Rotel RB-1090-3 Handleiding

Categorie
Luidsprekers
Type
Handleiding

Deze handleiding is ook geschikt voor

2
LEFT INPUT
UNBALANCED
BALANCED
RIGHT INPUT
UNBALANCED
BALANCED
LEFT SPEAKERRIGHT SPEAKER
UNBALANCED
BALANCED
POWER
WARNING:TO REDUCE THE RISK OF FIRE
OR ELECTRICAL SHOCK, DO NOT EXPOSE
THIS EQUIPMENT TO RAIN OR MOISTURE.
POWER AMPLIFIER
MODEL NO. RB-1090
POWER CONSUMPTION: 800W
RB-1090
PROTECTION
POWER
POWER AMPLIFIER
RB1090
CAUTION
RISK OF ELECTRIC SHOCK
DO NOT OPEN
AVIS:
RISQUE DE CHOC ELECTRIQUE–NE PAS OUVRIR
LR
3 1
6 7 5 4 8754
2
1: Controls and Connections / Commandes et branchements / Bedienelemente und Anschlüsse
Controlli e collegamenti / Controles y Conexiones / De bedieningsorganen en aansluitingen
RB-1090
31
RB-1090 Stereo Eindversterker
Waarschuwing:
Om het risico op elektrische schokken of brand te
vermijden: zorg dat het apparaat niet nat wordt.
Verwijder de kast niet: er bevinden zich in het
apparaat geen bedieningsorganen. Indien nodig
waarschuw een bevoegd technicus!
Een laatste waarschuwing:
Om het risico op elektrische schokken te voorkomen:
laat het apparaat gesloten. Iedere reparatie dient
door een gekwalificeerde technicus verricht te worden.
Lees de gehele gebruiksaanwijzing. Voordat u met het apparaat
gaat werken is het van groot belang dat u weet hoe u ermee
om moet gaan en dat zo veilig mogelijk. Bewaar deze
gebruiksaanwijzing op een plek, die u zich na verloop van
tijd nog weet te herinneren.
De waarschuwingen op het apparaat en in de
gebruiksaanwijzing zijn belangrijk, sla ze niet in de wind.
Als het apparaat vuil wordt, stof het dan af met een zachte
droge doek, of maak gebruik van een stofzuiger. Gebruik nooit
een oplosmiddel van welke soort dan ook.
Het apparaat moet dusdanig gebruikt worden, dat een
behoorlijke koeling niet in het gedrang komt. Voorbeeldjes:
Gebruik het apparaat niet op bed, sofa, plaid of andere
onregelmatige oppervlakken, waardoor de ventilatiegaten
geblokkeerd zouden kunnen worden. Ook het inbouwen in
een te kleine ruimte kan een voldoende koeling in de weg
staan, zorg dan ook voor een ruimte boven de versterker van
zo’n 10 cm.
Het apparaat moet verre gehouden worden van
warmtebronnen zoals: radiatoren en kachels, maar ook
versterkers.
Het apparaat mag alleen aangesloten worden op het volt-
age zoals aangegeven op de achterkant, in dit geval 220 -
240 Volts 50 Hz.
Het apparaat dient alleen aangesloten te worden met de
bijgeleverde netkabel, of een soortgelijke.
Maatregelen dienen genomen te worden, die de aarding en
polarisatie van het apparaat niet te niet doen. Gebruik vooral
geen verlengsnoeren.
De lichtnetkabel dient zo neergelegd te worden, dat er niet
op getrapt kan worden of geklemd kan worden door scherpe
voorwerpen. Vooral de aansluitpunten zijn belangrijk: de
aansluiting in de wandcontactdoos en daar waar de kabel het
apparaat binnengaat.
Wanneer het apparaat voor langere tijd niet in gebruik is,
dient de lichtnetkabel uit het lichtnet verwijderd te zijn.
Het apparaat zal in service gegeven moeten worden wanneer
één van de volgende situaties zich voordoet:
Wanneer het netsnoer en/of steker beschadigd zijn.
Wanneer er toch voorwerpen/vloeistof in het apparaat
terecht zijn gekomen.
Als het apparaat in de regen heeft gestaan.
Als het apparaat niet normaal functioneert of een duidelijk
afwijkend gedrag vertoont..
Wanneer het apparaat gevallen is en/of de kast beschadigd
is.
Plaats de versterker op een vaste, vlakke en stevige
ondergrond. Plaats hem niet op een verrijdbare wagen die
gemakkelijk om kan vallen.
Nederlands
Inhoud
Wij van Rotel.......................................32
Aan de slag met de RB-1090 ................32
Een paar voorzorgsmaatregelen 32
Een plek voor de RB-1090 32
Over THX Ultra™ 32
Het aansluiten op het lichtnet
en de bediening ....................................33
De lichtnetaansluiting 33
De aan/uitschakelaar
met bijbehorende indicator 33
De beveiligingsindicatoren 33
Het aansluiten van de ingangen ............33
De ingangskeuzeschakelaar 33
De ongebalanceerde ingangsverbindingen 33
De gebalanceerde ingangsverbindingen 33
Luidsprekers ........................................34
De luidsprekerkeuze 34
De luidsprekerkabelkeuze 34
Alles in fase 34
Het aansluiten van de luidsprekers 34
Wat te doen bij problemen? ..................34
De lichtnet-indicator werkt niet 34
Hij geeft geen geluid 34
De beveiligingsindicator licht op 34
Technische gegevens.............................35
32 Nederlands
Wij van Rotel
Het is alweer meer dan 30 jaar geleden dat
een familie met een gepassioneerde
betrokkenheid bij muziek besloot om zelf
geluidsapparatuur van onberispelijke
kwaliteit te gaan vervaardigen onder de
naam Rotel. Door de loop der jaren heen
is die passie gebleven en het familiedoel om
audiofielen en muziekliefhebbers voor
aantrekkelijke prijzen topkwaliteit te bieden
wordt door iedere Rotel-employe gesteund.
De technici werken als een hecht team al
tweakend en luisterend totdat ieder nieuw
produkt dat muzikale niveau heeft bereikt
dat hun bij de aanvang voor ogen stond.
Zij worden volkomen vrijgelaten in hun keuze
van componenten, waar ze ook van de
wereld vandaan moeten komen. In Rotel
apparatuur kunt u condensatoren vinden uit
Duitsland en Engeland of half geleiders uit
Amerika en Japan, terwijl de ringkern-
transformatoren in eigen huis worden
vervaardigd.
