Johannus Opus 1 Handleiding
- Categorie
- Muzikale uitrusting
- Type
- Handleiding
Gebruikershandleiding
JOHANNUS
JOHANNUSJOHANNUS
JOHANNUS
Opus 1
Gebruikershandleiding Opus 1
JOHANNUS
JOHANNUSJOHANNUS
JOHANNUS
Documentgegevens
Documentcode OP01V202NL.wpd
Documentnaam Gebruikershandleiding JOHANNUS Opus 1
Uitgavedatum februari 1999
Serienummer
© Copyright 1998 JOHANNUS Orgelbouw b.v. Nederland.
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt
worden door middel van druk, fotokopie, microfilm, geluidsband, elektronisch of op welke andere wijze dan
ook, en evenmin worden opgeslagen in een computersysteem voor gegevensontsluiting zonder de
voorafgaande schriftelijke toestemming van JOHANNUS Orgelbouw.
De informatie in dit document wordt voortdurend verder ontwikkeld. JOHANNUS Orgelbouw b.v. aanvaardt
dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor eventuele onvolkomenheden of onjuistheden in dit document.
Gebruikershandleiding Opus 1
JOHANNUS
JOHANNUSJOHANNUS
JOHANNUS
Voorwoord
Van harte gefeliciteerd met uw keuze en de aanschaf van dit JOHANNUS orgel.
U bent nu de bezitter geworden van een instrument met een enorme klankrijkdom en ongekende
mogelijkheden.
Wij, als bouwers van dit instrument, willen u graag helpen bij het ontdekken van deze
eigenschappen.
Deze gebruikershandleiding bevat allerlei nuttige informatie. We gaan het orgel eerst verkennen,
dan gaan we het in gebruik nemen en vervolgens alle mogelijkheden doornemen.
In een aantal hoofdstukken die daarop volgen wordt nader ingegaan op het spelen van
automatische accoorden, gebruik van setzer-combinaties, toepassen van MIDI enz.
Ook zijn de uitbreidingsmogelijkheden beschreven. In de bijlagen treft u naast technische gegevens
ook registratievoorbeelden aan.
Gebruikershandleiding Opus 1
JOHANNUS
JOHANNUSJOHANNUS
JOHANNUS
Inhoudsopgave
Een eerste verkenning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
Het orgel als meubel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
De speeltafel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
De lessenaar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
Het roldeksel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
De orgelbank . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
In gebruik nemen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
Aansluiten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
Inschakelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
De speeltafel in detail . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
Overzicht bedieningsfuncties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
Speelhulpen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
Accoorden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
Tremulant . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
Chorus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
Octaafkoppel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
Intonatie 2 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
Registers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
Labiaalpijpen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
Tongwerkpijpen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
Overzicht registers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
Bas-registers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
Manuaal-registers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
Begeleidings-registers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
Zweltrede . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
Drukknoppen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
SET ......................................................... 8
PP t.m. T . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
0 ............................................................ 8
M1 .......................................................... 9
Regelaars . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
PITCH ....................................................... 9
TRANSPOSITEUR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
VOLUME BAS ................................................. 9
BALANS ...................................................... 9
AKOESTIEK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
Externe aansluitingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
MIDI IN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
MIDI THRU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
MIDI OUT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
AUX IN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
AUX OUT .................................................... 10
EXT. REV. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
PHONES . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
Automatische accoorden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
Majeur accoord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
Mineur accoord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
Septiem accoord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
Mineur-septiem accoord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
Gebruikershandleiding Opus 1
JOHANNUS
JOHANNUSJOHANNUS
JOHANNUS
Gebruik van het setzer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
Wat zijn setzer-combinaties? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
Programmeren setzer-combinaties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
Oproepen setzer-combinaties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14
Toepassen van MIDI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
Wat is MIDI? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
Hoe en wat aansluiten? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
Uitbreidingen op het orgel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
Register-module . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
Extern weergavesysteem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
3-standen schakelaar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
Onderhoud . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
Garantie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
Bijlagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
Technische gegevens . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
MIDI Implementatiekaart . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
Registratievoorbeelden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
Eigen registraties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
Gebruikershandleiding Opus 1
JOHANNUS
JOHANNUSJOHANNUS
JOHANNUS
1
Een eerste verkenning
Het orgel als meubel
Het orgel bestaat als meubel uit een speeltafel, een lessenaar en een orgelbank.
Het meubel is standaard uitgevoerd in oud-hollands of blank eiken.
Afhankelijk van uw keuze kan uw orgel een andere kleur of houtsoort hebben.
De speeltafel
De speeltafel bestaat uit één klavier, registers en diverse speelhulpen. Het klavier heeft
een kerkorgeltoucher en is standaard uitgevoerd met kunststof toetsen.
Voor meer details zie hoofdstuk “De speeltafel in detail”.
De lessenaar
De lessenaar wordt als los onderdeel met het orgel meegeleverd.
U kunt u de lessenaar plaatsen in de steun die zich boven op het orgel bevindt.
Het roldeksel
Het orgel is eenvoudig af te sluiten door het houten roldeksel naar u toe te trekken.
De orgelbank
Het orgel is standaard voorzien van een bank met opbergvak.
