fotografie, projectie en vergroting. De inhoud van de cursussen – die in modern uitgeruste cursusruimten in de fabriek in Solms en in het nabijgelegen landgoed Altenberg worden verzorgd door een hoog opgeleid team van vakdocenten – varieert van algemene fotografie tot interessante specialisaties en omvat een overvloed van suggesties, informatie en adviezen voor de praktijk. Nadere inlichtingen en het actuele seminarprogramma, inclusief de fotoreizen, zijn verkrijgbaar bij: Actuele informatie over producten, wetenswaardigheden, evenementen en de onderneming Leica krijgt u op onze homepage op internet onder: http://www.leica-camera.com Leica Camera AG Leica Akademie Oskar-Barnack Str. 11 D - 35606 Solms Tel.: +49 (0) 6442 208 421 Fax: +49 (0) 6442 208 425 E-mail: [email protected] 202 Leica Infodienst Leica klantenservice Technische vragen over het Leica-programma worden schriftelijk, telefonisch of per e-mail beantwoord door de Leica informatiedienst: Voor het onderhoud van uw Leica-uitrusting alsmede in geval van schade kunt u gebruik maken van de Customer Service van Leica Camera AG of de reparatieservice van een nationale vertegenwoordiging van Leica (voor adressenlijst zie garantiebewijs). Wend u tot een erkende Leicaspeciaalzaak (in Duitsland: Leica Repräsentanz). Leica Camera AG Informations-Service Postfach 1180 D - 35606 Solms Tel.: +49 (0) 6442 208 111 Fax: +49 (0) 6442 208 339 E-mail: [email protected] Leica Camera AG Customer Service Solmser Gewerbepark 8 D - 35606 Solms Tel.: +49 (0) 6442 208 189 Fax: +49 (0) 6442 208 339 E-mail: [email protected] 203