Onze goede reputatie werd gevestigd door
honderden waarderende testrapporten en
vele onderscheidingen die wij hebben mogen
ontvangen van mensen die uit professie dag
in dag uit naar muziek luisteren. Hun kritiek
houdt ons bij de les: het vervaardigen van
muzikale, betrouwbare en betaalbare
apparatuur.
Door de aanschaf van dit produkt danken
wij u voor het vertrouwen in ons gesteld en
wensen wij u er veel en langdurig plezier
mee.
Aan de slag met de
RB-1090
Wij danken u voor de aankoop van onze
RB-1090 eindversterker. Wij zijn ervan
overtuigd, dat de muziek d.m.v. deze
RB-1090 ten gehore gebracht, voor u een
jarenlange bron van plezier zal zijn.
Wat u gehoord heeft over de RB-1090 is niet
overdreven. Het is een kanjer van een
eindtrap tot onwaarschijnlijke prestaties
instaat onder de meest moeilijke
omstandigheden. In feite is de
stroomvoorziening van het lichtnet de
beperkende factor voor het uitgangs-
vermogen van de RB-1090. Discrete
onderdelen in de uitgangen, een zwaar
overbemeten voedingshuishouding met twee
ringkerntransformatoren, eerste klas
onderdelen dit alles gecombineerd met
Rotels’ “Balanced Design” concept, staan
garant voor een superbe weergave kwaliteit.
Door het vermogen zeer hoge stroom te
kunnen leveren, kunt u zelfs straffeloos
luidsprekers met een minimum impedantie
van 2.
Wees ervan doordrongen dat de RB-1090
heel veel vermogen kan leveren: meer dan
400 watts per kanaal aan 8.
De RB-1090 is heel gemakkelijk te installeren
en te bedienen, helemaal als u al ervaring
heeft met andere eindversterkers. Koop een
paar kwaliteits aansluitkabels, verbindt
middels deze kabels de RB-1090 met uw
voorversterker, sluit uw luidsprekers aan en
geniet.
Heeft uw voorversterker de mogelijkheid om
de eindversterker symmetrisch aan te sluiten
dan kan dat met de RB-1090. Maakt u
gebruik van deze mogelijkheid dan moet u
even de ingangskeuzeschakelaar (6)
omzetten. Weer al niet te ingewikkeld dus.
Een paar
voorzorgsmaatregelen
Leest u vooral goed de gebruiksaanwijzing.
Er staat behalve over het installeren en de
bediening, belangrijke informatie in over de
verschillende manieren waarop u de
RB-1090 in uw installatie kan inpassen
alsmede algemene richtlijnen om het
maximale uit uw audio-installatie te halen.
Mocht u, ondanks onze pogingen om het u
zo duidelijk mogelijk te maken, toch nog
vragen hebben aarzel dan niet om met uw
Rotel dealer contact op te nemen hij heeft
vast en zeker de antwoorden.
Bewaar als het even kan de verpakking. Altijd
handig bij een eventuele verhuizing of
wanneer het apparaat opgestuurd moet
worden voor reparatie, want er is geen
betere bescherming tijdens transport dan zijn
eigen doos.
Wanneer u van de ongelofelijk lange
garantie van 5 jaar wilt genieten moet u wel
even uw garantiebewijs invullen, door uw
dealer laten afstempelen, een deel opsturen
naar de importeur en uw deel goed bewaren
bij de nota van uw leverancier.
Een plek voor de RB-1090
Doordat de RB-1090 nogal een krachtpatser
is, kan hij behoorlijk warm worden. De
koelribben en de ventilatie-openingen zijn
er echter voor om deze hitte adequaat af
te afvoeren. Die ventilatie-openingen aan de
bovenkant moeten vrij zijn en de hele
versterker moet een ruimte van ongeveer
10cm. om zich heen hebben. Alleen onder
deze omstandigheden kan de koeling goed
zijn werk doen. Gebruik uw gezonde
verstand wanneer u een plek zoekt voor de
RB-1090. Controleer of de plank waarop
of het meubel waarin u hem zet het gewicht
wel kan torsen.
EXTRA
INFORMATIE
: Om de toch wel zware
RB-1090 wat makkelijker te kunnen
(ver)plaatsen hebben we aan de achterkant
wieltjes gemonteerd.
Over THX Ultra™
THX is een combinatie van regels en
technologieën die vastgesteld is door de
wereldberoemde filmproductiemaatschappij
Lucasfilm Ltd. THX is ontstaan door George
Lucas persoonlijke wens het geluid bij films
in zowel theater als thuis zo over te laten
komen, als de regisseur dat bij het maken
van een bepaalde film bedoeld heeft.
De geluidssporen van een film worden in
speciale theaters en op een speciale wijze
gemixed. Het is de bedoeling dat ze later
bij vertoning van die film onder dezelfde
omstandigheden en met dezelfde apparatuur
weer worden weergegeven. Bij het
overzetten van films op laserdisc, videotape
of DVD worden de z.g. “sound-tracks”
zonder enige verandering gekopieerd, dus
niet aangepast voor gebruik onder
huiskameromstandigheden. THX technici
hebben nu speciale (gepatenteerde)
technologieën ontwikkeld om het geluid zo
aan te passen dat u thuis diezelfde geweldige
geluidservaring krijgt, alsof u in de bioscoop
zit.
Elk nieuw theaterthuiscomponent moet om
THX gecertificeerd te worden eerst door een
zeer zware serie van kwaliteits- en
prestatietests. Pas na het behalen van dit
examen mag het “THX Ultra” logo gedragen
worden, wat voor u de garantie is dat een
bepaald theaterthuiscomponent u vele jaren
optimaal luisterplezier zal bieden.
RB-1090 Stereo eindversterker
33
Het aansluiten op het
lichtnet en de bediening
De lichtnetaansluiting
Door het enorme vermogen dat de RB-1090
kan leveren, zijn er momenten dat hij erg
veel vermogen uit het lichtnet opeist. Het is
daarom het beste de steker van de RB-1090
direct in het lichtnet te steken zonder
tussenkomst van verlengsnoeren. Een multi
stekerdoos mag alleen gebruikt worden als
hij geschikt is voor de totale stroomafname
van alle apparaten die erop worden
aangesloten.