Gebruikershandleiding Opus 1
JOHANNUS
JOHANNUSJOHANNUS
JOHANNUS
2
In gebruik nemen
Aansluiten
Let bij het aansluiten van het orgel op de volgende punten:
1. Controleer of de netspanning, zoals vermeld op de serienummerplaat, overeenkomt
met de spanning van het net waarop u het orgel wilt aansluiten. De serienummerplaat
bevindt zich links onder het manuaal.
2. Sluit het orgel aan op een geaarde wandcontactdoos. Als dit niet gebeurt, bestaat de
mogelijkheid dat bepaalde functies van het orgel niet optimaal werken.
Inschakelen
Schakel het orgel in door de netschakelaar (rechts naast het manuaal) in te drukken. Het
controlelampje in de schakelaar zal gaan branden. Na het inschakelen duurt het enkele
seconden voordat alle bedieningsfuncties van het orgel werken. Dit komt omdat de
verschillende elektronische schakelingen in het orgel enige tijd nodig hebben om de juiste
instellingen te bereiken.
Gebruikershandleiding Opus 1
JOHANNUS
JOHANNUSJOHANNUS
JOHANNUS
3
Afb. 1
De speeltafel in detail
Overzicht bedieningsfuncties
1. Roldeksel
2. Bas-registers
3. Begeleidings-registers en speelhulp Accoorden
4. Lessenaar
5. Manuaal-registers en speelhulpen Tremulant, Chorus, Octaafkoppel en Intonatie 2
6. Klavier
7. Regelaar TRANSPOSER
8. Netschakelaar
9. Drukknop
• Functieknop vaste combinaties / setzer
10. Drukknoppen
• Vaste combinaties / Setzer
11. Zweltrede
12. Serienummerplaat
13. Drukknop
• SET
14. Externe aansluitingen
15. Regelaars PITCH en VOLUME BAS
16. Regelaars VOLUME AKOESTIEK en BALANS
Gebruikershandleiding Opus 1
JOHANNUS
JOHANNUSJOHANNUS
JOHANNUS
4
Speelhulpen
Het orgel is standaard voorzien van de volgende speelhulpen:
!Accoorden
!Tremulant
!Chorus
!Octaafkoppel
!Intonatie 2
Accoorden
Rechts naast de begeleidings-registers zit de speelhulp accoorden.
Wanneer u de speelhulp accoorden inschakelt kunt u (alleen met de begeleidings-
registers) in de onderste twee octaven zogenaamde "automatische accoorden" spelen (zie
verder bij de uitleg van "Automatische accoorden).
Tremulant
Rechts naast de manuaal-registers zit de speelhulp tremulant.
De tremulant is bedoeld om bij vrij langzame zachte muziek de klank te laten golven om
zodoende het starre van de orgeltoon wat weg te nemen.
Het inschakelen van de tremulant heeft effect op zowel de manuaal- als de begeleidings-
registers. De bas-registers worden niet beïnvloed door de speelhulp tremulant.
Chorus
Ook rechts naast de manuaal-register zit de speelhulp chorus.
Om te voorkomen dat het orgel een te star, steriel klinkend instrument zou zijn, is het
instrument zodanig ontworpen dat verschillende registers zeer licht ten opzichte van elkaar
zijn ontstemd. Deze lichte verstemmingen geven het orgel een “breder”, meer “levendig”
karakter. Door het inschakelen van dit register wordt dit effect versterkt.
Octaafkoppel
Evenals de twee bovengenoemde speelhulpen zit ook de speelhulp octaafkoppel rechts
naast de manuaal-registers.
Wanneer u de speelhulp octaafkoppel inschakelt, klinken alle toetsen die u in het derde
en het vierde octaaf speelt, ook een octaaf hoger mee. De gespeelde toetsen wordt zo
eigenlijk verdubbeld. Het voordeel hiervan is dat u zo b.v. alleen met de rechterhand een
meerstemmige melodie kunt spelen en met de linkerhand de pedaaltoon. Door het gebruik
van het octaafkoppel klinken de met de rechterhand gespeelde accoorden veel voller.
Intonatie 2
Geheel rechts van de manuaal-registers zit de speelhulp intonatie 2.
Intonatie bepaalt de klankkleur van het orgel. In de pijporgelbouw is het intoneren een zeer
belangrijk onderdeel van het vak. Bij ieder pijporgel wordt register voor register afgeregeld
op de ruimte waarin het instrument staat.
Uw orgel is standaard uitgevoerd met twee intonaties, namelijk een romantische en een
barokke intonatie. Een romantisch orgel is over het algemeen wat “ronder” van klank,
terwijl de klankkleur van een barok geïntoneerd orgel wat helderder is.
Door de speelhulp intonatie 2 in te schakelen kiest u voor de barokke intonatie.
Gebruikershandleiding Opus 1
JOHANNUS
JOHANNUSJOHANNUS
JOHANNUS
5
Registers
De registers zijn uitgevoerd als zogenaamde tuimelschakelaars. Het zijn schakelaars die
na het in- of uitschakelen in de middenstand terugspringen. Daarom is in elke
tuimelschakelaar een lampje aangebracht dat gaat branden zodra het register wordt
ingeschakeld. Deze registerverlichting werkt ook bij het gebruik van vaste en vrije
combinaties.
Bij een pijporgel schakelt u met de registers het geluid van een rij pijpen in of uit. Door het
variëren van registers kan een organist dynamische- en kleurschakeringen aanbrengen.
Dat betekent dat enige kennis nodig is van het traditionele pijporgel om goed te kunnen
registreren. U zult enigszins op de hoogte moeten zijn van klankkleuren van de
verschillende registers. Daarom heel in het kort iets over de soorten orgelregisters.
In de bijlagen treft u uitgebreide registratievoorbeelden aan.
Orgelpijpen zijn te verdelen in twee hoofdgroepen:
!labiaalpijpen
!tongwerkpijpen
Labiaalpijpen
Het principe van toonvorming bij labiaalpijpen is hetzelfde als bij de blokfluit. Labiaalpijpen
komen voor in twee uitvoeringen: open of (half) gedekt. Een voorbeeld van een
halfgedekte pijp is de Roerfluit. Op het deksel is een (open) buisje (roer) gesoldeerd. Een
voorbeeld van een open labiaalpijp is de Prestant. De pijpen van dit register staan meestal
in het front van een pijporgel. Labiaalpijpen kunnen onderverdeeld worden in de volgende
families:
Prestanten
Tot de prestantfamilie behoren de Prestant, Octaaf en Mixtuur. Bij het laatste register
klinken er meerdere pijpen (van verschillende toonhoogte) per toets. Ze worden
samengestelde vulstemmen genoemd.
Strijkers
Tot de familie van de eng-gemensureerde, open labiaalpijpen behoren de strijkende
registers zoals: Viola di Gamba en Vox Celeste.
Fluiten
Tot de fluitregisters, zowel open als gedekt, van metaal of van hout, behoren o.a.: Roerfluit,
Gedekt, Subbas en Quintfluit.
Tongwerkpijpen
Bij een tongwerkpijp wordt door de voetopening de wind de keel ingestuwd; hierdoor wordt
de tong in trilling gebracht. Deze trilling wordt door de luchtkolom in de ‘beker’ versterkt en
‘gekleurd’. De Trompet behoort tot de tongpijpen met een lange trechtervormige beker. De
Fagot behoort tot de groep met een cilindrische beker.
Overzicht registers
Een overzicht van de registers treft u aan in de bijlagen bij de registratievoorbeelden. Bij
de verschillende registernamen staat meestal een aanduiding voor de voethoogte, b.v. 8
voet. Dat betekent dat de grootste pijp (groot-C) van dit open register 8 voet (dat is
ongeveer 240 cm) lang is. Een register met de aanduiding 16 voet klinkt een octaaf lager.
Gebruikershandleiding Opus 1
JOHANNUS
JOHANNUSJOHANNUS
JOHANNUS
6
Afb. 2
Afb. 3
Afb. 4
Bas-registers
De bas-registers kunt u alleen bespelen in de onderste 2 octaven van het klavier (zie
afbeelding 2). Het zijn zogenaamde monofone registers. D.w.z. dat er per register maar
één toon tegelijk weergegeven wordt. Dit is altijd de laagste toon van het accoord dat u
speelt.
De vier bas-registers kunt u eigenlijk zien als de "pedaalregisters" van het orgel wanneer
er sprake zou zijn van een orgel met volledig pedaal. Juist omdat deze registers tijdens het
bespelen maar één toon tegelijk weergeven en alleen in de 2 onderste octaven
bespeelbaar zijn kunt u ze dan ook als zodanig gebruiken.
Manuaal-registers
De manuaal-registers kunt u zien als de "normale" registers. Deze kunt u bespelen over
de volledige 5 octaven van het klavier (zie afbeelding 3).
Begeleidings-registers
Bij het inschakelen van een begeleidings-register wordt het klavier automatisch in twee
afzonderlijke delen opgesplitst. De begeleidings-registers kunt u alleen bespelen in de
onderste 2 octaven van het klavier, terwijl nu de manuaal-registers alleen bespeeld kunnen
worden in de bovenste 3 octaven van het klavier (zie afbeelding 4).
Door het opsplitsen van het klavier wordt u zo eigenlijk de mogelijkheid geboden om het
orgel te bespelen als een twee-klaviers instrument:
De begeleiding-melodie kunt u, met één of meerdere begeleidings-registers, met de
linkerhand spelen terwijl u met de rechterhand, met één of meerdere manuaal-registers,
b.v. uitkomend kunt spelen.
Gebruikershandleiding Opus 1
JOHANNUS
JOHANNUSJOHANNUS
JOHANNUS
7
Afb. 5
Nu is het zo dat bij een twee-klaviers orgel de begeleidings-melodie meestal gespeeld
wordt in het tweede en derde octaaf van het klavier. Door de verdeling van het klavier in
twee (laagste) octaven voor de begeleiding en drie (hoogste) octaven voor de manuaal-
stemmmen zou dit niet mogelijk zijn. Om dit te ondervangen klinken de begeleidings-
registers een octaaf hoger, zodat u in de onderste twee octaven kunt spelen alsof u op het
op het tweede en derde octaaf van een twee-klaviers orgel speelt (zie afbeelding 5).
Wanneer u nu ook nog een bas-register ingeschakelt, kunt u het orgel bespelen als een
twee-klaviers instrument met pedaal (zie eveneens afbeelding 5).
Gebruikershandleiding Opus 1
JOHANNUS
JOHANNUSJOHANNUS
JOHANNUS
8
Zweltrede
Met de zweltrede regelt u het totaal volume van het orgel.