EXTRA
INFORMATIE
: De RB-1090 heeft een
ingebouwde begrenzer om te voorkomen
dat de circuitbeveiliging en de zekering bij
het aanzetten worden aangesproken.
Zorg dat de versterker uitgeschakeld staat
wanneer u het bijgeleverde netsnoer op de
versterker en op het lichtnet aansluit.
Uw RB-1090 is ingesteld op het lichtnet-
voltage van het land waarin hij gekocht is.
In uw geval dus 230/240 volts. U kunt het
ingestelde voltage controleren op de
achterkant van het apparaat.
EXTRA
INFORMATIE
: Mocht u ooit moeten
verhuizen naar een land met een ander
voltage, dan is de versterker op dat andere
voltage in te stellen. Doe deze operatie NIET
zelf, maar laat hem verrichten door uw Rotel
leverancier. Deze handelingen zijn voor een
niet ingewijde niet van gevaar ontbloot.
Als u van plan bent om langdurig van huis
te zijn, adviseren wij u uw gehele beeld en
geluidsinstallatie (dus ook de RB-1090) van
het lichtnet te ontkoppelen.
De aan/uitschakelaar
met bijbehorende indicator
De aan/uitschakelaar vindt u midden op de
voorkant van de versterker onder de
aanduiding “POWER”. Wanneer u de
RB-1090 aan wilt zetten drukt u deze
schakelaar in. Het lampje boven deze
schakelaar gaat nu aan ten teken dat de
versterker aan staat. Wanneer u nu nogmaals
de schakelaar indrukt begrijpt u
waarschijnlijk wat er gebeurt: uit dus.
De beveiligingsindicatoren
De RB-1090 is uitgerust met een thermische
beveiliging, welke de versterker behoedt voor
schade veroorzaakt door foutief of extreem
gebruik. Niet zoals bij vele andere
versterkers, werkt dit beveiligingscircuit
onafhankelijk van het audiosignaal dus heeft
het geen invloed op de geluidsweergave.
De beveiliging houdt continu de temperatuur
in de gaten en schakelt de versterker uit
wanneer deze te heet wordt.
Bovendien heeft de RB-1090 een stroom-
beveiligingscircuit, die hem beschermd tegen
luidsprekerimpedanties beneden de 2.
Hoogst waarschijnlijk ziet u dit circuit nooit
in werking treden. Mocht dit echter toch
gebeuren, dan stopt de versterker met het
produceren van geluid en de indicator(en)
bij “PROTECTION” gaat/n branden.
Gebeurt dit, schakel de versterker dan uit,
laat hem gedurende enkele minuten afkoelen
en probeer er ondertussen achter te komen
wat de oorzaak van het probleem zou
kunnen zijn geweest. Wanneer u nu de
versterker weer aan zet, zal het
beveiligingscircuit zichzelf herstellen en gaat
de indicator weer uit.
In de meeste gevallen wordt het
beveiligingscircuit geactiveerd door een
foutieve aansluiting b.v. kortsluiting van de
luidspreker-bedrading of slechte ventilatie bij
een oververhitte situatie.
Slechts in uitzonderlijke gevallen zal de
impedantie (extreem laag) of de Inductie
(zeer hoog) van een luidspreker de oorzaak
zijn van het ingrijpen van het
beveiligingscircuit.
Het aansluiten van de
ingangen
De RB-1090 biedt u de mogelijkheid hem
op twee verschillende manieren op uw
voorversterker aan te sluiten:
ongebalanceerd, middels de bekende
cinchpluggen en de professionele
gebalanceerde wijze middels “XLR” pluggen.
De ingangskeuzeschakelaar
Middels de wipschakelaar midden op de
achterkant van de RB-1090 kunt u kiezen
uit de twee manieren van aansluiten. Zet de
schakelaar op “UNBALANCED” wanneer
u de normale cinchkabels gebruikt en op
“BALANCED” wanneer u XLR kabels
gebruikt.
EXTRA
INFORMATIE
: Het is zeer verstandig
voor uw gehoor en luidsprekers dat
wanneer u signaalverbindingen maakt van
welke aard dan ook, uw apparatuur UIT
staat.
De ongebalanceerde
ingangsverbindingen
zie figuur 2
Wanneer u een normale voorversterker of
processor gebruikt sluit u deze aan middels
de bekende cinchkabels.
Gebruik indien mogelijk hoogwaardige
verbindingskabels. Verbindt de linker uitgang
van uw voorversterker (“LEFT”) met de linker
cinchingang van de RB-1090 en de rechter
uitgang van de voorversterker (“RIGHT”) met
de rechter cinchingang van de RB-1090.
Controleer nogmaals of de schakelaar
inderdaad op “UNBALANCED” staat.
De gebalanceerde
ingangsverbindingen
zie figuur 3
Bent u in het gelukkige bezit van een
voorversterker of processor met
hoogwaardige gebalanceerde uitgangen
dan is het raadzaam deze ook gebalanceerd
op de RB-1090 aan te sluiten.
Voor de speciale kabels die u daarvoor nodig
heeft moet u even uw Rotel adviseur
raadplegen. Verbindt de linker
gebalanceerde uitgang van uw
voorversterker (“LEFT”) met de linker
gebalanceerde ingang van de RB-1090 en
de rechter gebalanceerde uitgang van de
voorversterker (“RIGHT”) met de rechter
gebalanceerde ingang van de RB-1090. Als
de pluggen goed ingestoken worden, klikken
ze in. Controleer nogmaals of de schakelaar
inderdaad op “BALANCED” staat.
Nederlands
34
Luidsprekers
De RB-1090 heeft twee stel luid-
sprekeruitgangen per kanaal. Deze kunnen
gebruikt worden om twee stel luidsprekers
aan te sluiten of om, indien mogelijk, de
midden/hoog- en laagsectie van uw
luidsprekers gescheiden met de versterker
te verbinden de z.g. “bi-wire” verbinding.
De luidsprekerkeuze
Wij raden u aan om bij de RB-1090
luidsprekers te gebruiken die minstens een
nominale impedantie hebben van 4 ohm.
Daar bij parallelschakeling de totale
weerstand kleiner is dan de laagst gebruikte
weerstand en de nominale impedantie nooit
de weerstand over het gehele
frequentiespectrum voorstelt, moet u bij
gebruik van meerdere luidsprekers ervoor
zorgen dat de totale impedantie van de
onderlinge luidsprekers nooit onder de 4 ohm
komt. Dat komt er in de praktijk op neer dat
wanneer u twee luidsprekers per kant aansluit
de weerstand de weerstand onderling niet
lager dan 8 ohm mag zijn. Met deze regel
in acht genomen zal u weinig problemen
hebben met wat voor luidspreker dan ook.