Deze volumeregeling is onafhankelijk van de stand van de regelaars VOLUME BAS en
BALANS.
Drukknoppen
SET
Een drukknop voor het programmeren van setzer-combinaties (zie verder bij “Gebruik van
het setzer”).
PP t.m. T
De knoppen PP-P-MF-F-FF-T hebben een dubbele functie. Indien de knop M1 niet
ingedrukt is fungeren de knoppen als vaste-combinatie knoppen voor de bas- en manuaal-
registers.
Indien M1 wel ingedrukt is fungeren diezelfde knoppen als vrije-combinatie (setzer)
knoppen voor zowel de bas- manuaal- als begeleidings-registers. Zie verder bij "Gebruik
van het het setzer.
De vaste combinaties (presets) zijn registergroepen, ingesteld volgens vaste muzikale
normen, beginnend bij PP (pianissimo: zeer zacht) tot en met T (tutti: zeer sterk).
De werking van de T knop is tweeledig. Wanneer u speelt met een zelfgekozen registratie
of met een vaste combinatie (PP t.m. T) krijgt u door het indrukken van de T knop het volle
werk; de normale werking van deze knop. Door echter nogmaals deze knop in te drukken,
krijgt u de voorgaande registratie terug.
Deze vaste combinaties zijn bij de bouw van het orgel vastgelegd en kunnen niet meer
door de gebruiker veranderd worden.
Bij het indrukken van één van de preset-knoppen ziet u aan de oplichtende registers welke
registers ingeschakeld zijn. Het is ook mogelijk om binnen een vaste combinatie handmatig
registers in- of uit te schakelen.
0
Rechts naast de T-knop van de vaste combinaties zit de 0-knop (oplosser).
Ook deze knop heeft een tweeledige functie. Het kan voorkomen dat u een vaste
combinatie hebt gekozen of met de hand een register aanzet en dit niet is wat u bedoelde.
Door de 0 knop kort in te drukken maakt u de laatste wijziging ongedaan.
Voorbeeld
U speelt met de registratie PRESTANT 8'. Na enige tijd schakelt u de FLUIT 8' en de
FLUIT 4' erbij. Uiteraard zit er een (ook al is het een zeer korte) tijd tussen het bijschakelen
van de FLUIT 8' en de FLUIT 4'.
Door nu de 0 knop kort in te drukken, zal alleen de FLUIT 4' uitgeschakeld worden (laatste
wijziging ongedaan maken). Het is dus niet zo dat zowel de FLUIT 8' als de FLUIT 4'
uitgeschakeld worden (vanuit de organist gezien zou dit namelijk de vorige registratie zijn).
Het orgel “ziet” als het ware de registratie PRESTANT 8', FLUIT 8' als “vorige keuze”,
terwijl de organist de registratie PRESTANT 8', als “vorige keuze” ziet.
Als u de 0 knop langer indrukt, worden - op enkele uitzonderingen na - alle ingeschakelde
registers in één keer uitgeschakeld. Uitzonderingen zijn de registers Accoorden, Chorus,
Octaafkoppel en Intonatie 2.
M1
Gebruikershandleiding Opus 1
JOHANNUS
JOHANNUSJOHANNUS
JOHANNUS
9
Geheel rechts van de vaste combinaties bevindt zich de drukknop M1. Door deze knop in
te drukken kunt u de knoppen PP t.m. T gebruiken als vrije combinatie knoppen. Zie verder
bij "Gebruik van het het setzer.
Regelaars
PITCH
Met deze regelaar kunt u de stemming van het orgel traploos een kwarttoon verlagen of
verhogen. Deze regelaar heeft een middenstand indicatie. Dit betekent dat deze regelaar
bij het verdraaien voelbaar in de middenstand klikt. Deze middenstand is bedoeld om het
orgel (met de regelaar “TRANSPOSER” op stand 0) te kunnen stemmen op A=440 Hz.
TRANSPOSITEUR
Met deze regelaar is het mogelijk het orgel te transponeren. Dat wil zeggen: Met deze
regelaar kan het orgel 1, 2 of 3 vaste halve tonen lager of hoger gestemd worden. Staat
de regelaar in stand 0 dan staat het orgel op de normale stemming A=440 Hz, mits de
regelaar PITCH in de middenstand staat.
Met gebruikmaking van de TRANSPOSER in combinatie met de regelaar PITCH kan het
orgel traploos drie halve tonen omhoog of omlaag gestemd worden.
VOLUME BAS
Met de regelaar VOLUME BAS kunt u het volume van de bas-registers instellen.
Met de regelaar in de middenstand is het volume van de bas-registers normaal t.o.v. de
begeleidings- en manuaal-registers.
Door vanuit deze middenstand de regelaar linksom of rechtsom te draaien kunt u het
volume van de bas-registers t.o.v. de manuaal- en begeleidings-registers harder of zachter
instellen.
Deze volumeregeling is onafhankelijk van de stand van de zweltrede en de regelaar
BALANS.
BALANS
Met de regelaar BALANS kunt u de verhouding tussen het volume van de manuaal-
registers en het volume van de begeleidings-registers instellen.
Met de regelaar in de middenstand is de balans tussen de manuaal- en begeleidings-
registers normaal ingesteld.
Door de regelaar vanuit de middenstand linksom te draaien neemt het volume van de
begeleidings-registers af, terwijl het volume van de manuaal-registers gelijk blijft.