Mocht u toch nog vragen hebben over dit
onderwerp, dan weet u uw handelaar te
vinden.
De luidsprekerkabelkeuze
Om de volle potentie van deze geweldenaar
te kunnen ondergaan adviseren wij u hoge
kwaliteits luidsprekerkabel te gebruiken.
Standaard twee-aderig draad werkt wel,
maar, en u kunt het geloven of niet, de
kwaliteit van de kabel is echt van grote
invloed op de totale prestaties van uw
installatie. Informeer eens bij uw Rotel
leverancier over de diverse mogelijkheden
voor uw installatie.
Alles in fase
Het is niet alleen belangrijk dat u de
luidsprekers met de juiste kanalen verbindt,
(hiermee bedoelen wij links aan links en
rechts aan rechts enz.), maar ook dat u ze
correct aansluit t.o.v. het signaal. Kortom,
wat te doen? Zorg ervoor dat de + (rood)
van de speaker aan de + van de versterker
is aangesloten en dus de – (zwart) van de
speaker aan de – van de versterker. Goede
luidsprekerkabel, zoals in het vorige
onderwerp besproken, is, om het u
gemakkelijk te maken, meestal gemerkt
doordat een tekst op een van de twee aders
is afgedrukt of inderdaad een van de twee
geleiders gemerkt is met een kleur. Als u die
tekst of kleur op beide/alle kanalen als plus
aanhoudt dan weet u dat u het goed gedaan
heeft. Controle is dan ook niet meer
noodzakelijk.
Het aansluiten van de
luidsprekers
zie figuur 2
Op de achterkant heeft de RB-1090 twee
dubbele paren luidsprekeruitgangen, met de
bovenvermelde kleurcodering. Deze kunnen
gebruikt worden om twee stel luidsprekers
aan te sluiten of om, indien mogelijk, de
midden/hoog- en laagsectie van uw
luidsprekers gescheiden met de versterker
te verbinden.
U kunt daar de kaalgestripte luidsprekerkabel
direct door het dwarsgat insteken en de
draaipluggen aandraaien, achter de
draaiknoppen klemmen via de bekende
vorkjes of (indirect) met banaanpluggen,
hoewel dat eigenlijk binnen de Europese
gemeenschap niet mag.
Overtuig uzelf of u de juiste luidspreker op
de juiste uitgang aansluit. Oftewel links
(“LEFT”) op links en rechts (“RIGHT”) op
rechts.
Gebruik genoeg kabel om eventueel bij
calamiteiten de luidspreker of de versterker
weg te kunnen schuiven.
Als u tegen alle community-regels in toch
banaanpluggen wilt gebruiken, moet u de
draaipluggen wel helemaal indraaien.
Als u aansluitvorkjes gebruikt, moet u deze
achter de draaipluggen vastklemmen. Bij het
gebruik van blank gemaakte kabel moet u
er goed op letten dat u bij het strippen geen
deel van het draad zelf afstript.
EXTRA
INFORMATIE
: Kijk goed of u bij het
aansluiten geen sluiting maakt. Losse
draadjes van de ene aansluiting kunnen
nog wel eens de neiging hebben die van
de andere aansluiting op te zoeken en de
versterker vindt dat niet leuk.
Wat te doen bij
problemen?
De meeste problemen in geluidsinstallaties
ontstaan door slechte aansluitingen of het
verkeerd gebruik van de knoppen en toetsen.
Als u problemen tegenkomt, probeer ze dan
te lokaliseren: check eerst de
bedieningsorganen en maak eventueel de
juiste correcties. Komt u er dan nog niet uit,
probeer dan de onderstaande suggesties:
De lichtnet-indicator werkt
niet
Het is duidelijk: uw RB-1090 ziet het lichtnet
niet. Controleer of de aan/uitschakelaar
“POWER” wel ingedrukt is en controleer
tevens of de lichtnetkabel zowel op de
versterker als op de wandcontactdoos goed
en stevig is aangesloten.
Hij geeft geen geluid
De lichtnetindicator brandt wel, maar jam-
mer genoeg weinig welluidende klanken.
Controleer eerst of de beveiligingsindicatoren
branden. Is dat inderdaad het geval, handel
dan als onderstaand. Zo niet, check dan alle
verbindingen en of de toetsen en knoppen
van de voorafgaande apparatuur wel juist
zijn ingesteld. Controleer ook of de
ingangskeuzeschakelaar op de juiste
signaaloverdrachtwijze is ingesteld.
De beveiligingsindicator licht
op
Als een of beide beveiligingsindicatoren
oplichten is er iets loos. Er zijn nu drie
mogelijkheden: de ventilatiegaten bovenop
de versterker worden geblokkeerd, er heerst
kortsluiting bij de luidsprekeruitgangen of
er is een tijdje lang extreem met de RB-1090
te keer gegaan. Zet de versterker eerst uit,
check dan de eerste twee mogelijkheden.
De derde mogelijkheid weet u zelf het best.
Wacht een paar minuten om de RB-1090
de gelegenheid te geven af te koelen. Zet
de versterker weer aan. Nu moet het
probleem zijn opgelost. Doet ’ie het nu nog
niet, dan is het tijd om contact met uw niet
aflatende leverancier op te nemen.
RB-1090 Stereo eindversterker
35
Technische gegevens
Continue uitgangsvermogen
(20-20 kHz. <0,03% THD):
380 W. per kanaal aan 8
700 W. per kanaal aan 4
Totale harmonische vervorming:
(20-20.000 Hz. 8)
< 0,03%
Intermodulatie vervorming
(60 Hz:7 kHz., 4:1):
< 0,03%
Frequentiebereik (± 1 dB):
10-100.000 Hz.
Dempingsfactor
(20-20.000 Hz. aan 8):
1000
Luidsprekerimpedantie (totaal):
4
Signaal/ruisverhouding (IHF, A netwerk):
125 dB
Ingangsimp./gevoeligheid:
33 k/1,8 V
Lichtnetspanning:
115 V. 60 Hz.(USA)
230 V. 50 Hz.(EC)
Vermogensopname:
800 Watts
Afmetingen:
440x240x398 (bxhxd)
Netto gewicht:
38 kg
Gegevens en ontwerp zijn voorbehouden.
Lucasfilmen THX zijn geregistreerde
handelsmerken van Lucasfilm Ltd.
Nederlands

Documenttranscriptie

RB-1090 2 1: Controls and Connections / Commandes et branchements / Bedienelemente und Anschlüsse Controlli e collegamenti / Controles y Conexiones / De bedieningsorganen en aansluitingen POWER AMPLIFIER RB1090 PROTECTION L R POWER 3 4 5 7 1 6 2 7 5 4 8 LEFT INPUT RIGHT INPUT BALANCED BALANCED UNBALANCED UNBALANCED BALANCED UNBALANCED CAUTION POWER AMPLIFIER MODEL NO. RB-1090 POWER CONSUMPTION: 800W RISK OF ELECTRIC SHOCK DO NOT OPEN AVIS: RISQUE DE CHOC ELECTRIQUE–NE PAS OUVRIR RIGHT SPEAKER RB-1090 LEFT SPEAKER WARNING:TO REDUCE THE RISK OF FIRE OR ELECTRICAL SHOCK, DO NOT EXPOSE THIS EQUIPMENT TO RAIN OR MOISTURE. POWER RB-1090 Stereo Eindversterker 31 Waarschuwing: Om het risico op elektrische schokken of brand te vermijden: zorg dat het apparaat niet nat wordt. Verwijder de kast niet: er bevinden zich in het apparaat geen bedieningsorganen. Indien nodig waarschuw een bevoegd technicus! Nederlands Inhoud Wij van Rotel ....................................... 32 Een laatste waarschuwing: Aan de slag met de RB-1090 ................ 32 Om het risico op elektrische schokken te voorkomen: laat het apparaat gesloten. Iedere reparatie dient door een gekwalificeerde technicus verricht te worden. Een paar voorzorgsmaatregelen 32 Een plek voor de RB-1090 32 Over THX Ultra™ 32 Lees de gehele gebruiksaanwijzing. Voordat u met het apparaat gaat werken is het van groot belang dat u weet hoe u ermee om moet gaan en dat zo veilig mogelijk. Bewaar deze gebruiksaanwijzing op een plek, die u zich na verloop van tijd nog weet te herinneren. De waarschuwingen op het apparaat en in de gebruiksaanwijzing zijn belangrijk, sla ze niet in de wind. Als het apparaat vuil wordt, stof het dan af met een zachte droge doek, of maak gebruik van een stofzuiger. Gebruik nooit een oplosmiddel van welke soort dan ook. Het apparaat moet dusdanig gebruikt worden, dat een behoorlijke koeling niet in het gedrang komt. Voorbeeldjes: Gebruik het apparaat niet op bed, sofa, plaid of andere onregelmatige oppervlakken, waardoor de ventilatiegaten geblokkeerd zouden kunnen worden. Ook het inbouwen in een te kleine ruimte kan een voldoende koeling in de weg staan, zorg dan ook voor een ruimte boven de versterker van zo’n 10 cm. Het apparaat moet verre gehouden worden van warmtebronnen zoals: radiatoren en kachels, maar ook versterkers. Het aansluiten op het lichtnet en de bediening .................................... 33 De lichtnetaansluiting 33 De aan/uitschakelaar met bijbehorende indicator 33 De beveiligingsindicatoren 33 Het aansluiten van de ingangen ............ 33 De ingangskeuzeschakelaar 33 De ongebalanceerde ingangsverbindingen 33 De gebalanceerde ingangsverbindingen 33 Het apparaat mag alleen aangesloten worden op het voltage zoals aangegeven op de achterkant, in dit geval 220 240 Volts 50 Hz. Luidsprekers ........................................ 34 Het apparaat dient alleen aangesloten te worden met de bijgeleverde netkabel, of een soortgelijke. De luidsprekerkeuze 34 Maatregelen dienen genomen te worden, die de aarding en polarisatie van het apparaat niet te niet doen. Gebruik vooral geen verlengsnoeren. De luidsprekerkabelkeuze 34 Alles in fase 34 Het aansluiten van de luidsprekers 34 De lichtnetkabel dient zo neergelegd te worden, dat er niet op getrapt kan worden of geklemd kan worden door scherpe voorwerpen. Vooral de aansluitpunten zijn belangrijk: de aansluiting in de wandcontactdoos en daar waar de kabel het apparaat binnengaat. Wat te doen bij problemen? .................. 34 Wanneer het apparaat voor langere tijd niet in gebruik is, dient de lichtnetkabel uit het lichtnet verwijderd te zijn. De lichtnet-indicator werkt niet 34 Het apparaat zal in service gegeven moeten worden wanneer één van de volgende situaties zich voordoet: Hij geeft geen geluid 34 De beveiligingsindicator licht op 34 • Wanneer het netsnoer en/of steker beschadigd zijn. • Wanneer er toch voorwerpen/vloeistof in het apparaat terecht zijn gekomen. • Als het apparaat in de regen heeft gestaan. • Als het apparaat niet normaal functioneert of een duidelijk afwijkend gedrag vertoont.. • Wanneer het apparaat gevallen is en/of de kast beschadigd is. Plaats de versterker op een vaste, vlakke en stevige ondergrond. Plaats hem niet op een verrijdbare wagen die gemakkelijk om kan vallen. Technische gegevens ............................. 35 RB-1090 Stereo eindversterker Wij van Rotel Het is alweer meer dan 30 jaar geleden dat een familie met een gepassioneerde betrokkenheid bij muziek besloot om zelf geluidsapparatuur van onberispelijke kwaliteit te gaan vervaardigen onder de naam Rotel. Door de loop der jaren heen is die passie gebleven en het familiedoel om audiofielen en muziekliefhebbers voor aantrekkelijke prijzen topkwaliteit te bieden wordt door iedere Rotel-employe gesteund. De technici werken als een hecht team al tweakend en luisterend totdat ieder nieuw produkt dat muzikale niveau heeft bereikt dat hun bij de aanvang voor ogen stond. Zij worden volkomen vrijgelaten in hun keuze van componenten, waar ze ook van de wereld vandaan moeten komen. In Rotel apparatuur kunt u condensatoren vinden uit Duitsland en Engeland of half geleiders uit Amerika en Japan, terwijl de ringkerntransformatoren in eigen huis worden vervaardigd. Onze goede reputatie werd gevestigd door honderden waarderende testrapporten en vele onderscheidingen die wij hebben mogen ontvangen van mensen die uit