Door de regelaar vanuit de middenstand rechtsom te draaien neemt het volume van de
manuaal-registers af, terwijl het volume van de begeleidings-registers gelijk blijft.
De balansregeling is onafhankelijk van de stand van de zweltrede en de regelaar VOLUME
BAS.
AKOESTIEK
Het ingebouwde digitale akoestiek-effect zorgt voor een ruimtelijke weergave van de
orgelklank. Met deze regelaar kunt u het volume van de akoestiek traploos regelen. Om
het akoestiek-effect geheel uit te schakelen dient u de regelaar geheel linksom te draaien.
Gebruikershandleiding Opus 1
JOHANNUS
JOHANNUSJOHANNUS
JOHANNUS
10
Afb. 6
Externe aansluitingen
Links onder de speeltafel bevinden zich de volgende externe aansluitingen:
MIDI IN
Voor het ontvangen van MIDI-codes van andere apparaten.
MIDI THRU
Voor het doorgeven van binnenkomende MIDI-codes van andere apparaten.
MIDI OUT
Voor het verzenden van MIDI-codes naar andere apparaten.
AUX IN
Deze ingang is bedoeld om het geluid van een extern apparaat via de versterkers van het
orgel weer te geven. Zo kan b.v. een expander, die via de MIDI OUT van het orgel wordt
aangestuurd, afgespeeld worden via de luidsprekers van het orgel.
Het volume van het apparaat dat via de AUX IN is aangesloten, kan niet met de zweltredes
of de regelaar VOLUME geregeld worden (behalve als het externe apparaat via de MIDI
OUT van het orgel wordt aangestuurd).
AUX OUT
Deze uitgang is bedoeld voor het aansluiten van een externe versterker (stereo).
EXT. REV.
Deze aansluiting EXTERN REVERB is specifiek bestemd voor het aansluiten van een
JOHANNUS externe akoestiek. Dit is een systeem dat m.b.v. vier losse luidsprekerboxen,
in de ruimte waar het orgel staat, de ruimtewerking van een concertzaal of kathedraal
nabootst. Afgeraden wordt om deze uitgang te gebruiken voor andere doeleinden.
Gebruikershandleiding Opus 1
JOHANNUS
JOHANNUSJOHANNUS
JOHANNUS
11
PHONES
Dit is de aansluiting voor de hoofdtelefoon (stereo) en geschikt voor hoofdtelefoons met
een impedantie tot 2000Ω. Bij gebruik van een z.g. laag-ohmige hoofdtelefoon (8Ω) kan
het zijn dat het volume te hard is. Dit is bij te regelen met de regelaar VOLUME.
Bij gebruik van de hoofdtelefoon worden de luidsprekers van het orgel automatisch
uitgeschakeld. De verschillende luidsprekerkanalen worden nu gelijkmatig over de twee
hoofdtelefoonkanalen verdeeld.
Gebruikershandleiding Opus 1
JOHANNUS
JOHANNUSJOHANNUS
JOHANNUS
12
Afb. 7
Afb. 8
Automatische accoorden
Muzikaal gezien zijn de vier belangrijkste accoorden die bij een grondtoon behoren:
!Majeur accoord
!Mineur accoord
!Septiem accoord
!Mineur-septiem accoord
Wanneer u de speelhulp accoorden inschakelt kunt u (alleen met de begeleidings-
registers) in de onderste twee octaven zogenaamde "automatische accoorden" spelen.
De speelhulp accoorden zit rechts naast de begeleidings-registers.
Om uit te leggen welke toets(en) u moet indrukken om automatisch een gewenst accoord
bij een bepaalde grondtoon te verkrijgen zullen als voorbeeld de vier accoorden genomen
worden die grondtoon C behoren.
Majeur accoord
Voor het spelen van een C-majeur accoord (in bladmuziek genoteerd als C) hoeft u alleen
maar de grondtoon C in één van de onderste twee octaven in te drukken (zie afbeelding
7). Dit zal dan resulteren in het klinken van de tonen C, E en G.
Mineur accoord
Voor het spelen van een C-mineur accoord (in bladmuziek genoteerd als Cm) moet u twee
toetsen in de onderste twee octaven indrukken. Dit zijn de grondtoon (in dit geval dus weer
de C) en een willekeurige zwarte toets links van de grondtoon C (zie afbeelding 8). Bij het
indrukken van genoemde toetsen zullen de tonen C, ES en G klinken.
Gebruikershandleiding Opus 1
JOHANNUS
JOHANNUSJOHANNUS
JOHANNUS
13
Afb. 9
Afb. 10
Septiem accoord
Voor het spelen van een C-septiem accoord (in bladmuziek genoteerd als C7) moet u
ook twee toetsen in de onderste twee octaven indrukken. Nu echter de grondtoon (in
dit geval dus weer de C) en een willekeurige witte toets links van de grondtoon C (zie
afbeelding 9). Bij het indrukken van genoemde toetsen zullen de tonen BES, C, E en
G klinken.
Mineur-septiem accoord
Voor het spelen een C-mineur-septiem accoord (in bladmuziek genoteerd als Cm7) moet
u drie toetsen in de ondereste twee octaven indrukken. Dit zijn: De grondtoon C, een
willekeurige witte toets links van de grondtoon en een willekeurige zwarte toets links van
de grondtoon (afbeelding 10). Wordt dit gedaan dan zullen de tonen BES, C, ES en G
klinken.
Gebruikershandleiding Opus 1
JOHANNUS
JOHANNUSJOHANNUS
JOHANNUS
14
Gebruik van het setzer
Wat zijn setzer-combinaties?
Setzer-combinaties zijn een bijzondere vorm van vaste combinaties (presets). De
combinatie van registers bij de vaste combinaties ligt vast. Bij de setzer-combinaties kunt
u zelf registraties samenstellen, in het setzer geheugen opslaan en weer oproepen. Dit is
vooral nuttig als er veel verschillende registraties voorkomen bij het spelen van een
muziekstuk. Het maakt de hulp van registranten overbodig.
Het geheugen waarin de setzer-combinaties zijn opgeslagen is zodanig beveiligd dat de
opgeslagen registraties niet verloren gaan wanneer u het orgel uitschakelt of wanneer de
stekker uit de wandcontactdoos wordt gehaald.
Onderdelen van het setzer zijn:
!Drukknop SET
!Drukknop M1
!Drukknoppen PP t.m. 0
Met het setzer kunt u 7 zelfgekozen registraties in een geheugen opslaan (programmeren).
Deze registraties zijn op elk gewenst moment oproepbaar. Op elke plaats kunt u een
zelfgekozen registratie opslaan. Alleen de speelhulpen Accoorden, Chorus, Octaafkoppel
en Intonatie 2 kunt u niet opslaan in het setzer.
Programmeren setzer-combinaties
Een setzer-combinatie programmeert u als volgt:
1. Controleer eerst of de knop M1 ingedrukt is. Door deze knop in te drukken kunt u de
knoppen PP t.m. 0 gebruiken als vrije combinatie knoppen.
2. Kies de gewenste registratie die u wilt opslaan in het geheugen.
3. Druk op SET (blijf deze indrukken) en kies vervolgens de geheugenplaats (druk b.v. de
knop MF in).
4. Laat eerst de knop voor de geheugenplaats (in dit voorbeeld MF) los en pas daarna de
knop SET.
5. Schrijf de zojuist geprogrammeerde combinatie op (b.v. MF-S in het muziekstuk waar
u die registratie wilt gebruiken).
De zelfgekozen registratie is nu opgeslagen in geheugengroep 6 op plaats 3.
Oproepen setzer-combinaties
Oproepen gaat als volgt:
1. Controleer eerst of de knop M1 ingedrukt is.
2. Bepaal de setzer-combinatie die u wilt oproepen (b.v. F).
In de opgeroepen registratie kunt u handmatig registers toevoegen of uitschakelen.
Tip
Gebruikershandleiding Opus 1
JOHANNUS
JOHANNUSJOHANNUS
JOHANNUS
15
Wanneer de knop M1 ingedrukt is werkt de 0-knop niet, zoals bij de vaste combinaties, als
knop om alle registers in één handeling uit te zetten.
Ook de 0-knop kunt u, wanneer de knop M1 ingedrukt is, als geheugenplaats voor een vrije
combinatie gebruiken.
Indien u wilt dat ook in de vrije combinaties bij het indrukken van de 0-knop alle registers
uitzet worden moet u er voor zorgen dat deze "vrije combinatie plaats" altijd leeg blijft. Om
er zeker van te zijn dat dit ook zo is, zet u alle registers uit en slaat u deze
"registercombinatie" op in knop 0.
Gebruikershandleiding Opus 1
JOHANNUS
JOHANNUSJOHANNUS
JOHANNUS
16
Toepassen van MIDI
Wat is MIDI?
MIDI is de afkorting van Musical Instruments Digital Interface. Met MIDI kunnen
muziekinstrumenten onderling aan elkaar gekoppeld worden of aan een computer. Zo is
het b.v. mogelijk om spelend op uw orgel tegelijkertijd een synthesizer of expander te
bespelen. De MIDI standaard is gedeeltelijk op hardware gebaseerd. Daarnaast is het een
beschrijving van de manier waarop muziek en geluid worden vertaald en gecommuniceerd
tussen apparaten die uitgevoerd zijn met MIDI functionaliteit. De MIDI codes die het
JOHANNUS orgel kan versturen vertellen b.v. welke toets is ingedrukt.
De onderdelen die te maken hebben met MIDI zijn:
!MIDI-aansluitingen (MIDI IN, MIDI THRU, MIDI OUT).
!Een apparaat (b.v. synthesizer) dat u via MIDI wilt koppelen.
!Aansluitkabels.
Hoe en wat aansluiten?
Stel u wilt een expander aansluiten op uw orgel.
Ga dan als volgt te werk:
1. Sluit de expander aan m.b.v. de MIDI-kabels (DIN-kabels).
2. De bijbehorende expander moet u dan zodanig instellen dat hij alleen signalen ontvangt
via kanaal 1. MIDI heeft namelijk 16 kanalen waarover informatie verstuurd kan worden.
Bij de Opus 1 wordt de toetsinformatie standaard verstuur over kanaal 1.
Gebruikershandleiding Opus 1
JOHANNUS
JOHANNUSJOHANNUS
JOHANNUS
17
Uitbreidingen op het orgel
Afhankelijk van uw keuze kan uw instrument uitgevoerd zijn met een aantal uitbreidingen.