professie dag in dag uit naar muziek luisteren. Hun kritiek houdt ons bij de les: het vervaardigen van muzikale, betrouwbare en betaalbare apparatuur. Door de aanschaf van dit produkt danken wij u voor het vertrouwen in ons gesteld en wensen wij u er veel en langdurig plezier mee. Aan de slag met de RB-1090 Wij danken u voor de aankoop van onze RB-1090 eindversterker. Wij zijn ervan overtuigd, dat de muziek d.m.v. deze RB-1090 ten gehore gebracht, voor u een jarenlange bron van plezier zal zijn. Wat u gehoord heeft over de RB-1090 is niet overdreven. Het is een kanjer van een eindtrap tot onwaarschijnlijke prestaties instaat onder de meest moeilijke omstandigheden. In feite is de stroomvoorziening van het lichtnet de beperkende factor voor het uitgangs- Nederlands 32 vermogen van de RB-1090. Discrete onderdelen in de uitgangen, een zwaar overbemeten voedingshuishouding met twee ringkerntransformatoren, eerste klas onderdelen dit alles gecombineerd met Rotels’ “Balanced Design” concept, staan garant voor een superbe weergave kwaliteit. Door het vermogen zeer hoge stroom te kunnen leveren, kunt u zelfs straffeloos luidsprekers met een minimum impedantie van 2Ω. Wees ervan doordrongen dat de RB-1090 heel veel vermogen kan leveren: meer dan 400 watts per kanaal aan 8Ω. De RB-1090 is heel gemakkelijk te installeren en te bedienen, helemaal als u al ervaring heeft met andere eindversterkers. Koop een paar kwaliteits aansluitkabels, verbindt middels deze kabels de RB-1090 met uw voorversterker, sluit uw luidsprekers aan en geniet. Heeft uw voorversterker de mogelijkheid om de eindversterker symmetrisch aan te sluiten dan kan dat met de RB-1090. Maakt u gebruik van deze mogelijkheid dan moet u even de ingangskeuzeschakelaar (6) omzetten. Weer al niet te ingewikkeld dus. Een paar voorzorgsmaatregelen Leest u vooral goed de gebruiksaanwijzing. Er staat behalve over het installeren en de bediening, belangrijke informatie in over de verschillende manieren waarop u de RB-1090 in uw installatie kan inpassen alsmede algemene richtlijnen om het maximale uit uw audio-installatie te halen. Mocht u, ondanks onze pogingen om het u zo duidelijk mogelijk te maken, toch nog vragen hebben aarzel dan niet om met uw Rotel dealer contact op te nemen hij heeft vast en zeker de antwoorden. Bewaar als het even kan de verpakking. Altijd handig bij een eventuele verhuizing of wanneer het apparaat opgestuurd moet worden voor reparatie, want er is geen betere bescherming tijdens transport dan zijn eigen doos. Wanneer u van de ongelofelijk lange garantie van 5 jaar wilt genieten moet u wel even uw garantiebewijs invullen, door uw dealer laten afstempelen, een deel opsturen naar de importeur en uw deel goed bewaren bij de nota van uw leverancier. Een plek voor de RB-1090 Doordat de RB-1090 nogal een krachtpatser is, kan hij behoorlijk warm worden. De koelribben en de ventilatie-openingen zijn er echter voor om deze hitte adequaat af te afvoeren. Die ventilatie-openingen aan de bovenkant moeten vrij zijn en de hele versterker moet een ruimte van ongeveer 10cm. om zich heen hebben. Alleen onder deze omstandigheden kan de koeling goed zijn werk doen. Gebruik uw gezonde verstand wanneer u een plek zoekt voor de RB-1090. Controleer of de plank waarop of het meubel waarin u hem zet het gewicht wel kan torsen. EXTRA INFORMATIE: Om de toch wel zware RB-1090 wat makkelijker te kunnen (ver)plaatsen hebben we aan de achterkant wieltjes gemonteerd. Over THX Ultra™ THX is een combinatie van regels en technologieën die vastgesteld is door de wereldberoemde filmproductiemaatschappij Lucasfilm Ltd. THX is ontstaan door George Lucas persoonlijke wens het geluid bij films in zowel theater als thuis zo over te laten komen, als de regisseur dat bij het maken van een bepaalde film bedoeld heeft. De geluidssporen van een film worden in speciale theaters en op een speciale wijze gemixed. Het is de bedoeling dat ze later bij vertoning van die film onder dezelfde omstandigheden en met dezelfde apparatuur weer worden weergegeven. Bij het overzetten van films op laserdisc, videotape of DVD worden de z.g. “sound-tracks” zonder enige verandering gekopieerd, dus niet aangepast voor gebruik onder huiskameromstandigheden. THX technici hebben nu speciale (gepatenteerde) technologieën ontwikkeld om het geluid zo aan te passen dat u thuis diezelfde geweldige geluidservaring krijgt, alsof u in de bioscoop zit. Elk nieuw theaterthuiscomponent moet om THX gecertificeerd te worden eerst door een zeer zware serie van kwaliteits- en prestatietests. Pas na het behalen van dit examen mag het “THX Ultra” logo gedragen worden, wat voor u de garantie is dat een bepaald theaterthuiscomponent u vele jaren optimaal luisterplezier zal bieden. Nederlands 33 Het aansluiten op het lichtnet en de bediening versterker aan staat. Wanneer u nu nogmaals de schakelaar indrukt begrijpt u waarschijnlijk wat er gebeurt: uit dus. De beveiligingsindicatoren De lichtnetaansluiting Door het enorme vermogen dat de RB-1090 kan leveren, zijn er momenten dat hij erg veel vermogen uit het lichtnet opeist. Het is daarom het beste de steker van de RB-1090 direct in het lichtnet te steken zonder tussenkomst van verlengsnoeren. Een multi stekerdoos mag alleen gebruikt worden als hij geschikt is voor de totale stroomafname van alle apparaten die erop worden aangesloten. EXTRA INFORMATIE : De RB-1090 heeft een ingebouwde begrenzer om te voorkomen dat de circuitbeveiliging en de zekering bij het aanzetten worden aangesproken. Zorg