Deze uitbreidingen worden hieronder beschreven.
Register-module
Het orgel kan uitgebreidt zijn met een aantal speciale registers. De registers kunnen gezien
worden als een uitbreiding van het instrument.
Extern weergavesysteem
Het orgel kan ook uitgebreid zijn met een extern weergavesysteem in de vorm van b.v. een
front waarachter diverse luidsprekers aanwezig zijn. Aan de achterkant van het orgel is
daarvoor dan een aansluiting (z.g. octal socket) aanwezig. Met behulp van een speciale
kabel kunt u het weergavesysteem via deze aansluitingen koppelen aan uw orgel. In dat
geval zal op het instrument ook een 3-standen schakelaar te vinden zijn.
De 8 pennen van de octal-sockets zijn volgens onderstaande tabel aangesloten:
Nummer Kanaal
1
2
Massa (–) kanaal 1
Signaal (+) kanaal 1
3
4
Massa (–) kanaal 2
Signaal (+) kanaal 2
5
6
Massa ((–) kanaal 3
Signaal (+) kanaal 3
7
8
Niet aangesloten
Niet aangesloten
3-standen schakelaar
Met deze schakelaar kunt u kiezen tussen de luidsprekers van het orgel en het front.
De schakelaar heeft de volgende standen:
Stand A
Het geluid wordt weergegeven via de luidsprekers in het orgel en niet via het front.
Stand AB
Het geluid wordt zowel weergegeven via de luidsprekers van het orgel als van het front.
Het door de orgelluidsprekers weergegeven geluid is zachter dan in de A-stand.
Stand B
Het geluid wordt nu alleen weergegeven via de luidsprekers van het front.
Gebruikershandleiding Opus 1
JOHANNUS
JOHANNUSJOHANNUS
JOHANNUS
18
Onderhoud
Het meubel is deels afgewerkt met houtfineer en deels met massief hout.
Het meubel kunt u droog afnemen met een gewone stofdoek of met een licht vochtige
doek of zeem en daarna droogwrijven met een niet-pluizende doek.
Wij raden het gebruik van meubel- of teakolie af, omdat dit een schadelijk invloed heeft op
de lak. Direct zonlicht kan het meubel doen verkleuren. Dit geldt in het bijzonder voor blank
eiken meubels.
De toetsen kunnen behandeld worden als het meubel. Kleine krasjes op de toetsen, die
op den duur door het bespelen van het instrument ontstaan, kunt u wegwerken met
autopolish. Probeer NOOIT vlekken te verwijderen met agressieve vloeistoffen als thinner,
aceton e.d. Deze zullen het instrument onherroepelijk beschadigen.
Garantie
U heeft bij de aankoop van uw JOHANNUS Orgel een garantiebewijs gekregen. Lees de
garantiebepalingen zorgvuldig door en stuur het onderste deel van het garantiebewijs zo
spoedig mogelijk naar JOHANNUS Orgelbouw b.v. te Ede. Nogmaals willen wij uw
aandacht vestigen op het feit dat veranderingen aan het orgel of ondeskundige
behandeling de garantie kunnen doen vervallen.
Gebruikershandleiding Opus 1
JOHANNUS
JOHANNUSJOHANNUS
JOHANNUS
19
Bijlagen
Technische gegevens
Stemmen:
Romantisch
Barok
20
20
Manuaal 5 octaven (C-c++++) kunststof (kerkorgeltoucher): 1
Versterkers/kanalen (50 Watt maximaal, 8Ω elk) 3
Akoestiek (traploos regelbaar volume) !
Transposer (6 stappen +/- 3 halve tonen) !
Pitch (+/- ¼ toon traploos regelbaar) !
Vaste combinaties (Presets) PP-P-MF-F-FF-T !
Vrije combinaties (Setzer) 7
Zwel (generaal volume, MIDI gestuurd) !
Volume bas (MIDI gestuurd) !
Balansregelaar (MIDI gestuurd) !
3-standen schakelaar voor externe luidsprekers optie
Speelhulpen:
Accoorden
Tremulant
Chorus (lichte ontstemming tussen registers)
Octaafkoppel
Intonatie 2
0 (Reset knop)
!
!
!
!
!
!
Externe aansluitingen:
MIDI In-Thru-Out
Hoofdtelefoon Stereo tot 2kΩ
External Reverb 470Ω/300mV
Aux In1kΩ/70mV (stereo)
Aux Out 470Ω/300mV (stereo)
Luidspreker uitgang 8Ω
!
!
!
!
!
optie
Meubel:
Oud Hollands of Blank Eiken
Andere kleur of houtsoort
Houten roldeksel
Houten zweltrede
Bank met deksel
!
optie
!
optie
!