dat de versterker uitgeschakeld staat wanneer u het bijgeleverde netsnoer op de versterker en op het lichtnet aansluit. Uw RB-1090 is ingesteld op het lichtnetvoltage van het land waarin hij gekocht is. In uw geval dus 230/240 volts. U kunt het ingestelde voltage controleren op de achterkant van het apparaat. EXTRA INFORMATIE : Mocht u ooit moeten verhuizen naar een land met een ander voltage, dan is de versterker op dat andere voltage in te stellen. Doe deze operatie NIET zelf, maar laat hem verrichten door uw Rotel leverancier. Deze handelingen zijn voor een niet ingewijde niet van gevaar ontbloot. Als u van plan bent om langdurig van huis te zijn, adviseren wij u uw gehele beeld en geluidsinstallatie (dus ook de RB-1090) van het lichtnet te ontkoppelen. De aan/uitschakelaar met bijbehorende indicator De aan/uitschakelaar vindt u midden op de voorkant van de versterker onder de aanduiding “POWER”. Wanneer u de RB-1090 aan wilt zetten drukt u deze schakelaar in. Het lampje boven deze schakelaar gaat nu aan ten teken dat de De RB-1090 is uitgerust met een thermische beveiliging, welke de versterker behoedt voor schade veroorzaakt door foutief of extreem gebruik. Niet zoals bij vele andere versterkers, werkt dit beveiligingscircuit onafhankelijk van het audiosignaal dus heeft het geen invloed op de geluidsweergave. De beveiliging houdt continu de temperatuur in de gaten en schakelt de versterker uit wanneer deze te heet wordt. Bovendien heeft de RB-1090 een stroombeveiligingscircuit, die hem beschermd tegen luidsprekerimpedanties beneden de 2Ω. Hoogst waarschijnlijk ziet u dit circuit nooit in werking treden. Mocht dit echter toch gebeuren, dan stopt de versterker met het produceren van geluid en de indicator(en) bij “PROTECTION” gaat/n branden. Gebeurt dit, schakel de versterker dan uit, laat hem gedurende enkele minuten afkoelen en probeer er ondertussen achter te komen wat de oorzaak van het probleem zou kunnen zijn geweest. Wanneer u nu de versterker weer aan zet, zal het beveiligingscircuit zichzelf herstellen en gaat de indicator weer uit. In de meeste gevallen wordt het beveiligingscircuit geactiveerd door een foutieve aansluiting b.v. kortsluiting van de luidspreker-bedrading of slechte ventilatie bij een oververhitte situatie. Slechts in uitzonderlijke gevallen zal de impedantie (extreem laag) of de Inductie (zeer hoog) van een luidspreker de oorzaak zijn van het ingrijpen van het beveiligingscircuit. Het aansluiten van de ingangen De RB-1090 biedt u de mogelijkheid hem op twee verschillende manieren op uw voor versterker aan te sluiten: ongebalanceerd, middels de bekende cinchpluggen en de professionele gebalanceerde wijze middels “XLR” pluggen. De ingangskeuzeschakelaar Middels de wipschakelaar midden op de achterkant van de RB-1090 kunt u kiezen uit de twee manieren van aansluiten. Zet de schakelaar op “UNBALANCED” wanneer u de normale cinchkabels gebruikt en op “BALANCED” wanneer u XLR kabels gebruikt. EXTRA INFORMATIE: Het is zeer verstandig voor uw gehoor en luidsprekers dat wanneer u signaalverbindingen maakt van welke aard dan ook, uw apparatuur UIT staat. De ongebalanceerde ingangsverbindingen zie figuur 2 Wanneer u een normale voorversterker of processor gebruikt sluit u deze aan middels de bekende cinchkabels. Gebruik indien mogelijk hoogwaardige verbindingskabels. Verbindt de linker uitgang van uw voorversterker (“LEFT”) met de linker cinchingang van de RB-1090 en de rechter uitgang van de voorversterker (“RIGHT”) met de rechter cinchingang van de RB-1090. Controleer nogmaals of de schakelaar inderdaad op “UNBALANCED” staat. De gebalanceerde ingangsverbindingen zie figuur 3 Bent u in het gelukkige bezit van een voor versterker of processor met hoogwaardige gebalanceerde uitgangen dan is het raadzaam deze ook gebalanceerd op de RB-1090 aan te sluiten. Voor de speciale kabels die u daarvoor nodig heeft moet u even uw Rotel adviseur raadplegen. Verbindt de linker gebalanceerde uitgang van uw voor versterker (“LEFT”) met de linker gebalanceerde ingang van de RB-1090 en de rechter gebalanceerde uitgang van de voorversterker (“RIGHT”) met de rechter gebalanceerde ingang van de RB-1090. Als de pluggen goed ingestoken worden, klikken ze in. Controleer nogmaals of de schakelaar inderdaad op “BALANCED” staat. RB-1090 Stereo eindversterker Luidsprekers De RB-1090 heeft twee stel luidsprekeruitgangen per kanaal. Deze kunnen gebruikt worden om twee stel luidsprekers aan te sluiten of om, indien mogelijk, de midden/hoog- en laagsectie van uw luidsprekers gescheiden met de versterker te verbinden de z.g. “bi-wire” verbinding. De luidsprekerkeuze Wij raden u aan om bij de RB-1090 luidsprekers te gebruiken die minstens een nominale impedantie hebben van 4 ohm. Daar bij parallelschakeling de totale weerstand kleiner is dan de laagst gebruikte weerstand en de nominale impedantie nooit de weerstand over het gehele frequentiespectrum voorstelt, moet u bij gebruik van meerdere luidsprekers ervoor zorgen dat de totale impedantie van de onderlinge luidsprekers nooit onder de 4 ohm komt. Dat komt er in de praktijk op neer dat wanneer u twee luidsprekers per kant aansluit de weerstand de weerstand onderling niet lager dan 8 ohm mag zijn. Met deze regel in acht genomen zal u weinig problemen hebben met wat voor luidspreker dan ook. Mocht u toch nog vragen hebben over dit onderwerp, dan weet u uw handelaar te vinden. De luidsprekerkabelkeuze Om de volle potentie van deze geweldenaar te kunnen ondergaan adviseren wij u hoge kwaliteits