Afmeting:
Hoogte (zonder lessenaar)
Hoogte (met lessenaar)
Breedte
Diepte
95 cm
119 cm
109 cm
43 cm
Gebruikershandleiding Opus 1
JOHANNUS
JOHANNUSJOHANNUS
JOHANNUS
20
MIDI Implementatiekaart
JOHANNUS Organ Date: Feb. 1999
OPUS 1 MIDI Implementation Chart Version 2.00
Functions Transmitted Recognized Remarks
Basic Default
Channel Changes
1, 12
N
1, 12
N
1 = Manual
12 = Stops
Default
Mode Messages
Altered
Mode 3
N
* * * * * * * *
Mode 3
N
N
Note
Number True voice
36 - 96
* * * * * * * *
36 - 96
36 - 96
Velocity Note ON
Note OFF
9nH (v=64)
9nH (v=0)
9nH v=1 - 127
9nH v=0, 8nH v=* *=irrelevant
After Keys
Touch Channels
N
N
N
N
Pitch Bend N N
7
Control 11
Change 100/101/6
100/101/6
Y
Y
Y
Y
Y
Y
N
N
Expression pedal
Volume Bass + Balance
Pitch
Transposer
Program
Change :True#
0 - 73
1
* * * * * * * *
0 - 73
1
0 - 73
1
0 - 3 Bass stops
7 - 12 Acc. stops
13 Accessory
2
17 - 27 Man. stops
28 - 31 Accessories
3
System Exclusive Y Y All stops off
:Song Pos
Common :Song Sel
:Tune
N
N
N
N
N
N
System :Clock
Real Time :Commands
N
N
N
N
:Reset All Controller
:Local On/OFF
Aux :All Notes OFF
:Active Sense
:Reset
N
N
N
N
N
N
N
Y
N
N
Notes
1
Except 4-6 and 14-16
2
Chords
3
Tremulant, Chorus, Octave coupler and Intonation 2
Mode 1: OMNY ON, POLY Mode 2: OMNY ON, MONO Y = YES
Mode 3: OMNY OFF, POLY Mode 4: OMNY OFF, MONO N = NO
Gebruikershandleiding Opus 1
JOHANNUS
JOHANNUSJOHANNUS
JOHANNUS
21
Registratievoorbeelden
ppp
pp
p
mf
f
ff
t
Uitkomend op Hoofdwerk
Uitkomend op Zwelwerk
Trio 1
Trio 2
Romantisch
Plenum
BAS
Subbas 16' MMMMMMMMMMMMM
Prestant 8' FFFFFMMFFFFFM
Gedekt 8' FFFMMMMFFFFMM
Fagot 16' FFFFFFMFFFFFF
BEGELEIDING
Prestant 8' FFFFFFFFFFFFF
Roerfluit 8' FFFFFFFFMFMFF
Viola di Gamba 8' FFFFFFFMMMFFF
Vox Celeste 8' FFFFFFFMMMFFF
Fluit 4' FFFFFFFFFFMFF
Accoorden FFFFFFFFFFFFF
MANUAAL
Quintadeen 16' FFFFFFMFFFFFF
Prestant 8' FFFMMMMFMFFFM
Roerfluit 8' FFMMMMMMMMFMM
Viola di gamba 8' MMMMMMMFFFFMF
Vox celeste 8' FMFFFFFFFFFMF
Fluit 4' FFMMMMMMMMFMM
Quintfluit 2
2
/
3
'FFFFFMMMMMFMM
Superoctaaf 2' FFFFMMMFMFFFM
Terts 1
3
/
5
'FFFFFFFFFMFFF
Mixtuur V FFFFMMMFFFFFM
Trompet 8' FFFFFMMFFFMFF
Tremulant FFFFFFFMMFFMF
Chorus FFFFFMMFFFFMF
Octaafkoppel FFFFFFFFFFFFF
Intonatie 2 FFFFFFFFFFFFF
Gebruikershandleiding Opus 1
JOHANNUS
JOHANNUSJOHANNUS
JOHANNUS
22
Eigen registraties
BAS
Subbas 16' FFFFFFFFFFFFF
Prestant 8' FFFFFFFFFFFFF
Gedekt 8' FFFFFFFFFFFFF
Fagot 16' FFFFFFFFFFFFF
BEGELEIDING
Prestant 8' FFFFFFFFFFFFF
Roerfluit 8' FFFFFFFFFFFFF
Viola di Gamba 8' FFFFFFFFFFFFF
Vox Celeste 8' FFFFFFFFFFFFF
Fluit 4' FFFFFFFFFFFFF
Accoorden FFFFFFFFFFFFF
MANUAAL
Quintadeen 16' FFFFFFFFFFFFF
Prestant 8' FFFFFFFFFFFFF
Roerfluit 8' FFFFFFFFFFFFF
Viola di gamba 8' FFFFFFFFFFFFF
Vox celeste 8' FFFFFFFFFFFFF
Fluit 4' FFFFFFFFFFFFF
Quintfluit 2
2
/
3
'FFFFFFFFFFFFF
Superoctaaf 2' FFFFFFFFFFFFF
Terts 1
3
/
5
'FFFFFFFFFFFFF
Mixtuur V FFFFFFFFFFFFF
Trompet 8' FFFFFFFFFFFFF
Tremulant FFFFFFFFFFFFF
Chorus FFFFFFFFFFFFF
Octaafkoppel FFFFFFFFFFFFF
Intonatie 2 FFFFFFFFFFFFF
-
1
-
2
-
3
-
4
-
5
-
6
-
7
-
8
-
9
-
10
-
11
-
12
-
13
-
14
-
15
-
16
-
17
-
18
-
19
-
20
-
21
-
22
-
23
-
24
-
25
-
26
-
27
-
28
Johannus Opus 1 Handleiding
- Categorie
- Muzikale uitrusting
- Type
- Handleiding
Gerelateerde papieren
-
Johannus Sweelinck 30 Handleiding
-
-
-
-
-
-
-
-
-