luidsprekerkabel te gebruiken. Standaard twee-aderig draad werkt wel, maar, en u kunt het geloven of niet, de kwaliteit van de kabel is echt van grote invloed op de totale prestaties van uw installatie. Informeer eens bij uw Rotel leverancier over de diverse mogelijkheden voor uw installatie. Alles in fase Het is niet alleen belangrijk dat u de luidsprekers met de juiste kanalen verbindt, (hiermee bedoelen wij links aan links en rechts aan rechts enz.), maar ook dat u ze correct aansluit t.o.v. het signaal. Kortom, wat te doen? Zorg ervoor dat de + (rood) van de speaker aan de + van de versterker is aangesloten en dus de – (zwart) van de speaker aan de – van de versterker. Goede luidsprekerkabel, zoals in het vorige 34 onder werp besproken, is, om het u gemakkelijk te maken, meestal gemerkt doordat een tekst op een van de twee aders is afgedrukt of inderdaad een van de twee geleiders gemerkt is met een kleur. Als u die tekst of kleur op beide/alle kanalen als plus aanhoudt dan weet u dat u het goed gedaan heeft. Controle is dan ook niet meer noodzakelijk. Het aansluiten van de luidsprekers Wat te doen bij problemen? De meeste problemen in geluidsinstallaties ontstaan door slechte aansluitingen of het verkeerd gebruik van de knoppen en toetsen. Als u problemen tegenkomt, probeer ze dan te lokaliseren: check eerst de bedieningsorganen en maak eventueel de juiste correcties. Komt u er dan nog niet uit, probeer dan de onderstaande suggesties: zie figuur 2 Op de achterkant heeft de RB-1090 twee dubbele paren luidsprekeruitgangen, met de bovenvermelde kleurcodering. Deze kunnen gebruikt worden om twee stel luidsprekers aan te sluiten of om, indien mogelijk, de midden/hoog- en laagsectie van uw luidsprekers gescheiden met de versterker te verbinden. U kunt daar de kaalgestripte luidsprekerkabel direct door het dwarsgat insteken en de draaipluggen aandraaien, achter de draaiknoppen klemmen via de bekende vorkjes of (indirect) met banaanpluggen, hoewel dat eigenlijk binnen de Europese gemeenschap niet mag. Overtuig uzelf of u de juiste luidspreker op de juiste uitgang aansluit. Oftewel links (“LEFT”) op links en rechts (“RIGHT”) op rechts. Gebruik genoeg kabel om eventueel bij calamiteiten de luidspreker of de versterker weg te kunnen schuiven. Als u tegen alle community-regels in toch banaanpluggen wilt gebruiken, moet u de draaipluggen wel helemaal indraaien. Als u aansluitvorkjes gebruikt, moet u deze achter de draaipluggen vastklemmen. Bij het gebruik van blank gemaakte kabel moet u er goed op letten dat u bij het strippen geen deel van het draad zelf afstript. EXTRA INFORMATIE: Kijk goed of u bij het aansluiten geen sluiting maakt. Losse draadjes van de ene aansluiting kunnen nog wel eens de neiging hebben die van de andere aansluiting op te zoeken en de versterker vindt dat niet leuk. De lichtnet-indicator werkt niet Het is duidelijk: uw RB-1090 ziet het lichtnet niet. Controleer of de aan/uitschakelaar “POWER” wel ingedrukt is en controleer tevens of de lichtnetkabel zowel op de versterker als op de wandcontactdoos goed en stevig is aangesloten. Hij geeft geen geluid De lichtnetindicator brandt wel, maar jammer genoeg weinig welluidende klanken. Controleer eerst of de beveiligingsindicatoren branden. Is dat inderdaad het geval, handel dan als onderstaand. Zo niet, check dan alle verbindingen en of de toetsen en knoppen van de voorafgaande apparatuur wel juist zijn ingesteld. Controleer ook of de ingangskeuzeschakelaar op de juiste signaaloverdrachtwijze is ingesteld. De beveiligingsindicator licht op Als een of beide beveiligingsindicatoren oplichten is er iets loos. Er zijn nu drie mogelijkheden: de ventilatiegaten bovenop de versterker worden geblokkeerd, er heerst kortsluiting bij de luidsprekeruitgangen of er is een tijdje lang extreem met de RB-1090 te keer gegaan. Zet de versterker eerst uit, check dan de eerste twee mogelijkheden. De derde mogelijkheid weet u zelf het best. Wacht een paar minuten om de RB-1090 de gelegenheid te geven af te koelen. Zet de versterker weer aan. Nu moet het probleem zijn opgelost. Doet ’ie het nu nog niet, dan is het tijd om contact met uw niet aflatende leverancier op te nemen. 35 Technische gegevens Continue uitgangsvermogen (20-20 kHz. <0,03% THD): 380 W. per kanaal aan 8Ω 700 W. per kanaal aan 4Ω Totale harmonische vervorming: (20-20.000 Hz. 8Ω) < 0,03% Intermodulatie vervorming (60 Hz:7 kHz., 4:1): < 0,03% Frequentiebereik (± 1 dB): 10-100.000 Hz. Dempingsfactor (20-20.000 Hz. aan 8Ω): 1000 Luidsprekerimpedantie (totaal): 4Ω Signaal/ruisverhouding (IHF, A netwerk): 125 dB Ingangsimp./gevoeligheid: 33 kΩ/1,8 V Lichtnetspanning: 115 V. 60 Hz.(USA) 230 V. 50 Hz.(EC) Vermogensopname: 800 Watts Afmetingen: 440x240x398 (bxhxd) Netto gewicht: 38 kg Gegevens en ontwerp zijn voorbehouden. Lucasfilmen THX zijn geregistreerde handelsmerken van Lucasfilm Ltd. Nederlands
  • Page 1 1
  • Page 2 2
  • Page 3 3
  • Page 4 4
  • Page 5 5
  • Page 6 6
  • Page 7 7
  • Page 8 8
  • Page 9 9
  • Page 10 10
  • Page 11 11
  • Page 12 12
  • Page 13 13
  • Page 14 14
  • Page 15 15
  • Page 16 16
  • Page 17 17
  • Page 18 18
  • Page 19 19
  • Page 20 20
  • Page 21 21
  • Page 22 22
  • Page 23 23
  • Page 24 24
  • Page 25 25
  • Page 26 26
  • Page 27 27
  • Page 28 28
  • Page 29 29
  • Page 30 30
  • Page 31 31
  • Page 32 32
  • Page 33 33
  • Page 34 34
  • Page 35 35
  • Page 36 36

Rotel RB-1090-3 Handleiding

Categorie
Luidsprekers
Type
Handleiding
Deze handleiding is ook geschikt voor